عنوان : واکاوی تحلیل خواجه طوسی از چگونگی استکمال انسان:اشتداد وجودی یا حرکت در اعراض؟
فرمت : word - doc - ورد 2003 ( قابل ویرایش و اجرا در کلیه آفیس ها )
تعداد صفحات : 20 صفحه - صفحه آرایی شده آماده چاپ ، صحافی و ارائه
فونت های استفاده شده : b titr و b trafic (دانلود فونت های مورد نیاز)
پشتیبانی : 09393453403 - 24 ساعته پاسخگو شما عزیزان هستیم - محمدی
فهرست :
چکیده 3
مقدمه 3
1. کیفیت استکمال قبل از تکون نفس ناطقه 5
2. چگونگی استکمال انسان در مسیر سلوک (بعد از تولد): بالذات یا بالعرض؟ 6
2-1. تعریف استکمال و نفی حرکت جوهری 6
2-2. ابعاد استکمال آدمی و کیفیت تحقق وجودی هریک 7
2-3. مراتب استکمال آدمی و اقصی مراتب آن 8
2-4. مراحل سلوک و برنامه عملی استکمال 8
جایگاه دیدگاه خواجه در سنت تفکر اسلامی 9
ملاصدرا 12
دیدگاه در باب کیفیت حرکت و استکمال نفس 12
3-1. طوسی و مسئله حرکت 14
2. طوسی و تفسیر تغیرات جواهر عالم 16
3. ناسازگاری تفسیر طوسی از استکمال نفس و مبانی متافیزیکی وی 17
پی نوشتها 18
مراجع 19
چکیده :
مسئله این جستار، واکاوی تحلیل خواجه از کیفیت حرکت و استکمال نفس (اشتداد وجودی یا حرکت در اعراض) است. دیدگاه خواجه طوسی را میتوان در دو مرحله بررسید: 1. قبل از تکون نفس: بیان خواجه برخلاف کون و فسادِ مشائی، ملتزم اثبات حرکت اشتدادی برای صورت نوعیه نفس است. 2. در طول حیات آدمی: اگرچه طوسی در مواضعی به زعم مشاء، حرکت جوهری نفس را ابطال میکند، اما در تحلیل سیستمی از آرای وی بهویژه در بررسی استکمال، تحقق وجودی آن در ابعاد، مراتب و مراحل آن، سرانجام وی، همگام با رأی نوافلاطونیان، اشراقیون و عرفا، ارمغان درخشش در اثبات نوعی اشتداد وجودی برای نفس است. درخشش طوسی بهسبب در دست نداشتن مبانی سازگار در مسئله حرکت و علمالنفس، جلوهگر نوعی ناسازگاری در نظریهپردازی اوست که این ناسازگاری با این حقیقت که وی در مراحل آغازین سیر اندیشه حرکت جوهری نفس است، توجیه مییابد؛ سیری که توسط صدرا به نهایت میرسد.
مقدمه :
اخلاقپژوهی خواجه نصیرالدین طوسی در آثار وی با تأکید بر کمال نفس است و نظریه اخلاقی او براساس جهتگیری و غایت اخلاق، در برخی آثار دوره واپسین زندگی او نظیر اوصاف الاشراف، کمالمحور میباشد. طوسی اگرچه در برخی آثار (نظیر اخلاق ناصری) به سعادت نفس مشیر است، اما تأکید وی بر کمال بهعنوان مقدمه نیل به سعادت درخور توجه است (طوسی، 1387، ص122). در اخلاق کمالمحور با مسئلهای روبهرو هستیم که کمالات و فضایل نفس (در دو بعد علم و عمل) در واقع کمال اولاند و کسب فضایل، بهمعنای تحول ذات است، یا از کمالات ثانی بوده و عالم شدن و اخلاقی شدن بهمعنای تحول در اعراض است، نه اشتداد وجودی؟
قول به اصالت ماهیت، اشتدادناپذیری ماهیات، قول به تشخص افراد به اعراض ایشان (یعنی انتساب تنوع افراد به اعراض و یکسانانگاری نوع آدمیان)، تقسیم ماهیت به جوهر و عرض و انکار حرکت در جوهر و ... از مبانیای است که پذیرش آن میتواند سبب حاکم شدن نگاه کمال ثانی به فضایل اخلاقی باشد و اساساً مسئله کمال اولی یا ثانی بودن، تحول در ذات یا تحول به اعراض طرح نگردد. درحالیکه با مبانی جدید وجودشناختی ملاصدرا، نظیر اصالت وجود، تشکیک وجود و قول به حرکت جوهری، مسئله علاوه بر آنکه زمینه طرح مییابد، پاسخ متفاوتی نیز خواهد داشت و قول کمال اولی بودن فضایل و تحول در ذات به میان میآید. اگرچه مبانی حرکت جوهری نفس توسط صدرا مطرح شد، اما نمیتوان تمامی حکمای قبل از وی را لزوماً قائل به کمال ثانی بودن فضایل و نگاه ایشان به اخلاقی شدن را تحول در اعراض دانست؛ بلکه بالاتر از آن، حکمای پیشین میتوانند یاریگر صدرا در نیل به چنین دیدگاهی محسوب گردند.
