دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
چکیده :
راه ترقی جوامع وجودانسانهایی آگاه وروشن است. این آگاهی وروشنی که به تغییرمطلوب نگرش تعبیرمی شود ازوظایف عمده نظام آموزش وپرورش است وتبلورکارآموزش وپرورش درتربیت نیروهای انسانی متعهد، دانشمند ، متخصص وماهراست.اماپویایی وتحول آموزش وپرورش منوط به سیاست گذاری ، برنامه ریزی ،تصمیم گیری وسازمان دهی دقیق درساختاراجتماعی مدارس می باشدکه ازطریق معلمان به ظهورمی رسد.نقش معلم به عنوان مجری تغییرات بسیاراساسی است.
این پژوهش باعنوان « بررسی رابطه تیپ های شخصیتی دبیران دبیرستانهای دخترانه بامیزان موفقیت درشهرستان رشت » می باشد.
« جان هالند » شش نوع شخصیت راارائه می کندوپیشنهادمی نمایدکه رضایت شغل ومیل به ترک شغل به درجه ای بستگی داردکه فردمی تواندبه صورتی موفقیت آمیزشخصیت خودرابایک محیط شغلی وفق دهد.اومعتقداست که غالب افرادرامی توان دریکی از طبقات ششگانه زیر قرار داد:
واقع گرا، جستجوگر،هنری ، اجتماعی ، تهوری وقراردادی.
در این رابطه 11 سوال پژوهشی به شرح زیر مطرح گردیده است :
سوالات اصلی :
1) دبیران مدارس متوسطه دخترانه شهر رشت از چه تیپ های شخصیتی برخوردارند؟
2) آیا بین تیپ های شخصیتی واقع گرا ومیزان موفقیت دبیران رابطه وجود دارد؟
3) آیا بین تیپ های شخصیتی جستجوگرو میزان موفقیت دبیران رابطه وجود دارد؟
4) آیا بین تیپ شخصیت هنری و میزان موفقیت دبیران رابطه وجود دارد ؟
5) آیابین تیپ شخصیت اجتماعی ومیزان موفقیت دبیران رابطه وجود دارد؟
6) آیابین تیپ شخصیت تهوری ومیزان موفقیت دبیران رابطه وجود دارد ؟
7) آیابین تیپ شخصیت قراردادی ومیزان موفقیت دبیران رابطه وجود دارد؟
سوالات فرعی :
1) آیا هر یک از تیپ های شخصیتی در زنان ومردان تفاوت دارد؟
2) آیا هر یک از تیپ های شخصیتی معلمان که در سطوح تحصیلی مختلف قرار دارند تفاوت وجود دارد؟
3) آیاهر یک از تیپ های شخصیتی معلمان با سابقه خدمت متفاوت یکسان است ؟
4) آیاهر یک از تیپ های شخصیتی معلمان که مواد مختلف تدریس می نمایند تفاوت وجود دارد ؟
برای پاسخ به سوالات فوق با تدوین ادبیات پژوهش چهار چوب نظری تنظیم شد .با استفاده از ابزار جمع آوری اطلاعات (پرسشنامه هالند )اطلاعات لازم جمع آوری شد .روش مطالعه در این پژوهش توصیفی است . برای آزمون سوالات اصلی پژوهش ازآزمون کای اسکوئر وTضریب همبستگی استفاده شد . سئوالات 1و2 فرعی با استفاده از آزمون Tوگروه مستقل مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند واز آزمون تحلیل واریانس برای آزمون سئوالات 2و4 فرعی استفاده شده است . از یافته های مهم این پژوهش آناست که بین تیپ های شخصیتی هنری وموفقیت رابطه معنادار ومعکوس وبین تیپ های شخصیتی تهوری وموفقیت دبیران رابطه معنادار ومستقیم وجود دارد. براساس این پژوهش رابطه معناداری میان بقیه تیپ های شخصیتی وموفقیت دیده نشده است .
فهرست
فصل اول :
مقدمه
بیان مسأله
اهمیت وضرورت پژوهش
عنوان تحقیق
سوالات پژوهش
تعاریف مفاهیم واصتلاحات
تعاریف عملیاتی
فصل دوم :
ادبیات تحقیق
جنبه های شخصیت
عوامل تعیین کننده شخصیت
خصایص شخصیتی
ویژگی وعادات شخصیتی
اختلالات شخصیت
سنجش شخصیت
آزمونهای شخصیت
نظریه های شخصیت
نظریه روان پویای فیروید
رشد شخصیت ومکانیسم دفاعی
ارزیابی وانتقاد وارده برنظریه فیروید
نظریه کال یونگ
ساختار شخصیت
سنخ های شخصیت در نظریه یونگ
انتقاد از نظریه یونگ
نظریه رشد اریک اریکسون
نظریه سنخ شناسی شخصیت
نظریه کاتل درباره شخصیت
نظریه کارل راجدز
شغل ، انگیزش محیط کار
نقش محیط کار در بهداشت روانی افراد
الگوی وروم
نظریه Xونظریه Y
طرح ریزی مناسب کار
تجزیه وتحلیل وانطباق شغلی
اطلاعات شغلی
اهمیت انتخاب شغل
عوامل تأثیر گذار در انتخاب شغل
فشار شغلی
کسب موفقیت
پرسشنامه های رغبت پرسشنامه های شخصیت
فرمول بندی تیپ ها
پیشینه تحقیقات انجام گرفته در ایران
پیشینه تحقیقات انجام شده در خارج ازکشور
فصل سوم :
روش تحقیق
جامعه آماری
ابزار جمع آوری اطلاعات
روایی واعتبار پژوهش
روش های آماری تجزیه وتحلیل داده ها
فصل چهارم :
ارائه داده ها و تجزیه وتحلیل
توصیف داده ها
توصیف هر یک از پرسشهای مربوط به موفقیت معلمان
توصیف ویژگی زندگی نامه معلمان
توصیف تیپ های شخصیتی
آزمون سوالات پژوهش
فصل پنجم :
نتیجه گیری وپیشنهادها
مقدمه محدودیت پژوهش
پیشنهادها ی کاربردی
پیشنهاد بر اساس میل نظری
فصل اول
مقدمه :
آموزش وپرورش زیربنای توسعه اجتماعی ،اقتصادی ،سیاسی وفرهنگی هرجامعه است.بررسی عوامل موثردرپیشرفت وترقی جوامع پیشرفته نشان می دهدکه همه این کشورهاآموزش وپرورش توانمندوکارآمدی داشته اند. نگاهی به تاریخ ملل نیزبیان کننده این واقعیت است که دوران شکوفایی ودرخشیدن آنهابا رشدو پویایی نظامهای آموزشی مقارن بوده است . هدف آموزش و پرورش درهرجامعه ای شناسایی وپرورش افرادیست که در ساختن آینده آن جامعه نقش موثری دارند. میزان توجه آموزش وپرورش تربیت نیروی انسانی مناسب در انتخاب افراد واجد شرایط و به کار گماری آنها در بخشهای مختلف نقش اساسی در آینده هر جامعه دارد .
