احتمالاً بارها اصطلاح« پرخاشگری» را شنیده ایم، اما هنگامی که می خواهیم آن را دقیقاً تحلیل یا تعریف کنیم، کار بسیار مشکل و این اصطلاح مبهم و کلی به نظر می رسد. نگاهی کوتاه به جهان اطراف به ما نشان خواهد داد که طبق گفته یکی از علمای اجتماعی معاصر:« عصر ما عصر پرخاشگری است».
بخش عمده ی اخبار تلوزیون شرح و نمایش خشونت هایی است که در نقاط مختلف جهان از سوی انسانها به یکدیگر اعمال می شود.
کشتارهای دسته جمعی، قتل های انفرادی، تجاوز، تبعیض، محروم کردن از حقوق اولیه، همه و همه گویای چهره ی خشن و زشت انسان نسبت به هم نوعان خود است و جای تعجب نیست که عالم اجتماعی دیگری گفته است:
« ما رفتارهای خشن انسان ها را نسبت به یکدیگر، حیوانی می خوانیم، ولی بررسی خشونت های انسان نسبت به انسان نشان می دهد که به کار بردن صفت حیوانی در مورد اینگونه رفتارها در واقع توهین به حیوانات است». در حقیقت هم، هیچ حیوانی نسبت به هم نوع خود تا این اندازه خشن نیست. ( کریمی، 1385)
مشاهده جهان اطراف گویای این است که این مشکل رفتاری در بین همه ی انواع مختلف جانداران، جوامع، طبقات اقتصادی- اجتماعی، مراحل مختلف سنی و جزء آن دیده می شود، ولی آنچه مهم است شدت و نوع علائم این اختلال رفتاری در بین انواع مختلف است.مسائل مرتبط با خشم مانند رفتارهای مقابله ای، خصومت، پرخاشگری از علل اصلی مراجعه نوجوانان و کودکان به مراکز مشاوره و روان درمانی است. ( ملکی، 1385)
بر اساس توافق بسیاری از صاحب نظران، خشم یکی از هیجان های اصلی بشر است که بعد از ترس بیشترین مطالعات را به خود اختصاص داده است. در مورد خشم تعاریف متعددی از سوی فلاسفه و روان شناسان ارائه شده است، ولی در تمام آنها می توان دو نکته مشترک را مشاهده کرد:
1- عامل اصلی بروز خشم، تهدیدها و ناکامی ها و موانعی است که سر راه افراد قرار می گیرد.2- هدف خشم اغلب دفاع، جنگ و تخریب است.( ملکی، 1385).
ارائه ی تعریف دقیق از پرخاشگری نیز دشوار و در زبان معمول این اصطلاح به طرق مختلف به کار رفته است. اگرچه ساختار خشم مشترکاتی با پرخاشگری و خصومت دارد اما این اصطلاحات با هم مترادف نیستند.
دلوکیو و الیوری[1]( 2005) عنوان می کنند خصومت به نگرش پرخاشگرانه ای اطلاق می شود که فرد را به سوی رفتارهای پرخاشگرانه هدایت می کند.
در حالی که پرخاشگری به رفتار قابل مشاهده به قصد آسیب رسانی اطلاق می شود. در حقیقت خشم یک هیجان، خصومت، یک نگرش و پرخاشگری یک رفتار است. بطور خلاصه می توان گفت خصومت به عناصر شناختی یا بازخوردها نسبت داده می شود و ممکن است مبنای افزایش خشم و پرخاشگری در افراد باشد.
خشم به حالتی عاطفی یا هیجانی اطلاق می شود که از تهییج ملایم تا خشم وحشیانه یا عصبانیت گسترده است و اغلب هنگامی متجلی می گردد که راه نیل به اهداف یا برآوردن نیازهاینیازهای افراد، سد می شود.
سرانجام پرخاشگری به منزله وارد آوردن آسیب آشکار یا رفتارهای تنبیهی مستقیم به سایر افراد یا اشیاء تعریف می شود.
کنترل خشم به پذیرش و انجام رفتار و کردار مناسب و موافق محیط و تغییرات محیطی اشاره دارد و مفهوم متضاد آن پرخاشگری است. یعنی، نشان دادن واکنش نامناسب به محرک های محیط و موقعیت ها، به نحوی که برای فرد یا دیگران و یا هر دو زیان بخش باشد و فرد نتواند انتظارات خود و دیگران را برآورده سازد.
