در طول بخش اعظم قرن نوزدهم گاز طبیعی منحصرا به عنوان منبع روشنایی به کار میرفت.در آنزمان مکانیزمی موجود نبود که گاز طبیعی را به منازل برای گرمایش یا کاربردهای دیگر ببرد.
بنابراین گاز طبیعی برای روشنایی خیابانهای شهر بکار میرفت.بعد از دهه 1980 برق جای گاز را گرفت و در نتیجه کاربریهای جدیدی برای گاز طبیعی مورد نیاز واقع شد.
برای یک دوره کوتاه شرکتهای گاز رسانی سعی کردند که برای وسایل کوچک گاز سوز بازار مناسبی پیدا کنند. نظیر ابزار فر دادن مو ؛اتو ونظایر آن که اینها هم به سرعت از رده خارج شدند.اختراع رابرت باتسن در سال 1885 تحت نام مشعل باتسن که هوا را با گاز طبیعی مخلوط می نمود با ظهور کنترل ترمواستاتیکی به مشتریان اجازه داد که از خواص حرارتی گاز طبیعی استفاده کنند.
تولید کنندگان گاز به زودی توجه خود را به خواص حرارتی گاز معطوف کردند و از آن به عنوان سوختی برای گرمایش فضا؛ حرارت دادن آب و پخت و پز استفاده نمودند تا جنگ جهانی دوم بازار صنعت و نیروگاههای برای گاز طبیعی کوچک بود ؛اما بعد از جنگ گاز طبیعی به راحتی در دسترس قرار گرفت.تا قبل از جنگ جهانی سیستم خط لوله بین ایالات استفاده ای نداشت زیرا گاز اگر همراه بود سوزانده می شد و اگر مستقل بود در محل می ماند. یکی از اولین خط لوله های گاز طولانی در سال 1891 ساخته شد ؛طول آن 120 مایل ( km 193 )بود و گاز را از ایالت ایندیانا به شیکاگو میبرد. این خط از تقویت فشار استفاده نمیکرد؛زیرا خود گاز تحت فشار بود و با فشار حدود psi 525 به طرف مقصد حرکت میکرد.
توسعه شبکه های بزرگ انتقال گاز تا سال 1920 به علت کیفیت پایین خطوط لوله و عدم اتصال مطلوب قطعات خطوط لوله به تعویق افتاد.جنگ و رکود عظیم حاصل از آن احداث خطوط انتقال عمده را برای یک دهه به تعویق انداخت.به هر حال در طول سالهای جنگ پبشرفت متالوژی؛ تکنیکهای جوشکاری و خم کردن لوله ها بر موانع حمل و نقل گاز غلبه کرد و این غلبه تا سالهای 1960 ادامه داشت و باعث احداث هزاران مایل خط لوله در سراسر جهان گردید.همینکه سیستم انتقال و توزیع قابل اعتمادی ایجاد شد صنایع شروع به استفاده از گاز در واحدهای ساخت و فرایند خود نمودند.سرویسهای الکتریسیته نیز دریافتند که گاز سوخت خوبی برای بویلرهایشان میباشد. گاز طبیعی نیز برای گرم کردن منازل استفاده گردید.
کاربریهایی چون آبگرمکن؛اجاق و خشک کن لباس هم برای گاز طبیعی فراهم شد. در امریکا صنعت گاز برای اولین بار توسط دولت فدرال و در سال 1938 دارای مقررات گردید.
