دانلود مقاله مبانی و روش های تفسیری علامه طباطبایی

اختصاصی از حامی فایل دانلود مقاله مبانی و روش های تفسیری علامه طباطبایی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مبانی و روش های تفسیری علامه طباطبایی

چکیده :
مرحوم علامه زندگی و سرمایه عمر خود را در راه حقیقت طلبی صرف کرد.
در تفسیر احیای روش تفسیری قرآن با قرآن اهمیت دادن به تفسیر و احیای سنت تفسیر قرآن در حوزه ها، عنایت به گفت و گو و بحث قرآن با مسائل جدید فردی و اجتماعی و یافتن پاسخ قرآن در باب این مسائل،عنایت به سازگاری دین با عقل و علم در فعالیت تفسیری خود، پیرایش پیش فرضها در هنگام تفسیرفعالیت داشتند.
در المیزان در خصوص مسائل امروز جهان و‌ آرا و افکار و مکاتب و ایده‌های گوناگون بحث‌های کافی و مفیدی شده و این مباحث با قوانین اسلام تطبیق و مواقع جرح و تصویب و رد و ایراد و یا نفی اثبات مشخص شده است‌.
وی در مقدمه تفسیر المیزان پس از اشاره به روش‌های مفسران اظهار می‌دارد: شما اگر در تمام روش‌ها و مسلک‌هایی که درباره تفسیر قرآن بر شمرده‌ایم دقت کنید؛ مشاهده خواهید کرد همه آنها در یک نقص که نقص بسیار بزرگی است، شریک هستند و آن این که نتایج حاصل از بحث‌های علمی و فلسفی را بر قرآن کریم تحمیل کرده‌اند بی‌آن‌که آیات دلالتی بر این معانی داشته باشند‌.
علامه طباطبایی در جایی دیگر با اشاره به روش اهل‌بیت(ع) در تفسیر قرآن می‌گوید: پیامبر اکرم(ص) و اهل‌بیت‌(ع) گرچه بر طبق نصوص قرآن ، شارح و مفسر و مبین معانی و مقاصد قرآن هستند، ولی اساس بیانات و روش تعلیم و تفسیر ایشان، همان طریق و روش تفسیر قرآن به قرآن بوده که قرآن آن‌را به ما ‌آموخته است
علامه طباطبایی بر‌خلاف تصور برخی مبنای روش تفسیری خود را روایات اهل‌بیت(ع) در کنار آیات قرآن قرار داده و این روش تفسیر آیه به آیه را همان روش تفسیر پیامبر و اهل‌بیت(ع) می‌داند

مقدمه :
مرحوم علامه زندگی و سرمایه عمر خود را در راه حقیقت طلبی صرف کرد..
ایشان بیش از آنکه به دنبال منویات و یا جریانهای رایج باشد به دنبال حقیقت بود. هرگاه حقیقت را می یافت و با تامل و تحقیق چیزی را کشف می کرد در بیان و اظهار آن تردید روا نمی داشت چنانکه از آرای ایشان در تفسیر شریف المیزان یا تعلیقات ایشان بر بحارالانوار علامه مجلسی آشکار است.

ویژگی های اخلاق علمی علامه :
اخلاق علمی علامه طباطبایی از ویژگیهای خاصی برخوردار است که به برخی از آنها اشاره می شود :
۱) حقیقت طلبی :
---مرحوم علامه زندگی و سرمایه عمر خود را در راه حقیقت طلبی صرف کرد . ایشان بیش از آنکه به دنبال منویات و یا جریانهای رایج باشد به دنبال حقیقت بود. هرگاه حقیقت را می یافت و با تامل و تحقیق چیزی را کشف می کرد در بیان و اظهار آن تردید روا نمی داشت چنانکه از آرای ایشان در تفسیر شریف المیزان یا تعلیقات ایشان بر بحارالانوار علامه مجلسی آشکار است .--- این نکته را نیز باید در مورد علامه تذکر داد که ایشان در بیان حقیقت اهل هیاهو و جوسازی و نبود و از راه تدریس و گفتار و نوشتار متعارف آرا و نظرات خود را مطرح می ساخت .