از سوی دیگر پیشرفت علم و صنعت پیچیدگی ودگرگونی دائم دنیای مشاغل وتقاضاهای روزافزون برای ورود به برخی از حرفه ها وتصمیم گیری ها در انتخاب حرفه ای را امری دشوار ساخته است . درضمن رشد سریع تکنولوژی مشاغلی را ایجاد نموده که تقاضاها و شرایط متفاوت نسبت به زمان گذشته دارد . این امر سبب رشد عمومی و آموزش جهت کسب مهارتها و دانشهای لازم به منظور رسیدن به شرایط مورد نیاز شغلی است که به نوبه خود تصمیم گیری شغلی را دشوارتر می سازد . شغل معلمی را می توان از جهاتی با اهمیتتراز دیگرمشاغل موجود در جامعه دانست . چرا که موضوع آموزش وپرورش موجود پیچیده ای به نام انسان است که باید به طورهمه جانبه به آن نگریست . در انتقال میراث فرهنگی جامعه ازنسلی به نسل دیگر و آماده سازی زمینه برای باروری میراث فرهنگی ، شاید هیچ یک از عناصر جامعه به اندازه معلم و نقش اساسی ندارد . درست است که عوامل دیگری چون خانواده ، گروه های بازی وتفریح ونظامهای اقتصادی واجتماعی در تکوین شخصیت آدمی اثر می گذارد ، اما این معلم است که به منزله ی نساینده رسمی فرهنگ جامعه ، آگاهانه رفتار کودکان را شکل می دهد .
اگر معلمی صرفا" از جهت علمی کفایت لازم را داشته باشد نمی تواند معلم خوب وموفقی باشد معلم علاوه بر داشتن دانش مطلوب باید انتقال دهنده خوب و دارای شخصیتی متعادل و مدیری شایسته در کلاس درس باشد . هر چه دقت در بررسی در گزینش و تربیت معلم بیشتر باشد از آن طرف شخصیت های سالم و بهنجار و توانمند به عنوان معلم انتخاب میشوند ویقینا"هر چه دقت و سرمایه گذاری درانتخاب وگزینش معلمان بهتر وکارآمدترواز جهت شخصیتی سالمتر بیشتر شود بسیاری از مشکلات موجود در آموزش و پرورش که ناشی از نقص در تأمین وتربیت نیروی انسانی است را مرتفع میسازد . دربسیاری ازموارد مشاهده می شود که معلمان ازرفتارههای مختلف وگوناگونی برخوردارهستند. همانگونه که اصل تفاوتهای فردی رادرمورد همه افراد می پذیریم . معلمان هم ازاین قاعده مستثنی نیستند . برخی ممکن است مهربان ورئوف وقابل اعتماد باشند وبرخی عصبی وتند خووغیرقابل اعتماد . عده ای به جهت داشتن مشکلات خانواد گی ،اجتماعی وشغلی ازکاربریده می شوند واین امربه نوبه خود درکارآیی آنان نقش موثری خواهد داشت . با توجه به نقش معلمان درپیشرفت وتوسعه هرکشوری واهمیت آموزش وپرورش درامرتوسعه کارآیی وکارآمدی معلمان وویژگی های شخصیتی آنها به عنوان مجریان اصلی برنامه های آموزش وپرورش ازاهمیت ویژه ای برخورداراست.
آنچه که درشناخت آن دربازده کارونقش معلم درجامعه اهمیت فراوانی دارد شناخت عواملی است که درانتخاب شغل فرد موثرمی افتد .
بیان مسأله :
پایه واساس هرکشوری براستقلال فکری افراد آن جامعه استواراست هرچه افراد جامعه نیرومند تروعالم تربا شند جامعه سعادتمند تروپیروزترخواهند بود تردیدی نیست که نیرومندی ودانش یک جامعه به وضع فرهنگی وتربیت افراد آن بستگی دارد . درآموزش وپرورش ،نقش نیروی انسانی بسیارمهم است . ومعلم ازمهمترین عوامل دررشد وتوسعه کیفی تعلیم وتربیت به شمارمی آید . معلمان هسته مرکزی دستگاه تعلیم وتربیت ومجریان حقیقی این امرحیاتی هستند وتأ ثیرآن برجامعه به اندازه ای زیاد است کهمی توان گفت سعادت مملکت در دست کسانی است که به تعلیم وتربیت فرزندان کشور اشتغال دارند.(مصتفایی ،1377،ص 15)انتخاب شغل یکی از اساسی ترین فعالیت های زندگی انسان به شمار می رود ولی آنچه مهم به نظر می رسد این است که آیا فرد درحین اشتغال به یک شغل از انجام دادن آن احساس رضایت خواهد کرد ومحیط کار برای او لذت بخش خواهد بود یا مجبور خواهد شد برای ارضای نیازها وعلایق خود به منبع دیگر چشم بدوزد ودل سردی ،یاس ،نومیدی ،اضطراب وبی میلی بر فضای کارحاکم می شود .
در کوششهایی که برای بهبود زندگی کاری افراد به عمل می آید،این نکته شایان توجه است که نخست افراد دارای نیازهای گوناگون می باشند که از میان آنها می توان نیازهای اجتماعی واحساسی افراد رادرنظر آورد . افراد هنگامی که به کارمشغولند نمی توانند فارق ازاینگونه نیازها باشند . توجه به انگیزه های درونی کار سبب می شود که فرد کاری را که به آن علاقه داردپیشرفت خود را در آن می بیندومی تواند به خاطر آن تلاش کند برگزیند (علوی1378،ص298).
