فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:33
فهرست مطالب:
بخش اول 4
مقدمه........................................................................................................................................................................................................................3
پزورش عقل.............................................................................................................................................................................................................6
دو نوع علم...............................................................................................................................................................................................................6
سیستم آموزشی قدیم و پرورش عقل...............................................................................................................................................................6
غیبگو و پادشاه.......................................................................................................................................................................................................7
شباهت مغز و معده...............................................................................................................................................................................................8
ملاک ،زیاد استاد دیدن نیست............................................................................................................... 8
مفهوم اجتهاد................................................................................................................................. .....................................................................9
دعوت اسلام به تعلیم وتعلم............................................................................................................................................................................10
کدام علم................................................................................................................................................................................................................11
بخش دوم .15
تربیت عقلانی انسان............................................................................................................................................................................................15
عقل باید غربال کننده باشد.............................................................................................................................................................................15
آخربینی.................................................................................................................................................................................................................17
لزوم توام بودن عقل و علم.................................................................................................................................................................................18
آزادکردن عقل از عادات اجتماعی....................................................................................................................................................................18
بخش سوم 20
مسئله عادت.............................................................................................................................................. ........................................................20
تربیت ازنظرعلمای قدیم................................................................................... ................................................................................................20
نظریه علمای غرب............................................................................................. ................................................................................................21
نقد نظریه............................................................................................................................... ............................................................................23
بخش چهارم 24
فرق تربیت واخلاق...................................................................................................................................................................................................................24
مکاتب مختلف...........................................................................................................................................................................................................................25
روش تربیت در مکاتب مختلف..............................................................................................................................................................................................26
نظریه کانت و بررسی آن.........................................................................................................................................................................................................27
اخلاق مذهبی............................................................................................................................................................................................................................31
مذهب پشتوانه اخلاق..............................................................................................................................................................................................................32
تعریف فعل اخلاقی..................................................................................................................................................................................................................33
بخش اول
مقدمه
بحث ما درباره تعلیم و تربیت در اسلام است . تعلیم و تربیت ، بحثساختن افراد انسانها است . یک مکتب که دارای هدفهای مشخص است ومقررات همه جانبهای دارد و به اصطلاح سیستم حقوقی و سیستم اقتصادی وسیستم سیاسی دارد ، نمیتو اند یک سیستم خاص آموزشی نداشته باشد . یعنیمکتبی که میخواهد در مردم طرحهای خاص اخلاقی ، اقتصادی و سیاسی را پیادهکند بالاخره اینها را برای انسانها میخواهد ، اعم از اینکه هدف، فرد باشدیا جامعه ، که این خود مسألهای است ، که در همین جا باید بحث بشود .
اگر هدف ، جامعه باشد ، بالاخره این افراد هستند که به وسیله آنها بایداین طرحها پیاده شود . افراد باید آموزش ببینند و طوری پرورش پیدا کنندکه همین طرحها را در اجتماع پیاده کنند . و اگر هدف فرد باشد نیز بدیهی است که آموزش و پرورش افراد ضروری است . در اسلام ، هم اصالت فرد محفوظ است و هم اصالت اجتماع ، یعنی فرد خودش خالی از اصالت نیست . پس بالاخره طرحی و برنامهای برای ساختن فرد وجود دارد ، اعم از اینکه فرد را باید ساخت برای طرحهایی که برای اجتماع و جامعه است - و این طرح و برنامه را به عنوان مقدمه ساختن
اجتماع در نظر بگیریم - یا فرد را باید ساخت از این نظر که هدف ، ساختن افراد است ، و یا از یک نظر جمعی فرد باید ساخته بشود ، هم از آن جهت که باید مقدمهای و ابزاری برای ساختن اجتماع باشد و هم از نظر اینکه خودش هدف است . اینجاست که ما باید با اصول تعلیم و تربیت اسلامی آشنا بشویم . اولا آیا اسلام برای مسأله تعلیم به عنوان آموزش دادن و آگاهی دادن اهمیتی قائل است یا نه ؟ و به عبارت دیگر آیا اسلام عنایتی به پرورش عقل و فکر
انسان دارد یا چنین عنایتی ندارد ؟ این همان مسأله علم است که از قدیم میان علما مطرح بوده ، هم اصل مطلب که اسلام دینی است که به علم دعوت کرده است ، و هم خصوصیات آن که آن علمی که اسلام به آن دعوت کرده ا ست چه علمی است ؟ که افرادی نظیر غزالی ، فیض و دیگران در این زمینه بحثکردهاند . و از نظر تربیت و پرورش هم که مقررات اخلاقی اسلام ، همه ، مقررات پرورشی انسانها است که انسانی که اسلام میخواهد پرورش بدهد ، انسان نمونه اسلام چگونه انسانی است و مدل آن انسان چگونه مدلی است .