۲) کنجکاوی و حساسیت نسبت به مسائل :
علامه فردی کنجکاو بود و از کنار مسائل براحتی نمی گذشت . مسائل مهم و قابل توجه مورد تامل و تدقیق ایشان قرار می گرفت و عملا به این موضوعات حساسیت و توجه نشان می دادند: مسائلی از قبیل مسائل هستی شناسی انسان شناسی عرفانی
۳) توجه و استفاده از منابع و اندیشه های متفکران غیرمسلمان :
علامه طباطبایی در عین تسلط بر فلسفه و عرفان و متون اسلامی هرگز خود را در این محدوده محصور نساخت بلکه مرزهای معرفت و تحقیق خود را تا منابع غیراسلامی نیز گسترش داد
آشنایی استاد علامه با معارف دیگر مکاتب و حوزه های فکری دیگر سطحی نبوده و از عمق و غنای قابل توجهی برخوردار بود چنانکه ایشان جلسات پژوهش تطبیقی مذاهب جهان را تشکیل داده و در آن عهده دار تفسیر و بررسی متون دینی مختلف بودند.
۴) انصاف علمی :
علامه در بیان و طرح آرای مخالفان کمال انصاف و امانت را مراعات می نمودند و عقاید و نظرات ایشان را همانگونه که صاحبان آرا در نظر داشتند مطرح و آنگاه نقد و بررسی می کردند حتی اگر این آرا مربوط به مخالفان رسمی دین مانند مارکسیستها می بود، چنانکه حتی پس از انتشار نخستین جز از کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم که در نقد و بررسی آرای فلاسفه غربی و بویژه مارکسیستها نوشته شده بود مارکسیستهای ایران با تشکیل جلساتی تصدیق کردند که مولف در نقل مطالب آنان کمال امانت را رعایت کرده و کوچکترین تحریفی رخ نداده است .
نوآوری های اساسی و پرثمر در حوزه های معرفتی:
علامه دارای برخی از نوآوری ها در حوزه های مختلف معرفتی است که پیامدهای پر بار و اساسی برای آن حوزه ها در برداشته و یا با به کار بردن آنها به دنبال خواهد داشت . برخی از نوآوری های اساسی ایشان از این قرارند :
در فلسفه عنایت به نگارش مباحث فلسفی به زبان فارسی و توام با ساده نویسی و پرهیز از دشوارنویسی، طرح مباحث معرفت شناسی و مقدم داشتن آن بر مباحث هستی شناسی، نشان دادن امکان گفت و گو و بحث فلسفی با دستگاههای فلسفی غربی و شرقی، احیای سنت فلسفی با تقریر و تحلیل جدید از سنت فلسفی، طرح و تالیف فلسفه در قالب اصل موضوعی یا آکسیوماتیک، احیا روش مشائی در طرح و تالیف مباحث فلسفی و پیرایش فلسفه از دخالت دادن گزاره های غیرفلسفی شعری، خطابی، دینی، عرفانی و تلاش برای تفکیک حقایق از اعتباریات در مباحث فلسفی. در علم کلام نیز می توان به مواردی از قبیل : آشکار ساختن خلط حقایق و اعتباریات در تاریخ کلام و مباحث کلامی، پرداختن به مسائل جدید کلامی از قبیل حقوق زن، برده داری در اسلام، تکامل انسان، نظام اجتماعی و سیاسی اسلام و طرح موضوعات جدید کلامی اشاره داشت .
در تفسیر احیای روش تفسیری قرآن با قرآن اهمیت دادن به تفسیر و احیای سنت تفسیر قرآن در حوزه ها، عنایت به گفت و گو و بحث قرآن با مسائل جدید فردی و اجتماعی و یافتن پاسخ قرآن در باب این مسائل،عنایت به سازگاری دین با عقل و علم در فعالیت تفسیری خود، پیرایش پیش فرضها در هنگام تفسیرفعالیت داشتند.
در فقه نیز می توان برای مثال به طرح نظریه اساسی وجود قوانین ثابت و متغیر در دین طرح مسئله دخالت زمان و مکان در تغییر احکام و نیز مسئله مصلحت و دخالت آن در قوانین اشاره کرد.
