لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 111
1-1- طرح مساله
مفهوم شهر بر همه روشن است ولی آنچه همگان با آن تفاهم دارند این است که شهر یک کانون جمعیتی پایدار می‌باشد. «شهر حداکثر محیط تغییر یافته انسانی را در سیاره زمین نشان می‌دهد که با نمایش حداکثر تراکم جمعیت، همه ابتکارات، اختراعات و نوآوریهای فرهنگی را در خود جای داده است. برای شناخت جامعه شهری و پیوند ویژگیهای گروههای مختف شهری با ساخت فرهنگی آن باید بررسی عمیق در باره ساخت شهر مورفولوژی شهری، کاربری زمین، ویژگیهای نظام اجتماعی کیفیت روابط طبقاتی و ویژگیهای اقتصادی آن انجام شود.
انقلاب صنعتی باعث تحولات بسیار در امر شهرنشینی در نیمه دوم قرن نوزدهم شد .عواملی چون تحول در امر حمل و نقل ، توسعه مهاجرتها، پیدایش تقسیم کار و تخصصها، تمرکز صنعت و تجارت و بالا رفتن سطح درآمد باعث رواج شهرنشینی و در نتیجه افزایش سریع جمعیت و گسترش شهرهای بزرگ گردیده است.
این رشد و گسترش ، در اکثر موارد مهار نشده، شتابان و همراه با بی نظمی است و با پیشروی به سوی اراضی کشاورزی و روستاهای پیرامون خود آنها را در خود ادغام می‌کند. در بسیاری از تمدنهای گذشته نیز شهرها شامل مهاجرتهای وسیع و مستمر بوده‌اند بدین معنی که همواره افراد به این مناطق مهاجرت می‌کردند. این جریان از زمان یونان باستان ، مصر قدیم و ادوار گذشته تاریخی وجود داشته است؛ هنوز هم چنین جریانی یعنی روی آوردن قشرهای مختلف جمعیتی به نقاط شهری ادامه دارد»
پیرژرژ در کتاب جغرافیای جمعیت عقید دارد که رشد شهرها به چند صورت خود را نشان می‌دهد:
«1- وجه فضایی یا صوری شهر، یعنی شهر چگونه مرحله به مرحله و در قعر خویش رو به رشد می‌نهد و به چه سان روستای اطراف خود را می‌بلعد و این رشد در سیمای شهر نمایان می‌شود.
2ـ وجه عملکردی شهر است که چگونه نقشها و انطباق آنها با ملزومات و مقتضیات تاریخی موجب پدید آمدن وضع کنونی شهر گردیده است».
در کشورهای صادر کننده نفت در جهان سوم نه تنها رشد شدید شهری بلکه ظهور شهرهای مسلط و همه عوارض شهرگرایی ناسالم از قبیل آلونک نشینی ، کمبود مسکن، تراکم شدید ترافیک شهری و آلودگیهای هوا، آلودگی صوتی و جدایی گزینی شدید اجتماعی بین قشرهای مختلف جامعه شهری، محیط زندگی تأسف باری در این کشور به وجود آورده است. در ایران با تزریق درآمدهای نفتی فرصت شهرنشینی پیش آمد , درآمدهای حاصل از نفت در صنعتی شدن کشور و توسعه شهری نقش عمده دارد . وابستگی به اقتصاد نفت و شبکه اقتصاد جهانی نتایج زیر را به دنبال دارد: 5
1ـ زمینهای کشاورزی اطراف شهرها که از حاصلخیزترین زمینها به شمار می‌آمدند به سرعت زیر پوشش تجهیزات و سازمانهای شهری قرار گرفتند.
2ـ با ثروت حاصل از صدور نفت، فرصتهای خوب و در همان حال شرایط نامساعدی در جامعه شهری در کل اقتصاد کشور به وجود آمد.
3ـ ثروت حاصل از صدور نفت، فرصتهای خوب و در همان حال شرایط نامساعدی در جامعه شهری در کل اقتصاد کشور به وجود آمد.
3ـ ثروت حاصل از صدور نفت، رشد سریع شهری را سبب شد.
4ـ ترکیب نابرابریهای شدید اجتماعی و رشد سریع شهری، شرایط زندگی سخت و طاقت فرسایی را برای طبقه کم درآمد و فقیر جامعه شهری به وجود آورد.
مشهد به عنوان دومین شهر بزرگ ایران از جمله شهرهایی است که بسیار جمعیت پذیر است به خصوص به لحاظ مذهبی بودن این شهر، مشهد از جمله شهرهایی است که از سایر شهرهای ایران و مخصوصا شهرهای استان خراسان جمعیت بسیاری را در خود جای داده است.
رشد صنعت و تجارت بخصوص خدمات در مشهد به ایجاد مشاغل جدید انجامیده است، که باعث کاهش مشاغل کشاورزی و کم رنگ شدن نقش زراعت در حاشیه شهر شده است که این مهم نقش بسزایی در توسعه شهرنشینی در مشهد و ضمیمه شدن روستاها در خود گردیده است.
مهاجرت روستائیان بر توسعه فیزیکی آن در محدوده‌هایی از شهر اثر گذاشته و در نتیجه روستاهای بیشتری را به کام خود کشیده است.
دشت مشهد از حاصلخیزترین زمینهای استان خراسان می‌باشد. به همین علت روستاهای بسیاری با فواصل کم از یکدیگر مخصوصا در اطراف شهر مشهد در آن قرار دارد.
بیشترین و بهترین ملاک توسعه شهر مشهد آمار سرشماری 1335 و 1345 و 1355 و 1365 و 1375 می‌باشد.