جان هالند درباره تناسب شغل باشخصیت براین تصوراست که رغبت وعلاقه فرد متناسب است ،او معتقد است که اگر شخصیت افرادونوع شغل آنها با هم متناسب باشد عملکرد کارکنان بالا می رود براساس این نظریه افراد رابر اساس شباهتهاشان به یکی از شش تیپ شخصیتی طبقه بندی کرد .او پیشنهادمی نماید که رضایت شغلی ومیل به ترک شغل به درجه ای بستگی دارد که فردمی تواند به صورتی موفقیت آمیز خودرابه یک محیط شغلی وفق دهد(رابینز،1376،ص161).
برای نمونه اگر کسی از نظر شخصیتی دارای مهارتهای فنی،بنیه قوی ورفتاری پرخاشگرانه باشد،درمشاغل بدی به کار گماشته شود بسیار مناسبتر ازاین است که به پژوهش گری بپردازد، یا اورادر مشاغل که جنبه اجتماعی قوی داردبگذارند بسیارنامناسب خواهد بود (رابینز،1376،ص162).
درپژوهش حار محقق در صدد آن است که تیپ شخصیتی دبیران دبیرستانهای دخترانه شهرستان رشت رامورد بررسی قراردهد. آیاموادی که دبیران تدریس می نمایند متناسب با علاقه وتیپ شخصیتی آنان می باشد یا خیر؟وسرانجام هدف آن است که مشخص شود آیا بین میزان موفقیت وتیپ های شخصیتی رابطه وجددارد یا خیر؟
اهمیت وضرورت پژوهش:
در تمام نظریه های تربیتی معلم هسته اصلی نظام آموزشی ،دستگاه تعلیم وتربیت ومجری حقیقی این امر حیاتی است . تنوع وپیچیدگی وظایف شغل معلمی درنقش های گوناگونی که معلم بر عهده می گیرد ،آشکار است .معلم از یک سو باید محتوا وروشهای دانش زمان خود را به نسل جوان منتقل سازد وآنان راآماده پذیرایی وکشف اندیشه های نو کند وازسویی دیگر رشد جسمی ،شناختی وعاطفی آموزندگان را به گونه ای رهبری کند که استقلال فکری ،مسئولیت اجتماعی قدرت ابتکار،آزاداندیشی ودهها صفت دیگربه صورت عادات پایدار در کودکان به وجود آید. عصر ما را می توان عصر تحقیقات،فن آوری وانفجار دانش واطلاعات دانست . دراین عصر معلمان بیشترین نقش رادرانتخاب وانتقال عناصر فرهنگی ودست آوردهای علمی وفنمی وتجارب بشری به نسل نوخاسته ایفا می کنند .
تحقیق حاضر به چند دلیل از اهمیتی خاص برخورداراست . نخست شناخت تیپ های شخصیتی (واقع گرا،جستجوگر،اجتماعی ،هنرگرا ،قراردادی،سوداگری )پس بررسی ارتباط بین تیپ های شخصیتی دبیران ورشته ای که در آن تدریس می کنند ودرنهایت بررسی رابطه تیپ شخصیتی دبیران با میزان موفقیت آنان می باشد .
این پژوهش به دنبال آن است که این بینش وآگاهی را به آموزش وپرورش وبه خصوص دبیران دهد که تیپ شخصیتی آنان تاچه حدواندازه در موفقیت کاری آنان درمحیط های آموزشی موثر است .
آگاهی از نتایج این تحقیق برای دست اندرکاران وبرنامه ریزان تعلیم وتربیت مفید باشد . همچنین می تواند به مدیران در شناخت تیپ های شخصیتی دبیران یاری رساند . وهمه این راهکارها واطلاعات به یادگیری دانش آموزان کمک خواهد کرد . همچنین اطلاعات حاصل از این تحقیق به اثر بخشی بیشتر تدریس معلمان درمحیط های آموزشی یاری خواهد رساند.
عنوان تحقیق:
بررسی رابطه تیپ های شخیتی دبیران دبیرستانهای دخترانه با میزان موفقیت آنان .
هدف کلی تحقیق :
بررسی تیپ های شخصیتی دبیران متوسطه دخترانه شهر رشت ورابطه آنان با میزان موفقیت شغلی دبیران .
اهداف جزئی تحقیق :
1) مشخص نمودن تیپ های شخصیتی دبیران بر اساس مدل هالند
2) مشخص نمودن تیپ واقع گرا با میزان موفقیت
3) مشخص نمودن تیپ جستجوگر با میزان موفقیت
4) مشخص نمودن تیپ هنری با میزان موفقیت
5) مشخص نمودن تیپ اجتماعی با میزان موفقیت
6) مشخص نمودن تیپ تهوری با میزان موفقیت
7) مشخص نمودن تیپ قراردادی با میزان موفقییت
سوالات پژوهش:
1) دبیران مدارس دخترانه شهررشت ازچه تیپ های شخصیتی برخوردارند ؟
2) آیا بین تیپ شخصیتی واقع گراومیزان موفقیت دبیران رابطه وجود دارد ؟
3) آیا بین تیپ شخصیتی جستجوگرومیزان موفقیت دبیران رابطه وجود دارد ؟
4) آیا بین تیپ شخصیتی هنری ومیزان موفقیت دبیران رابطه وجود دارد ؟
5) آیا بین تیپ شخصیتی اجتماعی ومیزان موفقیت دبیران رابطه وجود دارد ؟
6) آیا بین تیپ شخصیتی تهوری ومیزان موفقیت دبیران رابطه وجود دارد ؟
7) آیا بین تیپ شخصیتی قراردادی ومیزان موفقیت دبیران رابطه وجود دارد ؟
سوالات فرعی:
1) آیا هر یک از تیپ های شخصیتی در زنان ومردان تفاوت دارد ؟
2) آیا هر یک از تیپ های شخصیتی معلمان که درسطوح تحصیلی مختلف قراردارند،تفاوت وجود دارد؟