الف ) تاریخچه گاز در ایران و تاسیس شرکت ملی گاز ایران :
از نوشته های تاریخ نویسان کهن چنین بر می آید که ایرانیان در استفاده از گاز و دیگر مشتقات نفتی بر دیگر اقوام جهان پیشی داشته اند، بعنوان مثال وجود بقایای آتشکده ها و معابد نظیر آتش جاودانی نزدیک کرکوک که به مشعل بخت النصر معروف بود، در نزدیکی یک مخزن گاز طبیعی قرارداشت. همچنین بقایای معابد زرتشتیان در نزدیکی مسجد سلیمان و روایات تاریخی از آتش جاودانی آتشکده آذر گشب در آذربایجان بجای مانده همگی گواه این مدعاست. ایرانیان باستان بنا به اقتضای محیط مذهبی خویش آتش را گرامی میداشتند و در جهت پایدار بودن آن می کوشیدند در فلات مرکزی و جنوبی ایران و در مناطقی که جنگلهای انبوه وجود داشت برای روشن نگهداشتن آتش مقدس از امکانات دیگری بجز چوبهای جنگلی استفاده میبردند و طبیعت این مناطق باذخایر فراوان زیرزمینی خود این تلاش را آسان مینمود. مناطق غرب، جنوب و جنوب غربی ایران، آنچنانکه اکنون میدانیم برروی دریائی از نفت و مشتقات آن قرارداشتند و دارند. بعضی از این منابع در گذشته بدلیل عمق بسیار کمی که داشتند بافرسایش خاک و یا حرکت گسلها یا سایر عوامل طبیعی دیگر بصورت قطرات ناچیزی از دریای زیر زمینی به بیرون تراوش کرده و انسان متفکر را به بهره برداری از آن وادار مینمودند و در ایران باستان نیز چنین شد . برابر اسناد تاریخی ، ایرانیان قبل از فلسطینیها ، سومری ها و چینی ها از نفت و گاز به گونه های بسیار ابتدایی ، تصادفی و بدون برنامه ریزی استفاده میکردند و تلاش زیادی در جهت پایدار داشتن آتشهای مقدس از خودنشان میدادند ولی با این همه ، سخن بسیار زیادی درباره تاریخ پیدایش نفت و گاز در ایران نمی توان گفت زیرا آنچه که از این صنعت با امکانات ابتدایی آن در روزگار کهن ایران خبر میدهد بسیار اندک و غیر مستدل است . اما بی تردید در سالهای نه چندان دور یعنی از آغاز بهره برداری شرکتهای خارجی نفتی در ایران ، صنایع نفت و گاز در ایران رشد قابل ملاحظه ای داشته است که بر آمار و ارقام متکی میباشد .
نخستین اسناد تاریخی از استفاده برنامه ای گاز در ایران به زمان قاجاریه و سلطنت ناصرالدین شاه مربوط میشود . هنگامیکه ناصرالدین در سال ١٨٧٣ میلادی به لندن سفر کرده بود ، چراغهای گازی که روشنی بخش معابربودند تعجب وی را بر انگیخت و علاقمند به بازدید از کارخانه چراغ گاز گردید . وی پس از بازگشت به ایران ، دستور احداث و استفاده از کارخانه چراغ گاز را صادر کرد . استفاده محدود گاز در ایران تا تاریخ ١٩٠٨میلادی که نخسین چاه ایران در مسجد سلیمان به نفت رسید کم و بیش ادامه داشت . پس از استخراج نفت ،گازهای همراه اجباراَ در محل سوزانده میشدند .
شرکت ملی نفت ایران از بدو تشکیل همواره بفکر چاره جویی و استفاده از گاز طبیعی بود که بعلت بعد مسافت بین منابع تولید و نقاط مصرف و سنگینی سرمایه گذاری و کمی مصرف داخلی که تنها محدود به بعضی از مناطق نفتخیز جنوب میشد این امر بعهده تعویق افتاد و همچنان گازهای استحصالی سوخته و بهدر میرفت . تدریجاَ که منابع نفت یکی پس از دیگری احداث و به بهره برداری میرسید ، استفاده از گاز طبیعی برای تامین سوخت و محرکه های کمپرسور و مولدهای برق ، مصارف داخلی ، منازل سازمانی در مناطق نفتخیز از جمله مسجد سلیمان ، آغاجاری ، هفتگل و آبادان مورد توجه قرار گرفت و در کنار فعالیت های اصلی تولید ، انتقال و پالایش نفت خام در نواحی جنوبی ایران ، فعالیت های محدودی برای تهیه و بعمل آوردن گاز طبیعی توسط شرکتهای عامل در حوزه قرار داد بعمل می آمد.
اولین استفاده از گاز طبیعی، خارج از مناطق نفت خیز برای تغذیه کارخانه جدید التاسیس مجتمع کود شیمیایی شیراز بود که در سال ١٣٣٤ واحد مذکور احداث و بهره برداری از آن آغاز شد و برای خوراک اولیه آن نیاز به گاز طبیعی بود . برای این منظور خط لوله ای به قطر ١٠اینچ و طول تقریبی ٢١٥ کیلومتر از گچساران به شیراز احداث گردید .