از دهه 45 – 35 13رشد شهر منجر به ادغام و مستحیل شدن تعدادی از روستاها و مخصوصا کوره‌های آجرپزی شده اما از این دوره به بعد یعنی 55-45 13بعد از اصلاحات اراضی و افزایش سرمایه‌های نفتی و صنعتی شدن بعضی از شهرهای بزرگ ایران موج مهاجرت روستائیان و شهر آغاز شد که منجر به حل شدن بسیاری از روستاهای اطراف شهر شده است.
3/2 گسترش فیزیکی شهر مشهد در دهه 65-1355 صورت گرفته است که شاید عامل اصلی آن جنگ تحمیلی ایران و عراق بوده باشد که سیل عظیم جمعیت را به این نقطه از ایران کشانده است. از سال 1365 به این طرف به علت بالا رفتن آگاهیهای مردم، میل به درآمد بیشتر و شغل مناسبتر، تحصیل، افزایش جاذبه‌های شهری و خشکسالی عده زیادی از روستائیان به مشهد مهاجرت کرده‌اند. اکثرا به علت درآمد پایین ، در مناطق حاشیه‌ای شهر سکنی می‌گزینند . دلالان , زمینهای کشاورزی اطراف را تبدیل به زمین مسکونی می‌کنند و مردم هم با خرید زمینهای ارزان قیمت و ساخت و سازهای شبانه، توسعه فیزیکی هر چه بیشتر مشهد را در سطح افقی دامن می‌زنند. این امر باعث شده تعداد زیادی از روستاهای اطراف شهر در داخل مشهد حل شوند.
بر اساس مدارک موجود شهر مشهد از ادغام حدود 200 روستا در داخل شهر ایجاد شده است.
از میان روستای ادغام شده روستاهای بحر آباد – التیمور ، گلشاد و پاچنار به عنوان نمونه انتخاب شده است. این روستاها در سال 75-1365 به جرگه شهر پیوسته‌اند. هدف از بررسی وضعیت اقتصادی و اجتماعی این روستاها ، بیان مسائل و مشکلات ناشی از توسعه شهر و ادغام روستاها است. روستائیانی که با فرهنگ خاص خود بزرگ شده و تربیت یافته‌اند و اکنون که به جرگه شهر پیوسته‌اند دچار تعارض و دوگانگی شده‌اند. روش کسب درآمد و تامین زندگی بعد از ادغام در شهر تغییر یافته و همچنین رفتارها و مسائل اجتماعی و نگاه آنها به زندگی تا حدودی تفاوت کرده است. سابق بر این زن و مرد به همراه فرزندانشان بر روی زمین کار می‌کردند و درآمدی هر چند اندک به دست می‌آورند. اما اکنون مرد در خارج از منزل به شغلهای مختلف و کم درآمد می‌پردازد و خانمها به خانه‌داری یا قالیبافی و یا کارگری در منازل بالای شهر و .... روی آورده‌اند.
ایجاد اشتغال و وجود امکانات مختلف زندگی برای سطوح مختلف مردم در شهر مشهد باعث می‌شود که بسیاری از مشکلات و معضلات مردم این مناطق تغییر یابد در نتیجه باید مسئولان امر توجه بیشتری به این نقاط داشته باشند که این امر به همت مردم هم برمی‌گردد.
2-1 – واژگان کلیدی
روستا ـ شهر ـ حوزه شهری – روستاهای شهری ـ رشد شهری ـ حومه ـ مورفولوژی شهری – شهرنشینی – مهاجرت محدوده خدماتی شهر – محدوده یا حریم استحفاظی شهر – محدوده قانونی شهر ـ اکولوژی اجتماعی شهر ـ روستاهای مستحیل در شهر .
در ذیل ارائه تعریفی درباره هر یک از واژگان بالا خواهد آمد :
روستا: «واحد مبدأ تقسیمات کشوری است که از لحاظ محیط زیست همگن بوده و با حوزه قلمرو معین ثبتی یا عرفی مستقل که حداقل 20 خانوار یا صد نفر اعم از متمرکز یا پراکنده در آنجا سکونت داشته باشند و به طور مستقیم یا غیر مستقیم به یکی از فعالیتهای کشاورزی، دامداری، باغداری و به طور اعم صنایع روستایی و صید یا ترکیبی از فعالیتها اشتغال داشته باشند و در عرف به عنوان ده، آبادی ، دهکده یا قریه نامیده شده است».
شهر: «محلی است با حدود قانونی که در محدوده جغرافیایی بخش و از نظر بافت ساختمانی، اشتغال و سایر عوامل اداری سیمایی با ویژگیهای خاص خود بوده به طوری که اکثریت ساکنان آن مشاغل کسب تجارت ، صنعت، کشاورزی خدمات و فعالیتهای اداری اشتغال داشته باشند. و در زمینه‌های خدمات شهری از خودکفایی نسبی برخوردار و کانون مبادلات اقتصادی، فرهنگی و سیاسی حوزه نفوذ خود بوده و حداقل دارای ده هزار نفر جمعیت باشد».
حوزه شهری : «به کلیه نقاطی اطلاق می‌شود که در داخل و خارج محدوده قانونی شهر قرار داشته و از حدود ثبتی و عرفی واحدی تبعیت می‌کند».
روستاهای شهری: «در شهرها توجه به سنتهای روستایی و قومی به بخشی از شهر شکل ویژه‌ای می‌بخشد که با دیگر نقاط داخلی شهرها تفاوت دارد. از این رو این بخش از شهر به نام «روستا شهر» نامیده می‌شود».
بررسی وضعیت اقتصادی روستاهای مشهد