3) آیا هر یک از تیپ های شخصیتی معلمان با سابقه خدمت متفاوت یکسان است؟
4) آیا هر یک از تیپ های شخصیتی معلمان که مواد مختلف را تدریس می نمایند تفاوت وجود دارد ؟
تعریف مفهومی واژه ها :
- شخصیت :
عنی الگو های رفتاری تقریبا" ثابت که از فردی به فرد دیگر تغییر می کند وموجب تمایز یک فرد از دیگران می شود .(گنجی،1380،ص167)
- شخصیت واقع گرا :
تجربیات و وراثت خاص یک فرد واقع گرا به رجحان فعالیت هایی منجر می شودکه پیامد آن سروکار داشتن آشکار مرتب یا منظم با اشیاء ،ابزار ماشین ها وحیوانات واجتناب ازفعالیت های آموزشی ویادرمانی است.(هالند،1376،ص46)
- شخصیت جستجو گر:
تجربیات و وراثت خاص یک فرد جستجوگربه رجحان فعالیت هایی منجر میشود که پیامد آن بررسی خلاق مشاهده ای ،نمادی و منظم پدیده های فیزیکی،زیست شناسی وفرهنگی به منظور فهم وکنترل این پدیده هاواجتناب از فعالیتهای ترغیبی ،اجتماعی وتکراری است.(هالند،1376،ص47)
- شخصیت هنری :
تجربیات و وراثت خاص یک فرد هنری به رجحان فعالیت هایی منجر میشود که پیامد آن فعالیتهای پیچیده،آزاد وغیر منظم که شامل سر وکار داشتن بامواد فیزیکی،کلامی یا انسانی برای خلق اشکال یا محصولات هنری ونوعی بیزاری از فعالیت های آشکار،سازمان یافته ومرتب است.(هالند،1376،ص47)
- شخصیت اجتماعی :
تجربیات و وراثت خاص یک فرد اجتماعی به رجحان فعالیت هایی منجر میشود که پیامد آن اداره کردن دیگران به منظور آگاهاندن ،تعلیم،رشد،درمان یاراهنمایی آنان واجتناب از فعالیت های صریح ،مرتب،سازمان یافته است که به مواد ،ابزار یا ماشین ها مربوط باشد ،این تمایلات رفتاری به نوبه خود منتهی به اکتساب صلاحیتهای روابط انسانی می شود .(هالند،1376،ص49)
- شخصیت تهوری :
تجربیات و وراثت خاص یک فرد متهور به رجحان فعالیت هایی منجر میشود که پیامد آن اداره کردن دیگران برای تحصیل اهداف سازمان بدست آوردن درآمد اقصادی و بیزاری نسبت به فعالیت های مشاهده ای نمادی وسازمان یافته است .این تمایلات رفتاری به نوبه خود منتهی به اکتساب صلاحیتهای رهبری ،میان فردی وتشویقی وکمبودی در صلاحیتهای علمی می شود.(هالند،1376،ص51)
- شخصیت قراردا دی :
تجربیات و وراثت خاص یک فرد قراردادی به رجحان فعالیت هایی منجر میشود که پیامد آن ترجیح فعالیت های ساده ،مرتب ،سروکار داشتن منظم با داده هایی می باشد . این تمایلات رفتاری به نوبه خود منتهی به اکتساب صلاحیتهای اداری ،محاسباتی ،نظام تجاری و کمبودی در صلاحیت های هنری منجر می شود .(هالند ،1376،ص51)
- شغل :
شغل عبارت است از گروهی وظایف یا سیستم های سازمانی که از نظر نوع و وظایف عمده ،همانند یا حد اقل بسیار مشابه باشد و دریک واحد سازمانی قرار دارد.(دولان وهمکاران ،1377،ص220)
تعاریف عملیاتی تیپ های شخصیتی :
1) تیپ واقع گرا :
برای سنجش این تیپ ها از پرسشهای 7-1 پرسشنامه استفاده می شود .
2) تیپ جستجو گر :
برای سنجش این تیپ ها از پرسشهای15-8 پرسشنامه استفاده می شود .
3) تیپ هنری :
برای سنجش این تیپ ها از پرسشهای 26-16 پرسشنامه استفاده می شود .
4) تیپ اجتماعی :
برای سنجش این تیپ ها از پرسشهای35-27 پرسشنامه استفاده می شود .
5) تیپ متهور :
برای سنجش این تیپ ها از پرسشهای 46-36 پرسشنامه استفاده می شود .
6) تیپ قراردادی :
برای سنجش این تیپ ها از پرسشهای 57-47 پرسشنامه استفاده می شود .
تعاریف عملیاتی واژه ها:
مدارس متوسطه :
منظور از مدارس متوسط در این پژوهش کلیه آموزشگاه هایی که دانش آموزان پس از مراحل ابتدایی وراهنمایی تحصیلی پا به این مقطع گذاشته وادامه تحصیل می دهند . وپس از گذراندن یک سال دروس عمومی در مدارس متوسطه به انتخاب و تعیین رشته در یکی ازرشته های استاندارد و معرفی شده از سوی وزارت آموزش وپرورش مبادرت می ورزند .
دبیران متوسطه :
در این تحقیق منظور از دبیر،کلیه کارکنان که دراستخدام وزارت آموزش و پرورش بوده و ازسوی اداره آموزش وپرورش متبوع خود ابلاغ تدریس حداقل یکی از دروس متوسطه را دارا می باشند .
موفقیت :
برای سنجش میزان موفقیت دبیران از 7 شاخص زیر استفاده شده است :
1) تعدادمواردبرجسته شدن .
2) تعدادمواردمعلم نمونه شدن .
3) تعدادتشویق شدن از طرف مدیر کل.
4) تعدادتشویق شدن از طرف رئیس اداره .
5) تعدادمقالات نوشته شده .
6) تعدادپژوهش های انجام شده .
7) درصد قبولی درامتحانات نهایی.