پرخاشگری ممکن است در بافت ها و موقعیت های مختلف بروز کند و متوجه درون یا بیرون فرد باشد. به همین دلیل معمولاً صفت سازگاری همراه با موصوف خود بکار می رود و در ادبیات مکتوب و محاوره ای از مفهوم سازگاری شغلی، زناشویی، تحصیلی، اجتماعی، هیجانی و جز آن استفاده می شود.خشم مهار نشده اغلب به پرخاشگری و ناسازگاری منجر می شود.
( نویدی، 1385)
به عنوان مثال عارفی و رضویه( 1382)، با بررسی 243 دانش آموز دختر و پسر دوره ی ابتدایی شیراز، گزارش کردند. پرخاشگری با سازگاری عاطفی- اجتماعی رابطه ی منفی دارد.
پژوهشگران دیگری مانند هاولی[2]( 2007)؛ صادقی( 1380)؛ رافظی( 1383)؛ ملکی ( 1385) به نتایج یکسانی در رابطه با ارائه ی مداخلات کنترل خشم در کاهش پرخاشگری دست یافتند.
همچنین می توان با استفاده از خودآرام سازی و خودگویی های مثبت، خویشتنداری، احساس خودکارآمدی و مهارت های اجتماعی را افزایش داد.
یافته های پژوهشی حاکی از آنند که آموزش جرأت ورزی به عنوان یک مهارت اجتماعی موثر به افراد کمک می کند تا افراد مهارت های مقابله ای مناسب را کسب نموده و به کار بندند.( محمدی، 1385)
هدف و انگیزه انجام پژوهش حاضر آن است که با مرور و جمع بندی مبانی نظری و ارائه ی یافته های پژوهشی درباره ی چگونگی تأثیر دینداری بر کنترل خشم دست یابیم.
بیان مسأله:
پرخاشگری، به عنوان یک مشکل شدید و رو به افزایش در میان نوجوانان شناخته شده است. در حال حاضر، پرخاشگری یک مسأله ی اجتماعی و یکی از موضوعات اساسی بهداشت روانی به حساب می آید.( نیکولسون[3]، 2003)
پرخاشگری یکی از نشانه های اختلال سلوک، به صورت الگوی تکراری و مداوم رفتاری است که در آن حقوق اساسی دیگران، مقررات یا هنجارهای اجتماعی و اخلاقی عمده ی متناسب با سن، زیر پا گذاشته می شود.( انجمن روان پزشکی آمریکا، 1994)
این گروه از افراد ظاهراً مترصد مشاهده ی علایم خصمانه در محیط اجتماعی خود هستند که ترغیب کننده ی آنها به نشان دادن واکنش عملکردی و غیر کلامی است. آنها معمولاً اعتقاد دارند که پرخاشگری اعتماد به نفس آنها را بالا برده، تصویری مثبت از آنها فراهم می سازد و باعث رنج قربانیان آنها نمی شود.( اسلابی[4] و همکاران، 1988)
غیر از مشکلات شخصی همراه با این رفتارهای پرخاشگرانه، انعکاس معنی دار آن در ارتباط با قربانیان پرخاشگری نیز، بسیار مهم است.
در مورد آسیب شناسی این رفتارها، تحقیقات متعددی صورت گرفته که همگی در برگیرنده ی عوامل چند وجهی زیست شناختی، اجتماعی و روان شناختی است.
جریانی که از حدود سال های 1970 به عنوان انقلاب شناختی[5] به وجود آمد، بسیاری از اختلال ها را مورد بررسی قرار داده و راهکارهای شناختی مناسب را برای درمان آنها معرفی نموده است.
پرخاشگری و کنترل خشم نیز جزو رفتارهای آسیب زایی است که نهضت شناختی بسیار به آن پرداخته است. در مورد کنترل پرخاشگری، رویکردهای درمانی متنوعی پیشنهاد شده و مورد استفاده قرار گرفته است.لذا به جهت اهمیت موضوع سعی کردم دراین تحقیق به رابطه بین دینداری وکنترل خشم بپردازم. در مجموع با در نظر گرفتن ماهیت مشکلات و مسائلی که دربرگیرنده ی خشم و کنترل نکردن خشم بوجود می آید. بررسی عوامل زمینه ای مهار و کنترل خشم امری مهم است.