پی نوشت ها :
[1]. نفوس نباتی، حیوانی و انسانی.
[2]. «ک» علاوه بر مفهوم تشبیه و تماثل، بهمعنای حرف زائد و تأکیدکننده معنا، سببیت و علیت و استعلا نیز میآید.
[3]. یرید ذکر القوى التی یختص الإنسان به و الکمالات المذکورة هاهنا - هی الکمالات الثانیة- و هی أفعال هذه القوی.
[4]. بوعلی در برخی مواضع نظیر کتاب المبدأ و المعاد (ابنسینا، 1363، ص10) و النجاة (همو، 1364، ص687) قائل به اتحاد وجودی عاقل و معقول است. برخی معتقدند نفی اتحاد عاقل و معقول در اشارات بهحسب ماهیت، و اثبات آن در دیگر مواضع بهحسب وجود است (بهشتی، 1385، ص113).
[5]. این رساله بهظاهر تعریب رساله فرفوریوس در باب اتحاد عاقل و معقول است که ابنسینا آن را در دست داشته و در اشارات آن را حشف خوانده است (طوسی، 1375، ج3، ص295).
[6]. «فهی مبدء حرکة السّرّ الی العالم القدس»، «فان کانت النّفس مع ذلک متوجّهة الی جناب الحقّ بالفکر صار الانسان بکلّیّته مقبلاً علی الحقّ» و ... .
[7]. الاعسم به گواهی بحرانی و خوانساری مینویسد: خواجه به نزد وی به دراست صوفیه مشغول بوده است (الاعسم، 1980، ص61).
[8]. نظیر انکار هیولی، اهمیت به علم حضوری و شهودی و تفسیر اشراقی از مسئله علم خدا و مخالفت با رأی شیخ و تفسیر اشراقی از قاعده الواحد، اعتبارات عقلیه، اصالت ماهیت و ... .
[9]. بهسبب مبانی مشترک ارسطو و بوعلی، بهناچار فلوطین را پیش از ارسطو آوردهایم.
[10]. ر.ک به: فیرحی و فدائی، «حرکت جوهری از عزیزالدین نسفی تا صدرالدین شیرازی»، خردنامه صدرا، ش53، پاییز 1387.
[11]. و أنا أسأل الله الإصابة فی البیان و العصمة عن الخطأ و الطغیان و أشترط على نفسی أن لا أتعرض لذکر ما أعتمده فیما أجده مخالفا لما أعتقده فإن التقریر غیر الرد و التفسیر غیر النقد و الله المستعان و علیه التکلان.
[12]. ر.ک به: پلنگی، «مبانی نظریه حرکت جوهری ملاصدرا در فلسفه افلاطون»، خردنامه صدرا، ش20، تابستان 1379؛ پلنگی و اعوانی، «نظریه بهرهمندی در افلاطون و حرکت جوهری»، مدرس، ش9، زمستان1377.
[13]. ملاصدرا در مواضعی چند افلاطون را قائل به حرکت جوهری میداند (صدرالدین شیرازی، 1383، ج5، ص219-217؛ همو، 1391، ص596)
[14]. بهسبب مبانی مشترک ارسطو و بوعلی، بهناچار افلوطین پیش از ارسطو آمده است.
[15]. طبیعت، علت فاعلی حرکتی است که در آن واقع میشود، بالذات و نه بالعرض.
منابع :
- آملی، سید حیدر، جامع الاسرار و منبع الانوار، تصحیح هنری کربن و عثمان یحیی، تهران: انتشارات علمی- فرهنگی، 1384.
- ابراهیمی دینانی، غلامحسین، سخن ابنسینا و بیان بهمنیار، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، 1392.
- ــــــــــــــ ، نصیرالدین طوسی، فیلسوف گفتگو، چ3، تهران: هرمس، 1389.
- ابنسینا، حسین بن عبدالله، الشفاء (الطبیعیات)، تحقیق سعید زاید، قم: مکتبة آیةالله المرعشى، 1404ب.
- ـــــــــــــــــــــــــ ، المبدأ و المعاد، به اهتمام عبدالله نورانی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی، 1363.
- ـــــــــــــــــــــــــ ، النجاة (الالهیات، الطبیعیات)، ویرایش محمدتقی دانشپژوه، چ2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1364.