فصل دوم
ادبیات تحقیق
ادبیات تحقیق
یکی از مسائل مهم در روان شناسی،بحث شخصیت ونظریه های مربوط به آن است ومی توان به جرأت گفت که آنچه مطالعات پراکنده روان شناسی را انجام میبخشد و به آنها معنی روشنی می دهد ،تفسیر این یافته هاومطالعات در سایه نظریه شخصیتی منسجمی است که بتواند رفتار انسان را درتمامی ابعاد آن توجیح وتبیین کند.(احمدی ،1374،ص9)شخصیت را شاید بتوان اساسی ترین موضوع علم وروان شناسی دانست .زیرا محور اساسی بحث در زمینه های یادگیری،انگیزه ،ادراک ،تفکر ،عواطف،احساسات ،هوش و مواردی از این قبیل است. به عبارتی موارد فوق الذکراجزاء تشکیل دهنده شخصیت به حساب می آیند. بنابراین حتی مطالعه بیماریهای روانی وبه خصوص بیماریهای روانی کنشی که از دیدگاه روان شناسان شامل اکثرپسیکوزها مانند اسکیزو فرینا ،پسیکوزهای عاطفی تمام اختلالات شخصیتی ومنشی ،رفتارهای ضد اجتماعی ،ضد اخلاقی اعتیادها واغرافها را می توان جزء امراض شخصیت دانست . به عبارت دیگر موضوع شخصیت مانند یکی از عوامل کلیدی موثر بر رفتار انسان درسازمانهای باشد . اغلب مردم فکر می کنند که درک روشنی از شخصیت دارند . ما آزادانه در مورد شخصیت خودمان ،شخصیت افراد وحتی اختلافاتی که به خاطر تفاوتهای شخصیتی بین افراد ایجاد می شود صحبت می کنیم . اما ارائه تعریف دقیق وجامعی از شخصیت کار آسانی نیست.
نعت شخصیت که در زبان لاتین Personality ریشه کلمه لاتین Persona دارد.این کلمه به نقاب یا ماسکی گفته می شود که بازیگران تئاتردر یونان قدیم به صورت خود می ردند .بنابراین مفهوم اصلی واولیه شخصیت تصویری صوری و اجتماعی است وبراساس نقشی که فرد درجامعه بازی می کند،ترسیم می شود. یعنی در واقع فرد به اجتماع خود شخصیتی ارائه می دهد که جامعه بر اساس آن او را ارزیابی می نماید. کارل راجرز شخصیت را یک خویشتن سازمان یافته می داند که محور تمام تجربه های وجودی مااست.(شاملو،1377،ص ص11و12)
آلبورت از شخصیت به عنوان یک مجموعه عوامل درونی که تمام فعالیت های فردی را جهت می دهد نام برد.(شاملو،1377،ص12).
اریک اریکسون ،روان پزشک وپیسکوآنالیست مشهور زمان ما معتقد است که رشد انسان از یک سلسله مراحل وقایع روانی- اجتماعی ساخته شده وشخصیت انسان تابع نتایج آنهاست.(شاملو،1377،ص12)
ششخصیت سازمان با تحرک(زنده) دستگاه بدنی وروانی فرداست که چگونگی سازگاری اختصاصی آن فرد را با محیط تعیین می کند. (سیاسی،1367،ص185)شخصیت یعنی الگوی رفتاری تقریبا" ثابت که از فردی به فرددیگر تغییر می کند وموجب تمایز یک فرد از دیگران می شود.(گنجی ،1380،ص167)
شخصیت عبارت است از مجموعه ای نسبتا" با ثبات ازگرایش ها و ویژگی های فردی که وجوه اشتراک وتمایز افکار ،احساسات وفعالیتهای مردم طی مراوداتی که با هم دارند را تبیین می کند.(قلی پور سلیمانی وهمکاران،1380،ص10)
شخصیت را بر اساس صفت بارزیا مسلط ویا شاخص فرد نیز تعریف کرده اند و بر این اساس است که افراد را دارای شخصیت برونگرا یا درونگرا و... می دانند،تعریف شخصیت بستگی دارد به نوع تئوری یا نظریه هر دانشمند . برای مثال کارل راجرزشخصیت را یک خویشتن سازمان یافته می داند که محور تمام تجربه های وجودی م است .
اریکسون واتسن معتقد است که رشد انسان از یک سلسله مراحل و وقایع درونی – اجتماعی ساخته شده و شخصیت انسان تابع نتایج آنهاست . فروید عقیده دارد که شخصیت از نهاد ،خود ،فرا خود ساخته شده است.(شاملو،1377،ص12)
هنگامی که روان شناسان درباره شخصیت صحبت می کنند مقصودشان مفهومی پویاست که بیانگررشد و تکامل کل سیستم روانی شخص است . با توجه به هدفی که ما داریم باید شخصیت رابه عنوان جمع کل راه هایی بدانیم که یک نفربدان وسیله در برابر دیگران از خود واکنشی نشان می دهد یا بدان وسیله روابط متقابل ایجاد می کند .(رابیتر،1377،ص ص135-134)
ویژگی های شخصیتی به طور مداوم در طول زمان جلوه گر شده و به هیچ وجه نتیجه فشارهای لحظه ای نیستند . وقتی می خواهیم شخصیت کسی را بشناسیم ،نیازمند جستجوی ویژگی هایی هستیم که نسبتا" غیر قابل تغییر بوده ویا به کلی تغییر می کنند . آگاهی از شخصیت ،بایستی دلایل تشابه به رفتار فرد با سایرین تحت شرایط متفاوت توضیح دهد .
همچنین بایستی علت تفاوت رفتار افراد را توضیح دهد.(قلی پور سلیمانی وهمکاران،1380،ص10)
محتوای مفهوم کلی شخصیت:
- شخصیت مختص به یک فرد معین است. بدون شک هر یک از ما خصوصیات مشترک بسیاری با سایر انسانها داریم طبقه بندی افراد به گروه ها بنا به کنش این خصوصیات فیزیکی یا روانی را نیز کاملا" می شناسیم .
- شخصیت یک سازمان یک کل ساخته شده است .این شکل بندی خاص که مجموعه ای از عوامل رادریک کل سازمان یافته وحدت می بخشد این کل حاصل جمع عناصر مجزا نیست ،بلکه یک تمامیت ،یک گشتامت یک تألیف روانی – بدنی است (بادبان ،1374،ص62)
- شخصیت سازمان پویایی که با وحدت یابی مجموع نظام بدنی و روانی در یک سازمان تحول می یابد و پاسخ های فرد را به محرک های تجربه شده درونی وبیرونی مشخص می کند این وحدت یابی هرگز یک باره و برای همیشه تحقق نمی پذیرد یعنی جمود پیدا نمی کند بلکه کلیتی پویا ودر جنبش است . بااین تعریف مفهوم کلی شخصیت از مفاهیم مورد قبول به معنای مورد قبول متداول متمایز می گردد .