در حدود ٣٠ تا ٣٥ سال قبل سیاستهای شرکت ملی نفت ایران موجبات فنی و اقتصادی را برای مهار کردن گازهای همراه ، جلوگیری از اتلاف و سوزاندن آنها ، جمع آوری و پالایش ، انتقال ، صدور و فروش فراهم آورد. زمانیکه تفکر فروش گاز به خارج مطرح گردید ، مطالعات همه جانبه ای انجام شد و سرانجام پروژه خط لوله سراسری اول موسوم به IGAT1 به مرحله اجراء و بهره برداری در آمد. به سبب آنکه ضرورتاَ میبایستی کلیه امور مرتبط به گاز در یک سازمان متشکل میشد تا پاسخگوی مسئولیتها و نیز اهداف آینده باشد واز طرف دیگر توافق کلی که زمینه توسعه همکاریهای اقتصادی بین ایران و شوروی سابق در سال ١٣٤٤ صورت گرفت ومنجر به امضاء پروتکلی دردی ماه همان سال شد زمینه صدور گاز مطرح و تاسیس شرکت ملی گاز ایران در اسفند ماه ١٣٤٤ برای تحقق هدفهای ذکر شده تصویب و بمورد اجراءگذاشته شد.
ب) اهداف و ماموریت های شرکت ملی گاز ایران :
شرکت ملی گاز ایران با هدف متمرکز کردن کلیه امور مربوط به گاز در زمینه های زیر در سال ١٣٤٤ تاسیس شد .
١- تهیه ، بعمل آوردن و قابل عرضه کردن انواع گاز منجمله گاز طبیعی فشرده و گاز مایع و انجام اقدامات و ایجاد تاسیسات و وسایل لازم برای نیل به این مقصود .
٢- مطالعه ،تهیه ، تنظیم . اجرای طرحهای احداث پالایشگاهها. خطوط لوله ، مخازن ذخیره سازی ، شبکه های توزیع ووسایل حمل و نقل و سایر تاسیسات گاز طبیعی، انواع گاز و مشتقات آنها
٣- حفاظت ، نگهداری ، عملیات و بهره برداری از پالایشگاهها ، خطوط لوله ،مخازن ذخیره سازی ، شبکه های توزیع ، وسایل حمل و نقل و سایر تاسیسات گاز طبیعی، انواع گاز و مشتقات آنها
٤- حمل و نقل ، توزیع و فروش انواع گاز و مشتقات آنها
٥- صدور انواع گازهای طبیعی و مایع به خارج از کشور یا فروش آنها بمنظور صادرات.
٦- تنظیم و تعیین مقررات مربوط به ایمنی و استانداردهای مصرف .
اجراء اهداف و ماموریتهای مذکور بخش بسیار عمده ای از استراتژیهای دولت در زمینه جایگزین کردن گاز طبیعی بجای سایر فرآورده های میان تقطیر – صیانت از نفت خام – بالا بردن ارزش افروده از مواد هیدرو کربوری و تحقق نیاز های ارزی و کمک موثر در حفاظت ا زمحیط زیست و جلوگیری از تخریب جنگلها و ایجاد تسهیلات کافی در اشتغال و رفاه جامعه را بدنبال خواهد داشت .
پ) شرکت های تابعه:
شرکت های تابعه شرکت ملی گاز عبارتند از:
• شرکت ملی گاز مرکزی
• شرکت ملی گاز خراسان
• شرکت ملی گاز قزوین
شرکت ملی گاز قم
ماهیت و جایگاه گاز طبیعی
گاز طبیعی که عمدتا“ از متان ( CH4) تشکیل شده غالبا“ همراه با نفت است که طی میلیونها سال بر اثرتجزیه و افساد گیاهان وحیوانات بوجود آمده که پس ازاستخراج وتولید محصولات فراوانی نیز بهمراه دارد .
گاز طبیعی بعنوان تمیز سوزترین و مقرون به صرفه ترین نوع از سوختهای فسیلی بعنوان یک سوخت استراژیک تلقی میگردد و در بخشهای مختلف از جمله صنایع و گرمایش جایگاه ویژه ای دارد .
چمهوری اسلامی ایران با داشتن بیش از 16 درصد کل ذخائر شناخته شده رتبه دوم جهانی را به خود اختصاص داده است .