هدف عمده ی این پژوهش، بررسی میزان تأثیردینداری بر کنترل خشم نوجوانان است در این پژوهش بر آن بودیم تا به این سوال پاسخ دهیم که: آیا میزان دینداری بر افزایش یا کاهش کنترل خشم موثر است؟
اهمیت و ضرورت پژوهش:
بطور کلی اهمیت این موضوع به جامعه به عنوان محیطی اجتماعی و امن برای عموم مردم و به خانواده به عنوان یک کانون عاطفی بر می گردد.
کانونی که شخص خود را رسماً متعلق به آن می داند و تنها در سایه امنیت و آرامش آن، می توان آرامش داشت. از آنجایی که زندگی جمعی انسان ها با یکدیگر آنهم با روحیات و فرهنگ های متفاوت امری بسیار ظریف و گاه دشوار است، وجود تعاملات سالم و سازنده متقابل می تواند نقش موثری در تداوم و بقا ارتباط مؤثر داشته باشد که یکی از جنبه های مؤثر این ارتباطات سالم کنترل خشم و پرهیز از پرخاشگری ناسالم و ناسازگار در سطح تعاملات اجتماعی و خانوادگی است.
لذا مشخص کردن عواملی که در این رفتار دخیل بوده، چه بسا سهم بیشتر یا خنثی داشته باشند می تواند به ما در شناخت مؤلفه های موثر در ارتباط سالم کمک کرده، از بروز بسیاری بیماری های جسمی و اختلالات روحی و روانی جلوگیری به عمل آورد.
امروزه در سراسر جهان بر اهمیت بهداشت روانی تأکید می شود . روز به روز با انجام تحقیقات وسیع و گوناگون نقش آن در زندگی فردی و گروهی و اجتماعی آشکارتر می گردد، بطوریکه در سال 2001 میلادی از طرف سازمان بهداشت جهانی تحت عنوان سال جهانی بهداشت روانی اعلام گردید.
سازمان مذکور در این سال شعار« غفلت بس است مراقبت کنیم» را جهت آشکار ساختن اهمیت موضوع مطرح نمود.
با توجه به اینکه اهداف بهداشت روانی پیشگیری می باشد و در پیشگیری اولیه، جمعیت سالم در جامعه مورد نظر هستند. بنابراین تمام اوقات در جهت آماده سازی افراد و فراهم نمودن شرایط مناسب برای زندگی سالم از تمامی جنبه های جسمانی، روانی و اجتماعی می باشد. از آنجایی که حجم زیادی از جمعیت ایران و چه بسا جهان را افراد جوان تشکیل می دهند، پرداختن به رفتارها و مشکلات این قشر از اهمیت عمده ای برخوردار است. بر اساس تحقیقات 20% افرادی که در جامعه فاقد سلامت روانی اند، گروه یا طبقه خاصی را در بر نمی گیرند بلکه شامل تمامی افراد جامعه اند که دانش آموزان جوان نیز از آن جمله اند.
( شمسی 1382)
بنابراین اهمیت موضوع از این لحاظ است که واکنش خشم به علت ساختار شناختی ناکامی و تحریف شده تعیین می شود و در نتیجه شناخت عوامل مؤثر بر آن و در نتیجه تغییر و اصلاح رفتار و شناخت فرد در موقعیت های خشم بر انگیز به تغییر و اصلاح رفتار منجر خواهد شد. بنابر مسائل فوق این تحقیق و نتایج حاصله از آن می تواند به روشن شدن بخشی از عوامل سلامت روانی افراد کمک کند. که از این جمله مقوله دینداری و ابعاد آن است.
اهداف پژوهش:
هر تحقیق دارای اهدافی می باشد که محقق باید به وضوح و دقیقاً هدف یا اهدافی را بیان نماید که در تحقیق به دنبال دستیابی به آنها است. در واقع اهداف تحقیق راهنمای محقق است که او را از ابهام و سر در گمی خارج می کند و مشخص می کند که به دنبال چه می گردد و چرا؟ ( ساروخانی، 1375)
لذا این تحقیق به دنبال دستیابی به اهدافی می باشد. هدف کلی این پژوهش شناخت رابطه بین دینداری و کنترل خشم دانش آموزان متوسطه است.
تعداد صفحات:91
فرمت فایل : Word