جنبه هایی از شخصیت :
الف) فراج :
به برخی کیفیات رفتار مربوط می شود که مستقیما" به عوامل زیستی ساخت عضلانی ،سلولی ،غددعصبی بستگی دارد .این مجموعه شیوه مشخصی از تجهیزانرژی را معین می کند .
ب) نگرش ها :
نگرش حالتی از وضع روانی است که مارا به نحوه خاصی از واکنش در برابراشخاص یا موقعیت ها وادار می سازد. در حالی که قراج رنگ کلی رفتار را مشخص می کند . نگرش ها نهفته اند وفقط جزئیات رفتار را تحت تأثیر قرار می دهند .
ج) صفات :
صفات شخصیت یک گرایش کلی دائمی برای چگونگی رفتار است . بویژه در روابط خود با دیگری .بنابراین شناسایی صفات تا اندازه ای پیش بینی رفتار را ممکن می سازد و صفات با توجه به محیط اجتماعی دگرگون می شود.
د) کشاننده ها :
کشاننده دارای شدت و انرژی می باشد که عامل تحرک است .نیروی ثابتی است که سر چشمه آن در حالت تحریک داخلی ارگانیسم بوده واز آن گریزی نیست.
ه ) نیازها :
حالتی از نقش ارگانیسم است که با کمبود چیز ضروری به وجود آمده است . ولی ممکن است تحت نفوذ های اجتماعی نیز به وجود آید .
و)از میل تا تقاضا :
قالبا" از مفهوم نیاز،مفهوم میل را که غالبا" تحلیل روانی آن به کار رفته است متمایزمی سازد نیاز از حالت تنش ارگانیسم سرچشمه گرفته است و ارضا آن در شیئی خاص می داند میل به دنیای تخیلی متعلق دارد.میل به تصورات خیالی،خیالبافیها ،به آثار باقی مانده از خاطرات کودکانه بسیار ابتدایی وابسته است .
ز) انگیزه ها :
یک انگیزش مجموعه ای نیرو هایی است که فرد را به طرف یک هدف وادارنموده و رفتاراو را معین می کنند.در این مفهوم یکی تصوری را از تحریک اداشتن وجنبش به طرف چیزی وجود دارد .انگیزه به معنای احض برانگیختن یعنی به حرکت در آوردن .
عوامل تعیین کننده شخصیت :
توارث:
توارث عاملی است که شخصیت را به طور مستقیم و غیر مستقیم تحت تأثیر قرار می دهد . در این زمینه می توانیم پر خاشگری ،استعدلد موسیقی،سرعت عمل ،زیبایی خط و نقاشی را حتی یادگیری ریاضیات یااستخوان بندی و شکل ظاهری بدن را مثال بیاوریم .
فرهنگ :
عوامل فرهنگی نقش کلی وگسترده ای دررشد شخصیت افراد دارند فرهنگ های متفاوت ،انواع انواع متفاوتی ازگرایشها ورفتارها راممنوع وترغیب می کنند .هنجارهای فرهنگی واجتماعی ماهیت وتکامل شخصیت اعضای گروه فرهنگی راتحت اشعاع قرارمی دهد .
عوامل اجتماعی :
این عامل نقش به سزایی برطبیعت شخصیت ما برجای می گذارد .همه ما ازبرخوردهایی که با دیگران داریم تأثیرمی پذیریم افرادی که باما درتعادل هستند ،برخی الگوهای رفتاری را دراختیارماقرارمی دهند ،هم چنین برخی ازرفتارهای ما راتقویت ویا تنبیه می کنند .
شرایط محیطی :
هریک ازما توشه ای ازشناخت ،تجربه های خوشایند ونا خوشایند ،موفقیت ها وشکست هایی داریم که زمینه هررفتاری راتشکیل می دهند .تجارب متنوع ساختارشخصیتی ما را مأثرمی سازد .
خانواده :
ریشه های فرد راتشکیل می دهد برشخصیت اثرآشکاردارد واین اثردرمحیط کارنیزمنعکس می شود .خیلی ازکارمندان وکارگران معتقدند که باید مسائل خانواده را درخانواده گذاشت وبیرون ازخانه ،مخصوصا" به محیط کارنیاورد.اما این کاربسیاردشواراست واحتمال زیادی دارد که تغییرات خانوادگی ،شخصیت کارمندان وکارگران را تحت تأثیرقراردهد. ودرنتیجه بررفتارونگرش های آنها درمحیط کارنیزاثربگذارد.
گروهها ونقش ها :
اعضای یک گروه درطول زمان ،تعاملهایی به وجود می آورند که مخصوص خود آنهاست وپیامدهای این تعامل ها ،ایجاد ویژگی مشترک ورفتارهای مشابه دراعضای همان گروهها ست.
خصایص شخصیتی :
شخصیت یک فرد مجموعه است ازویژگی روان شناختی که ما برای طبقه بندی آن فرد به کارمی بریم. روان شناسان درزمینه خصیصه های شخصیتی مطالعات گسترده ای کردند که نتیجه آن 16 خصیصه شخصیتی اولیه است. این 16خصیصه معمولأ ازمنابع ثابت ومستمررفتاربه شمارمی آید وبه ما امکان می دهند که رفتارافراد را درموفقیت های معین ازراه سبک وسنگین کردن خصوصیات لازم برای موفقیت مورد نظرپیش بینی کنیم.
1- تودار درمقابل اجتماعی
2- هوشمندی کمتر درمقابل هوشمندی بیشتر
3- متأثرازحالات عاطفی درمقابل دارای ثبات عاطفی
4- مطیع درمقابل غالب
5- جدی درمقابل الکلی خوش
6- مصلحتی درمقابل با وجدان
7- ترسو درمقابل بی باک
8- یک دنده درمقابل حساس
9- قابل اعتماد درمقابل بد گمان
10- عمل گرا درمقابل خیالاتی
11- رک و راست درمقابل زیرک
12- دارای اعتماد به نفس درمقابل بیمناک
13- محافظه کار درمقابل طرفدار تجربه
14- وابسه به گروه درمقابل خود بسنده
15- رهاویله(مهار نشده) درمقابل کنترل شده
16- راحت درمقابل تحت فشار
الگو های شخصیت :
مدل :
در سالهای اخیر تحقیقات بسیار زیادی تأیید می کنند که این پنج بعد اصلی شخصیت شالوده بقیه ابعاد دیگر را تشکیل می دهند .