- ـــــــــــــــــــــــــ ، الشفاء (الالهیات)، به تحقیق سعید زاید، قم: مکتبة آیةالله المرعشى، 1404الف.
- ـــــــــــــــــــــــــ ، رسائل ابنسینا، قم: بیدار، 1400ق.
- ابنعربی، محیالدین، فصوص الحکم، چ2، تهران: الزهراء، 1370.
- ارسطاطالیس، اخلاق نیکوماخس، ترجمه سید ابوالقاسم پورحسینی، ج1و2، چ2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1381.
- ارسطو، الطبیعه، ترجمه اسحق بن حنین، تحقیق عبدالرحمن بدوی، قاهره: بینا، 1384.
- ـــــ ، درباره نفس، ترجمه علیمراد داودی، چ5، تهران: حکمت، 1389.
- اصفهانی، ملااسماعیل، حاشیه بر الحکمة المتعالیه، ج8، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بیتا.
- الاعسم، عبدالامیر، الفیلسوف نصیرالدین الطوسی، مؤسس المنهج الفلسفی فی علم الکلام الاسلامی، چ2، بیروت: دار الاندلس، 1980م.
- افلاطون، مجموعه آثار افلاطون، ترجمه محمدحسین لطفی، تهران: خوارزمی، 1380.
- ـــــــ ، اثولوجیا، تحقیق عبدالرحمن بدوی، قم: بیدار، 1413ق.
- ـــــــ ، تاسوعات افلوطین، تعریب از دکتر فرید جبر و مراجعه و تصحیح از دکتر جیرار جهامى و سمیح دغی، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون، 1997م.
- بدوی، عبدالرحمن، افلوطین عند العرب، کویت: وکالة المطبوعات، 1377ق.
- بهشتی، احمد، «همراه با استاد در نخستین جرقههای حرکت جوهری»، مقالات و بررسیها، دفتر 74، زمستان 1382ب.
- ـــــــــــــ ، صنع و ابداع، شرح نمط 5 از کتاب «الاشارات و التنبیهات»، چ3، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1385.
- ـــــــــــــ ، غایات و مبادی، شرح نمط ششم از کتاب «الاشارات و التنبیهات»، قم: بوستان کتاب، 1382الف.
- جوادی آملی، عبدالله، تحریر تمهید القواعد، تهران: الزهرا، 1372.
- رازی، فخرالدین محمد، المباحث المشرقیه، تحقیق محمد المعتصم بالله البغدادی، ج1، چ2، بیروت: دار الکتب العربی، 1401ق.
- سهروردی، شیخ شهابالدین، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تحقیق هنری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی، 4جلد، چ2، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
- صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ج8، تصحیح، تحقیق و مقدمه مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1383.
- ــــــــــــــــــــــــــ ، مفاتیح الغیب (در ضمن شرح الاصول الکافی)، تهران: المکتبة المحمودی، چاپ سنگی، 1391ق.
- طوسی، نصیرالدین، اخلاق ناصری، به تصحیح و تنقیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، چ6، تهران: خوارزمی، 1387.
- ـــــــــــــــــ ، اوصاف الاشراف، به تصحیح و تنقیح نجیب مایل هروی، مشهد: انتشارات امام، 1361.
- ـــــــــــــــــ ، بقاء روح پس از مرگ، شرح شیخ ابوعبدالله زنجانی، ترجمه زینالدین کیانینژاد، چ3، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1376.
- ـــــــــــــــــ ، تجرید الاعتقاد، به تحقیق محمدجواد حسینى جلالى، قم: دفتر تبلیغات اسلامى، 1407ق.
- ـــــــــــــــــ ، تلخیص المحصل معروف به نقد المحصل به انضمام رسائل و فوائد کلامی، چ2، بیروت: دار الاضواء، 1405ق.
- ـــــــــــــــــ ، شرح الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه، 1375.
- کاپلستون، فردریک، تاریخ فلسفه، ترجمه سید جلالالدین مجتبوی، ج1، چ4، تهران: سروش و انتشارات علمی و فرهنگی، 1380.
- مصطفوی، سید حسن، شرح اشارت و تنبیهات، نمط سوم؛ درباره نفس، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، 1387.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 11، چ3، تهران: صدرا، 1385.
- مؤمنی، ناصر، «تبیین سیر تدریجی نظریههای حرکت نفس از آغاز تا دگرگونی جوهری آن»، مجله تاریخ فلسفه، سال دوم، شماره3، 1390.
منابع از کتب معتبر علمی می باشد.
لینک دانلود را پس از پرداخت دریافت می کنید .
پرداخت توسط کلیه کارت های عضو شتاب امکان پذیر است .
تحقیق آماده در مورد واکاوی تحلیل خواجه طوسی از چگونگی استکمال انسان:اشتداد وجودی یا حرکت در اعراض؟
