موضوع این پژوهش آیۀ 100 سورۀ توبه ﴿وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ وَالْأَنْصَارِ وَالَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ رَضِی اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی تَحْتَهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَداً ذَلِک الْفَوْزُ الْعَظِیمُ﴾ می‌باشد.
همگان می‌دانند که قرآن در میان فرق مختلف اسلامی از مرجعیت خاصی بر‌‌‌خوردار است، به‌گونه‌ای که هر کدام از آنها برای اثبات حقانیت خود به قرآن تمسک می‌جویند؛ و اهل سنت نیز همیشه در پی آن بوده‌اند که جایگاه صحابه را با کمک آیات قرآن به اثبات برسانند. مهم‌ترین آیه‌ای که در این زمینه از آن استفاده کرده‌اند یک‌صدمین آیه از سورۀ توبه است. هدف این پژوهش این است که عدم دلالت این آیه بر حقانیت و فضیلت صحابه را ثابت نماید. محوری‌ترین مسئله در تفسیر آیه یاد شده، تعیین شأن نزول و مصادیق آن است که اتفاقاً محل اختلاف شدید مفسرین شیعه و اهل‌سنت می‌باشد. تمامی مفسرین امامیه مصداق اول این آیه را علی می‌دانند، در حالی‌که مفسرین عامه، ابوبکر را به عنوان مصداق این آیه معرفی می‌کنند. آنها در مورد افضلیت ابوبکر به این نکته اشاره می‌کنند که او اولین مهاجر است؛ و اصولاً خود هجرت نوعی برتری است. بنابراین، ابوبکر سهم بیشتری از فضیلت را دارا بوده، و رضایت الهی مورد اشاره در آیه مذکور نیز متوجه او می‌باشد. در حالی‌که اولاً رضایت الهی درمورد همه صحابه نبوده و نیز مطلق نیست، پس وعدۀ بهشت هم به همۀ صحابه تعلق نمی‌گیرد، و بهشتی‌شدن آنها منوط به تحقق شرایط و ملاک‌هایی مانند تقوی و پیشگام‌بودن در امور خیر و نیک است. لذا صحابه پیامبر اسلام درصورتی به بهشت وارد می‌شوند که جایگاه خود را در تقوی و عمل صالح تا آخر حفظ نمایند. ثانیاً هجرت را نمی‌توان بدون توجه به سایر فضائل که علی حایز همۀ آنها بود، ملاک قطعی فضیلت و برتری دانست. به‌علاوه، اختلافات مهاجرین و انصار، کشتارهایی که بین صحابه رخ داد، گناهان علنی برخی از صحابه و. ..، همه دال برکج‌روی و خطای برخی از همین پیشگامان و مهاجرین بود که در تاریخ ثبت شده و بر کسی پوشیده نیست.
پایان نامه نقد و بررسی دیدگاه عامه در فضیلت خلفا بر اساس آیۀ 100 سورۀ توبه
