از آنجای که انسان موجودی اجتماعی است و زندگی اجتماعی نیازمند تفاهم میباشد، خداوند متعال زبان و قدرت تکلم را در نهاد و سرشت افراد بشر قرار داده، تا در پرتو آن با هم نوعان خویش ارتباط برقرار نموده و به آسانی ما فی الضمیر خود را به یکدیگر تفهیم نمایند.
در اهمیت این نعمت و موهبت الهی همین بس که خداوند متعال در قرآن کریم، در مقام بیان نعمتها و مواهب «نعمت بیان و گفتار» را بعد از «خلقت و آفرینش انسان» ذکر فرموده است.
علی رغم اینکه «سخن و گفتار» از ارزش و جایگاه ویژهای برخوردار است، اما اگر به جا و درست از آن استفاده نگردد، ممکن است دست خوش آفات شده و در نتیجه پیامدهای خطرناک و جبران ناپذیری را به بار آورد.
یکی از آفات زبان، که از دیرباز انسان کم و بیش به آن مبتلا میباشد، «غیبت» است؛ بیماری که آسیبها و پیامدهای ناگواری را متوجه خود فرد و جامعهی بشری خواهد کرد.
اگر عواملی را که منجر به این بیماری میشوند، مورد بررسی قرار دهیم، متوجه خواهیم شد که بسیاری از افراد بر اثر عدم آگاهی از پیامدهای شوم و ناگوار «غیبت»، مبتلا به این بیماری شدهاند؛ که اگر آثار شوم آن را میدانستند شاید به این بیماری گرفتار نمی شدند.
بنابراین اطلاع از پیامدهای «غیبت» میتواند نقش مؤثر و چشمگیری در عدم ابتلا به این بیماری را ایفا نماید.
بنابراین لازم است که بدانیم:
اولا: غیبت چیست؟
ثانیا: چه پیامدهای و آثار زیانباری را به بار میآورد؟
این مقاله سعی بر آن دارد تا با تکیه بر آیات و روایات پیامدهای غیبت را بررسی نماید.
اهمیت و ضرورت بحث:
همانگونه که قبلا هم اشاره گردید، «زبان و قدرت تکلم» از جمله بزرگترین نعمتها و موهبتهای الهی به شمار میرود.
اما باید توجه داشت که هر چیزی که از اهمیت و ارزش بیشتری برخوردار باشد، همانگونه که مسئولیت سنگینتری را بر عهده دارد، خطرات بزرگتری نیز او را تهدید میکند.
از جمله خطرات که همواره «زبان» را تهدید میکند، بیماری مهلک «غیبت» است؛ بیماری که انسانها از قدیم الایام با آن دست به گریبان بوده و همچنان از آن رنج میبرند.
برای محافظت و حراست از این نعمت بزرگ الهی و مقابله با انواع آفات به خصوص «غیبت»، لازم است تدبیرات اساسی سنجیده شود.
با توجه به اینکه پیشگیری بهتر از درمان است، در قدم اول باید فرهنگ پیشگیری از ابتلا به این بیماری را در جامعه نهادینه نماییم و این مهم، تحقق نمییابد مگر با شناخت دقیق از این بیماری و در راس آن از پیامدهای آن.
بنابراین پرداختن به پیامدهای غیبت، امر ضروری و حیاتی به نظر میرسد.
مفهوم شناسی غیبت
غیبت در لغت:
غیبت در لغت به معنای «پشت سر کسی بدگویی کردن ، عیب او را گفتن، زشت یاد کردن » به کار رفته است.
غیبت در اصطلاح:
غیبت دراصطلاح شرع عبارتست از اینکه: انسان در غیاب و پشت سر مؤمن، عیوب و نقایص او را در قالب سخن و گفتار یا با اشاره و حرکات بیان نماید؛ به طوری که اگر بشنود، ناراحت و آزارده خاطر شود.
پیامبر اعظم(ص) در رابطه با تبیین مفهوم «غیبت» میفرمایند:
«أ تدرون ما الغیبة؟
قالوا: اللّه و رسوله أعلم.
قال: ذکرک أخاک بما یکره.»
آیا مىدانید غیبت چیست؟
پاسخ دادند: خدا و رسولش داناترند.
حضرت فرمودند: یاد کردن توست برادرت را به آنچه خوش نمىدارد.
با توجه به معنای لغوی و اصطلاحی غیبت میتوان چنین نتیجه گرفت که هرگاه انسان در غیاب کسی به هر شکل و شیوهی عیبی از عیوب او را بیان نماید، به گونهی که او از شنیدن آن ناراحت شود، غیبت محسوب میگردد.
از تعریفی که برای غیبت بیان گردید، چند نکته نیز روشن میگردد:
- قلمرو عیب:
«فاش ساختن عیب دیگران» عنصری است که موجب تحقق بخشی غیبت میشود. حال فرق ندارد که آن عیب «جسمانی باشد، یا اخلاقی، در اعمال او باشد یا در سخنش، و حتى در امورى که مربوط به او است مانند: لباس، خانه، همسر و فرزندان و مانند اینها».
حضرت امام جعفر صادق(ع) در راستای تبیین قلمرو عیوب، چنین میفرمایند:
«وجوه الغیبة تقع بذکر عیب فی الخلق و الفعل و المعاملة و المذهب و الجهل و اشباهه»...
غیبت آنست که انسان عیوب (برادر مسلمان خویش را) در مورد اندام، اعمال، معاشرت و تعامل با دیگران، مذهب، نادانی و نظایر آنها، برای دیگران فاش سازد.
- مصادیق غیبت:
برخی از افراد تصور می کنند که غیبت فقط با گفتن تحقق پیدا می کند؛ در صورتی که اگر «با اشارهی دست، چشم، ابرو، پا، کنایه و گوشه زدن ، نوشتن و... » صفتی کسی را بیان نماید که او از آن کراهت دارد، آن نیز غیبت محسوب میگردد.
چنانکه از عایشه نقل شده است:
«دخلت علینا امرأة فلما ولت اومأت بیدی أی قصیرة فقال (ص) اغتبتها »
زنی بر ما وارد شد. وقتی تصمیم گرفت که برود من با دستم اشاره نمودم که او کوتاه قد است. رسول اکرم(ص) فرمود: با این عمل از او غیبت نمودی.
- تفاوت غیبت با تهمت:
با توجه به تعریفی که برای غیبت بیان گردید، تفاوت آن با تهمت نیز روشن میگردد؛ زیرا
تهمت عبارتست از نسبت دادن چیزی به مسلمان، که در او نیست.
چنانکه پیامبر اعظم(ص) در بیان روشن، تفاوت غیبت و تهمت را چنین بیان میفرماید:
«إن کان فیه ما تقول فقد اغتبته و ان لم یکن فیه فقد بهته »
اگر آنچه مىگویى در او باشد غیبتش را کردهاى و اگر در او نباشد بهتان زدهاى.
از حضرت امام صادق(ع) نیز نقل شده است که فرمود:
«الغیبة أن تقول فى أخیک ما ستره اللَّه علیه... و البهتان أن تقول فیه ما لیس فیه»
غیبت آن است که در بارهی برادر مسلمانت چیزى را بگویى که خداوند پنهان داشته، و اما اما بهتان این است که چیزى را بگویى که در او وجود ندارد.
شامل 11 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله درباره غیبت