البته مسائل دیگری هم در اینجا هست که مربوط به کیفیت اجرای مطلب است ، یعنی هدفها مشخص ، ولی برای تربیت انسان از چه متود و روشی باید استفاده کرد ؟ یعنی تا چه اندازه ملاحظات روانی در تعلیمات اسلامی منظور شده است ؟ مثلا در تعلیم و تربیت کودک چه دستورهایی رسیده و در آن دستورها چقدر واقع بینی و ملاحظات روانی رعایت گردیده ، و درگذشته ، تعلیم و تربیتهای قدیمی ما چقدر منطبق با تعلیمات اسلامی بوده و چقدر نبوده ، و تعلیم و تربیتهای امروز ما چقدر منطبق است ؟
پرورش عقل
مسأله اول که باید بحث کنیم همان مسأله پرورش عقل و فکر است . در اینجا ما دو مسأله داریم ، یکی مسأله پرورش عقل ، و دیگر مسأله علم . مسأله علم همان آموزش دادن است . "تعلیم " عبارت است از یاد دادن . از نظر تعلیم ، متعلم فقط فراگیرنده است و مغز او به منزله
انباری است که یک سلسله معلومات در آن ریخته میشود . ولی در آموزش ، کافی نیست که هدف این باشد . امروز هم این را نقص میشمارند که هدف آموزگار فقط این باشد که یک سلسله معلومات ، اطلاعات و فرمول در مغز متعلم بریزد ، آنجا انبار بکند و ذهن او بشود مثل حوضی که مقداری آب در آن جمع شده است . هدف معلم باید بالاتر باشد و آن اینست که نیروی فکری متعلم را پرورش و استقلال بدهد و قوه ابتکار او را زنده کند ، یعنی کار معلم در واقع آتشگیره دادن است . فرق است میان تنوری که شما بخواهید آتش از بیرون بیاورید و در آن بریزید تا این تنور را داغ کنید ، و تنوری که در آن ، هیزم و چوب جمع است ، شما آتشگیره از خارج میآورید ، آنقدر زیر این چوبها و هیزمها آتش میدهید تا خود اینها کم کم مشتعل بشود و تنور با هیزم خودش مشتعل گردد . چنین به نظر میرسد که آنجا که راجع به عقل و تعقل - در مقابل علم و تعلم - بحث میشود نظر به همان حالت رشد عقلانی و استقلال فکری است که انسان قوه استنباط داشته باشد.
دو نوع علم
جملهای دارند امیرالمؤمنین که در نهجالبلاغه است ( و من مدتها پیش ، ذهنم متوجه این مطلب شده بود و شواهدی هم برایش جمع کردهام ) . میفرمایند : « العلم علمان » ) و در یک نقل دیگر : « العقل عقلان ) ، علم مطبوع و علم مسموع » ( یا : « عقل مطبوع و عقل مسموع ) ولا ینفع المسموع اذا لم یکن المطبوع ». علم دو علم است ، یکی علم شنیده شده ، یعنی فرا گرفته شده از خارج ، و دیگر علم مطبوع . علم مطبوع یعنی آن علمی که از طبیعت و سرشت انسان سرچشمه میگیرد ، علمی که انسان از دیگری یاد نگرفته و معلوم است که همان قوه ابتکار شخص است . بعد میفرماید : و علم مسموع اگر علم مطبوع نباشد فایده ندارد . و واقعا هم همین جور است . این را در تجربهها درک کردهاید : افرادی هستند که اصلا علم مطبوع ندارند . منشأ آن هم اغلب سوء تعلیم و سوء تربیت است ، نه اینکه استعدادش را نداشتهاند . تربیت و تعلیم جوری نبوده که آن نیروی مطبوع او را به حرکت درآورد و پرورش بدهد .
تحقیق اصول وفلسفه تعلیم و تربیت(دکتر مطهری)