استخراج – تولید و انتقال گاز
با توجه به ماهیت گاز که نیاز به شرایط خاص در خصوص استخراج دارد از طریق پالایشگاه ها و تجهیزات پیشرفته تولید شده و پس از گذشتن از مناطق مختلف و طی صدها کیلومتر مسافت استان همدان ، پس از ورود از مسیر استان مرکزی پوشش داده و سایر استانهای غرب کشور را نیز تحت پوشش قرار میدهد .
هزینه تمام شده گاز
میانگین قیمت گاز طبیعی تا درب مشترکین معادل حداقل 250 ریال به ازاء یک متر مکعب میباشد که براساس لحاظ یارانه مربوطه ، به میزان متوسط هر متر مکعب 80 ریال در سال 1384 بدست مشترکین خانگی میرسد .
مصرف انرژی در جهان و ایران
طبق بررسیهای بعمل آمده میزان سرانه مصرف انرژی در کشورهای پیشرفته بسیار پائین تر از ایران است که در مقایسه مصرف بالای انرژی در کشور با توجه به مشکلات تولید و انتقال به هدر رفتن این نعمت عظیم را بیان میکند که بمنظور حفظ و سیانت و جلوگیری از نابودی ذخائر و تلاش و عزم همگانی را در جهت تحکیم و گسترش فرهنگ صرفه جوئی طلب مینماید .
مواردی از روشهای صرفه جوئی
1) دمای محیط همواره معتدل باشد ( بین 18 الی 20 درجه سانتیگراد ) .
2) حتی المقدور از لباس های گرم در منازل و محل کار استفاده گردد .
3) وسائل گاز سوز بموقع تنظیم و سرویس شوند .
4) صرفا“ در زمان حضور در محل از گرمایش استفاده گردد .
5) فقط محل های قابل استفاده گرم شوند .
6) با کنار زدن پرده ها و استفاده از نور خورسید در روز به گرمایش محیط کمک کنید 7) سعی گردد در واحدهای کوچک از سیستم شوفاژ استفاده نگردد .
8) از پوششها و عایقهای استاندارد جهت سیستم لوله کشی شوفاژ استفاده گردد .
9) از مشعلهای شوفاژ که دارای دمنده میباشند استفاده گردد .
10) اندازه شعله اجاق گاز از اندازه کف ظرف آشپزی بالاتر نرود .
ساختار اداره صنعت نفت و گاز نروژ
با کشف ذخایر نفت و گاز در فلات قاره نروژ در تاریخ 35 ماه می سال1963 ، حاکمیت کشور نروژ بر فلات قاره اعلام شد و تمام منابع طبیعی این فلات، تحت مالکیت دولت درآمد. ورود به عرصه تولید و بهره‌برداری از نفت و گاز، نروژ را بر آن داشت تا ساختار اداره امور نفتی خود را تدوین نموده و در پی آن، برنامه‌های لازم برای کسب حداکثر ارزش افزوده از این منابع را تدوین نماید. منابع انرژی نروژ باید به گونه‌ای مدیریت شود تا توسعه پایدار کشور را به دنبال داشته باشد و اولویت بالایی نیز برای مسائل زیست‌محیطی در نظر گرفته شود. هدف کلی سیاست نفت و گاز دولت متضمن این نکته است که بیشترین ارزش ممکن از فعالیت‌های نفتی عاید جامعه نروژ شود
با کشف ذخایر نفت و گاز در فلات قاره نروژ در تاریخ 35 ماه می سال1963 ، حاکمیت کشور نروژ بر فلات قاره اعلام شد و تمام منابع طبیعی این فلات، تحت مالکیت دولت درآمد. ورود به عرصه تولید و بهره‌برداری از نفت و گاز، نروژ را بر آن داشت تا ساختار اداره امور نفتی خود را تدوین نموده و در پی آن، برنامه‌های لازم برای کسب حداکثر ارزش افزوده از این منابع را تدوین نماید. منابع انرژی نروژ باید به گونه‌ای مدیریت شود تا توسعه پایدار کشور را به دنبال داشته باشد و اولویت بالایی نیز برای مسائل زیست‌محیطی در نظر گرفته شود. هدف کلی سیاست نفت و گاز دولت متضمن این نکته است که بیشترین ارزش ممکن از فعالیت‌های نفتی عاید جامعه نروژ شود.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 21 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله تاریخچه صنعت گاز طبیعی