این پنج عامل مهم عبارتند از :
برون گرایی : اجتماعی ،پرحرف ،قرص ومحکم
سازگاری : خوش اخلاق، همکار وقابل اعتماد
وظیفه شناسی : مسئول ،مطمئن ،مصروتوفیق گرا
ثبات عاطفی : آرام،مشتاق،مصون ازتنش(مثبت)نگران،افسرده،ناامن(منفی)
بازبودن دربرابرتجربه : متکبر،حساس از نظر هنری و روشنفکر.
ویژگی ها وعادتهای شخصیتی :
1- خود کامگی :
شخصیت خود کامه اعتقاد راسخی به حقانیت مکانیسم های اعتقاد رسمی نظیر دوست ،نظام قانونی وسلسله مراتب سازمانی دارد.افراد خودکامه در عقاید خود کاملا"متعصب وعمیقا"تابع قوانین ومقررات هستند. تعجبی ندارد که افراد خودکامه کار وتلاش در پستهای کاملا" ساختارمند ودارای اهداف روشن راترجیح می دهند وبه علاوه احترام زیادی برای سبک رهبری آمرانه قائل اند.
2- محل کنترل :
مردم در مورد عاملی که باعث اتفاقات بیش آمده در مسیر زندگی شان می باشندادراک متفاوتی دارند.این ادراکات راادراکات محل کنترل کننده می نامند.به عبارت دیگر ادراک آنها از محل کنترل برونی وداخلی است .
3- درون گرایی- برون گرایی :
درون گرایی وبرون گرایی دوانتهای متفاوت پیوستار شخصیت هستند.کسی که فوق العاده درون گراست تمایل زیادی به تنهایی دارد.شخصیت برون گرا شدیدا" احساساتی نسبت به مسائل حساس وعلاقه مند به فکروخیال است.از سوی دیگر شخصیت برون گرا اجتماعی ،پر تحرک وعلاقه مند به برقراری تعامل با مردم ومشارکت درکارهاست .
4- اقتدار گرایی :
بین افراد یک سازمان باید اختلاف مقام وقدرت وجود داشته باشد .شخصیت بیش از اندازه اقتدار گرا از نظر فکری غیرقابل انعطاف است،دیگران را محاکمه می کند ،نسبت به فرادستان مطیع ونسبت به فرودستان استثمارگر است ودر مقابل تغییر غیر قابل اعتماد ومقاوم می باشد .البته اقتدار گرایان مطلق اندک اند .از این رو باید مواظب نتیجه گیری ها باشیم .
5- عزت نفس(احترام به خود ):
مردم از حیث درجه علاقه مندی به خود متفاوت هستند .این ویژگی شخصیتی را عزت نفس می نامند.کسانی که عزت نفس بالایی دارند معتقدند توانایی هایی بیش از آنچه که برای موفقیت در شغل لازم است دارامی باشند .افرادی که دارای عزت نفس پایینی هستند در مقایسه با آنان که این ویژگی شخصیتی در آنان قوی تراست بیشتر مستعد نفوذ عوامل خارجی هستند کسانی که عزت نفس اندکی دارند همواره در انتظار ارزیابی های مثبت دیگران هستند .
اختلالات شخصیت:
دسته ای از اختلال ها هستند که با الگوی دیگر اختلالهای روانی مانند روان رنجوری وروان پریشی تفاوت دارند .اصطلاح اختلالهای شخصیت برای توصیف الگوی رفتاری خاصی که برای دیگران زیان آور هستند یا منبع لذت وپاداش دهنده آن الگوی رفتاری از نظر اجتماعی مضر یا غیر قانونی شناخته شده است به کار می رود.
1- پرخاشگر :
این الگوی شخصیتی با اخم کردن ،طفره رفتن ،سماجت ،یا ناکارامدی عمدی که به قصد نا کام کردن دیگران انجام می گیرد،مشخص می شود شخص ظاهرا" به انجام دادن کاری که ازاو خواسته شده ،قادر است اما هیچ کاری را انجام نمی دهد معمولا" از شخصیت نافعال – پرخاشگر مخالفت آشکاری دیده نمی شود بلکه ظاهرا" نگرش همکاری وپذیرش مشاهده می شود بدون اینکه عملی از او سر بزند .
2- شخصیت ناکارآور :
یک شخصیت ناکارآوربه اندازه یک شخصیت نافعال- پرخاشگر،نافعال اما کمتر متمایل به ارتباط با دیگران است .این بر چسپ در مورد افرادی به کار می رود که رفتارآنان با پاسخ های نامفهوم وبی نتیجه به محرک های فیزیکی،
عقلی ،اجتماعی وعاطفی مشخص می شود .شخصیت ناکارآور عملا" ازعهده انجام کاری برنمی آید.