در اخلاق نیز علامه با طرح ایده مکتب خاص اخلاقی قرآن و تمایز آن از مکاتب اخلاقی عقلی و دینی عام اخلاق را از قالب سنتی و بی روح آن درآورده است . موتور محرک این نوع اخلاق حب و عشق است و غایت آن ذات مقدس الهی است.
نظری به زندگی و برخی آرای علامه طباطبایی:
((علامه طباطبایی در بیان حقیقت اهل هیاهو و جوسازی نبود و از راه تدریس و گفتار و نوشتار متعارف آرا و نظرات خود را مطرح می ساخت .
علامه طباطبایی در علم تفسیر روش تفسیری قرآن با قرآن را احیا نمود و سنت تفسیر در حوزه های علمیه را ارزش و اهمیت بخشید .
علامه طباطبایی فردی کنجکاو بود و از کنار مسائل به راحتی نمی گذشت و در آنها تامل و تدقیق روا می داشت.))
علامه طباطبایی هنگامی که در تبریز بود، تفسیری بر قرآن کریم از اول قرآن تا سوره اعراف تدوین کرد که البته به صورت مختصر بوده است و بر اساس همان تدریس می‌کرد؛ اما پس از آن تصمیم گرفت تفسیری به طور مفصل که شامل نیازهای روز بوده و جهات تاریخ و فلسفی و اخلاقی و بحث‌های اجتماعی و روایی در آن رعایت شود، به سبکی نوین تدوین کند که همان تفسیر «المیزان فی تفسیر القرآن» است‌.
تفسیر المیزان بر اساس روش تفسیری مرحوم آیت‌الله سیدعلی قاضی استاد علامه طباطبایی یعنی تفسیر آیات به آیات تدوین شده است؛ به گونه‌ای که مرحوم قاضی به این سبک، تفسیری را از ابتدای قرآن تا سوره انعام نگاشت و علامه طباطبایی نیز تأکید داشت که این روش تفسیری از مرحوم قاضی به ارث رسیده است‌. در این مقاله‌ای که هم اکنون میخوانید نویسنده برخی از خصایص این روش تفسیری را بررسی کرده است.
روشها و خصایص تفسیری علامه :
نخستین مزیت المیزان همان تفسیر آیات به آیات است، به این معنی که قرآن را با خود قرآن تفسیر کنند. همان‌گونه که در روایاتی از امام معصوم(ع) داریم، «ان القرآن یفسر بعضه بعضاً» آیات قرآن به وسیله برخی آیات دیگر تفسیر می‌شود‌. آیات قرآن همه از یک مبدا نازل شده وکلام واحدی است که سبقت و لحوق بعضی آیات بر بعضی دیگر، دخالت در معنای کلی مستفاد از آیه ندارد، بر این اساس، تمام قرآن به مثابه کلام و خطابه‌ای است که از متکلم واحدی ایراد شده و هر جمله آن می‌تواند قرینه و مفسر هر یک از جملات دیگر آن باشد و بر همین مبنا، اگر در معانی آیات، خفائی به نظر برسد، با ملاحظه و تطبیق و تقارن با آیات دیگر که در این موضوع یا مشابه آن وارد است، این خفاء از بین می‌رود‌.
در تفسیر المیزان آیات قرآن با آیات دیگر این کتاب الهی تفسیر و معنای آیات از خود همین آیات برداشت می‌شود و بر این اساس، معانی استفاده شده از خارج بررسی و موافقت یا مخالفتش با قرآن مشاهده می‌شود‌. نه این‌که ابتدا آن معانی را که در ذهن است اصل و محور قرار دهیم و سعی کنیم آن معانی انتزاعی را با آیات قرآن مطابقت دهیم. همچنان‌که بسیاری از تفاسیر به این روش انجام شده و در حقیقت تفسیر نیستند، بلکه تطبیق معانی ذهنی و مدرکات خارجیه یا علوم فلسفی، اجتماعی، تاریخ و روایات وارده با قرآن است‌. همچنان‌که مشهود است با روش تطبیق به کلی آیات مفهوم و محتوا و اعتبار خود را از دست می‌دهند؛ زیرا هر یک از علما و دانشمندان اعم از نحویون، فلاسفه و دانشمندان علوم تجربی تلاش می‌کنند دانش و علم خود را بر قرآن تطبیق دهند و از قرآن سند و شاهدی برای علم خود دریافت کنند‌. این روش در حقیقت قرآن را مسخ و تفسیر را فاقد ارزش و اعتبار می‌کند، در حالی‌که معنای قرآن را باید از خود قرآن گرفت و این مسأله در المیزان به نحو احسن رعایت شده است‌.