3- شخصیت هیستریابی :
این شخصیت نمایش دهنده الگوییست از عدم ثبات عاطفی قرون واکنش خودنمایشی ،خودمحوری ،وابستگی واتکای به دیگران است .این شخصیت درعین حال فعال وبرقرار کننده ارتباط است غالبا" در شخصیت هیستریابی روابط خانوادگی به صورت طوفانی از خشونتها وتندیهای لفظی وسپس عواطف ملایم ودوستانه همراه است .اگر چه قضیه در برابردیگران حفظ می شود وچنین وانمود می نماید که روابط عادی ومطلوب است اما دردرون خانواده جروبحث های فراوان وتندی نسبت به یکدیگر مشاهده می شود.(کریمی ،1376،ص248)
4- شخصیت ادواری خوی :
شخصیت ادواری خوی بیشتر در مورد مردان به کار می رود .این شخصیت از لحاظ مرحله فعالی به شخصیت هیستریابی بسیار شبیه است .شخصیت هیستریابی گاه گاهی نوسانات خلقی نشان می دهد که به محیط بیرونی مربوط میشوند . اما افسردگی نشان داده شده به وسیله شخصیت هیستریابی ،که فرد رابه جای کنار کشیدن از محیط تماس با محیط وادارمیکند.برعکس شخصیت ادواری خوی حالت ملایمی از روان پریشی شیدایی – افسردگی است ازاین نظرکه فرد از تماس اجتماعی در طول مرحله افسردگی کنار می کشد .(کریمی ،1376،ص248)
5- شخصیت اسکیزوئیدی :
برخلاف شخصیتهایی که با محیط تماس برقرار می کنند ،شخصیت اسکیزوئیدی عملا"با خود بیگانه است .این شخصیت با ویژگی هایی از قبیل حساسیت بیش از حد،انزوا،مردم گریزی واجتناب از روابط نزدیک ،به خصوص روابط رقابت آمیز مشخص شده است .این گونه افراد باتجربه ها وتعارض های مزاحم وناراحت کننده محیط با فاصله گرفتن وکنار کشیدن پاسخ می دهد ،نه با کوشش برای غلبه بر این تعارض ها از طریق نشان دادن پاسخ های بهنجار. در این نوع شخصیت نه تنها از ابراز واکنش های خصمانه وپرخاشگرانه خبری نیست بلکه از نشان دادن حالت نافعال و سلته پذیر نیز اثری دیده نمی شود .(کریمی ،1376،ص249)
6- شخصیت ضعیف :
شخصیت ضعیف نیزمانند شخصیت اسکیزوئیدی با ویژگی از خودبیگانگی مشخص می شود .علاوه برآن،این شخصیت باسطح پایینی از انرژی ،زودخسته شدن وفقدان اشتیاق وعلاقه شناخته می شود .این شخصیت علاقه بسیار کمی به برقراری ارتباط متقابل اجتماعی بادیگران دارد .ازلحاظ همه الگوهای پاسخی بسیار نافعال وسلطه پذیراست .
7- شخصیت پارانوئیدی :
این شخصیت شبیه اسکییزوئیدی وشخصیت ادواری خوی است .این شخصیت به صورت فردی حسود ،شکاک ،خشک وانعطاف پذیر وبیش از حد حساس توصیف شده است . شخصیت پارانوئیدی عموما" دارای وجوهی از خودبیگانگی ونافعالی است .الگویی از روابط متقابل اجتماعی غیر رضایت بخش ونامطلوب ،همراه بااین توضیح که تقصیر با دیگران است ،آنها بدند آنها مرا دوست ندارند،نیزاز ویژگی های شخصیت پارانوئیدی است. اگر چه گاهی دراین شخصیت کوشش هایی برای برقراری روابط متقابل دیده می شود اما فرد هنگامی بیشتر به رضایت خاطر می رسد که کنترل این روابط را دردست داشته باشدواحساس نکند که دیگران کنترل ارتباط متقابل را در دست دارند .
8- شخصیت وسواسی فکری- عملی :
از خودبیگانگی وفعال بودن ،خشکی زیاده ازحد ،باوجدان ووظیفه شناس بودن ،بازداریهای قوی افراطی به همرنگی با معیارها از مشخصه های این شخصیت است .این نوع شخصیت شکل فرمن تر روان پریشی است از آنجا که شخصیت وسواس فکری – عملی ممکن است به رفتارهای قابل قبول اجتماعی دست بزند،یک الگوی رفتاری دیرپا که شامل مراسم نمایشی وتشریفاتی نباشد بیشتراحتمال داردبه عنوان اختلال شخصیت طبقه بندی شود .
تابه صورت روان رنجوری.بنابراین بیش از آنکه تشخیص قطعی اعلام شود،باید میزان رفتار تشریفاتی،تکراری وهمرنگ درکل زندگی شخص مشاهده شود واز آن مهمتر میزان ارزشمندی چنین رفتارهایی از نظر کارکرد درنظرگرفته شود.
9- شخصیت انفجاری :
شخصیت انفجاری یا صرع واره غالبا" از نضم سازگاری بهنجار است ، امادردوره های خشم انفجاری خودازنظرپرخاشگری واز خود بیگانگی راه افراط را می پیماید.اصطلاح صرع واره به فراموشی ای که این افراد درطول انفجارهای پرخاشجویانه خود تجربه می کنند اطلاق می شود. مهمترین مشخص کننده این اختلال شخصیت ،وجود دوره های قابل توجه از رفتار است که شخص کاملا" در آن دوره ها بهنجاربه نظر می رسد .امادرمواقع معیینی او با خشونت به محیط پاسخ می دهد که ممکن است این خشونت متوجه افراد خاص باشد ،یا اینکه یک خشم کور ،وحشیانه وبدون هدف باشد .در این گونه موارد رفاتارها بسیار شدید وکنترل فرد از دست خود او خارج است.غالبا" تشخیص یک شخصیت انفجاری بسیار دشوار است .
10- شخصیت ضد اجتماعی :
همیشه به حقوق دیگران تجاوز می کند ،نسبت به تعهدات خود بی اعتنا هستند وبا قوانین سازگاری ندارند .شخصیتهای ضد اجتماعی ،اغلب شرم ظاهری وساختگی نشان می دهند و دست کم هوش متوسط دارند .ویژگی تعجب آور آنها این است که با وجود رفتارهای ضد اجتماعی کمتر احساس گناهکاری یا اضطراب می کنند .به نظر نمی رسد که تنبه بتواند رفتار آنها را تغییر دهد.هر چند که آنها به خاطر اعمال بدی که دارند معمولا" از جانب والدین خود یا دیگران تنبه می شوند.
11- چند شخصیتی :
ویژگی چند شخصیتی این است که دو یاچند شخصیت که هر یک صفات وخاطرات جداگانه داردوممکن است از وجودشخصیتهای دیگر اطلاع داشته باشد یا نداشته باشد،در وجود یک فرد سکونت اختیار می کند.شخصیتهای مختلف یک شخص می توانستند درمقابل یک داروی معین واکنشهای مختلف نشان دهند .مثلا" یکی از شخصیتها می تواند به کوررنگی مبتلا شود ،درصورتی که شخصیتهای دیگر می توانند از نظم دید رنگ کاملا" سالم باشند.(گنجی ،1378،ص ص229-228)
شخصیت زدایی :
یعنی احساس سمج درباره غیر واقعی بودن .اشخاصی که ازاین اختلال رنج می برند ،احساس می کنند از جسم خود جدا شده اند ،درست مثل اینکه ازبیرون به فرایند های ذهنی خود نگاه می کنند هم چنین ممکن است آنها این احساس را داشته باشند که دررویا به س