از دیگر ویژگی‌های المیزان، رعایت کردن معانی کلی برای الفاظ موضوعه است، نه در خصوص معانی جزئیه طبیعه و مادیه مأنوس با ذهن انسان‌. همچنین می‌توان گفت ورود به بحث‌های مختلف روایی، اجتماعی، تاریخی، فلسفی و علمی علاوه بر مباحث قرآنی از مهمترین خصوصیات تفسیر المیزان است که در آن هر یک از مباحث به طور جداگانه بدون آن‌که مطالب در هم آمیخته و موضوعات با یکدیگر خلط شوند، مورد نظر قرار گرفته است‌.
در المیزان در خصوص مسائل امروز جهان و‌ آرا و افکار و مکاتب و ایده‌های گوناگون بحث‌های کافی و مفیدی شده و این مباحث با قوانین اسلام تطبیق و مواقع جرح و تصویب و رد و ایراد و یا نفی اثبات مشخص شده است‌.
ضمن این‌که به اشکالات و ایراد‌های وارده بر موضوعات اسلامی که از ناحیه مکتب‌های شرقی و غربی مطرح شده، پاسخ‌های کاملی ارائه شده است و مواضع ضعف و نقاط ابهام و مغلطه تبیین شده است و به طور کلی، قرآن در المیزان محور حقیقت و اصالت و واقعیت قرار گرفته و آرا و اندیشه‌های گوناگون با آن سنجیده می‌شود و در پایان موارد خطا و اشتباه و مغالطه‌های مکتبی و ایده‌های آنان مشخص می‌شود‌.
پاسداری از مکتب تشیع یکی دیگر از ویژگی‌های تفسیر المیزان است که با بحث دقیق، عمیق و نشان‌دادن مواضع آیات، این مهم مورد توجه قرار گرفته است و با بیانی رسا و بلیغ، بدون آن‌که حمیّت‌های جاهلی برانگیخته شود، از روی نفس آیات قرآن و تفسیری که قابل رد و انکار نباشد و نیز به وسیله روایاتی که ازخود عامه نقل شده، مانند تفسیر«الدرالمنثور» سیوطی در هر موضوعی از موضوعات ولایی، مطلب روشن شده است‌.
تفسیر المیزان در مسائل اخلاقی به طور مبسوط و در مسائل عرفانی به طور دقیق و لطیف با اختصار بحث می‌کند و با عباراتی کوتاه و جذاب انسان را به لقاءالله دعوت می‌کند‌. این تفسیر معانی ظاهری و باطنی قرآن و عقل و نقل را بخوبی پیوند داده است و هر یک از آنها در المیزان نقش خاصی دارند‌. المیزان از لحاظ قواعد ادبیات عرب بسیار قوی و استوار بوده و به قدری در حفظ قواعد ادبی و انشاء مسلسل مطالب رسا و محکم است که حتی تشخیص آن در نزد علما و محققان عرب که اهل ادبیات هستند، مشکل است که بتوانند تشخیص بدهند نویسنده آن غیر‌عرب است‌.
این تفسیر در نشان دادن نکات دقیق و حساس و جلوگیری از مغالطه کلمات معاندان و نیز در جامعیت منحصر به فرد است‌.
مرحوم علامه طباطبایی با وجود این‌که روش تفسیر قرآن به قرآن را به عنوان مبنای اساسی و پایه اصلی تفسیر خود معرفی کرده است اما در عین حال ارزش تفسیری سنت (احادیث و روایات) را نیز نادیده نگرفته است و رجوع به روایات را در پاره‌ای موارد لازم و از مقدمات ضروری تفسیر صحیح قرآن می‌داند‌.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله 15   صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید