لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه: 39
مقدمه
گیاهان تیره عناب به صورت درخت یا درختچه های غالبا خاردار و به ندرت علفی می‌باشند . در بین آنها انواعی با ساقه بالا رونده نیز یافت میشود . مجموعا شامل 50 جنس و600 گونه اند که بیشتر در اروپا و نواحی استوایی می رویند . از اختصاصات آنها این است که برگهای ساده ، غالبا متناوب و گلهای منظم ، نرماده یا بر دو نوع نر و ماده ، پلی گام – دوپایه و یا یک پایه دارند ، کاسه گل آنها مرکب از 4 تقسیم ( زود افت ) و جام گل آنها شامل 4 یا 5 گلبرگ ( به ندرت فاقد گلبرگ ) است . پرچم های آنها معمولا به تعداد قطعات جام گل و تخمدان آنها آزاد یا کم و بیش متصل به کاسه گل و غالبا دارای سه خانه می باشد ، میوه آنها به صور مختلف خشک شکوفا یا نا شکوفا و یا گوشت دار و به صورت شفت و محتوی یک یا چند دانه است . عده زیادی از گیاهان به علت دارا بودن گلوکوزید های آنترا کینونیک ، دارای مصارف دارویی مهم هستند . غالبا آنها دارای دستگاه ترشحی مواد موسیلاژ و صمغ می باشند که از سلولهای منفرد و عریض یا مجتمع و فراهم و یا کیسه های ترشحی تشکیل می یابند این سلولها و کیسه ها در پوست و مغز ساقه ، در پارانشیم دسته های آوندی اطراف رگبرگ ها و دمبرگ و همچنین در برون بر میوه ها دیده می شوند. پوست عده زیادی از گیاهان این تیره Ramnus ها ، شامل ترکیبات گلوکوزیدی در همی است که قابلیت تولید امودین Emodine ( Emodol) را داشته است و اثر مسهلی آنها مربوط به وجود این مواد میباشد.به علاوه گلوکوزید مولد مواد رنگی نیز در آنها محقق گردیده است . از این نظر باید گفت که در این گیاهان ، ماده قابل هیدرولیز و مولد گلوکوزیدهای آنتراکینونیک به نام رامناتیکوزید rhamnarticoside و همچنین یک ماده گلوکوزیدی دیگری با ترکیب شیمیایی در هم به نام رامنیکوزید rhamnicoside که مولد ماده رنگی است یافت می گردد . نمونه های دارویی متعددی در این تیره وجود دارند که عده ای از آنها در نواحی مختلف کشورمان میرویند . ارزش دارویی انواع مهم آنها به علت دارا بودن گلوکوزیدهای آنتراکینونیک anthraquinonique است که اثر مسهلی و یاملین دارند . در بین آنها نمونه هایی با میوه خوراکی مانند درخت عناب Zizyphus jujube و یا انواع دارویی مانند Ziziphus.spina-christi و یا انواع زینتی زیبا نیز یافت میشود .(6)
مشخصات تیره عناب Rhamnaceae
عناب
به فارسی عناب و در کتب مختلف فارسی و طب سنتی با نام های عناب ، تبرخون ، شیلانه ، سیلانه ، شیلانک و در گیلان ( اون ناف دار) ، آلمه آغاجی ، عناب آغاجی ، سیب کوهی ، سنجد جیلان شناخته می شود .
به فرانسوی میوه آن را Jujube و درخت آن را Jujubier و به انگلیسی Jujube tree وchinese date گویند .
گیاهی است از خانواده Rhamnaceae
نام علمی آن Zizyphus jujube mill
مترادف آن Zizyphus vulgaris lam و Rhamnus zizyphus l. و Zizyphus sativa Gaert می باشد.
گونه Z.vulgaris دررای دو واریته می باشدیکی Z.vulgaris lam V.inermis Bge و دیگری Z.vulgaris lam.var spinosus Bge .( 8و9)
مشخصات گیاه شناسی :
عناب درختی است کوتاه ، بلندی آن 2 تا 8 متر که گاهی تا 12 متر هم می رسد و بسیار مقاوم به خشکی می باشد . واریته ای از آن تیغ دار و واریته ای از آن بدون تیغ می باشد . برگهای آن زیبا ، کوچک ، بی کرک ، شفاف متناوب و واقع در دو طرف شاخه ها ، دندانه دار ، شامل سه رگبر گ طوری است در دو طرف هر دمبرگ در روی هر ساقه ، زایده هایی به شکل خارهای محکم و تیزی میروید ، سپس چوبی شده و به طور دائمی در روی شاخه ها باقی می ماند . گلهای کوچک با دمگل کوتاه به رنگ سبز مایل به زرد و مجتمع به صورت دسته هایی کوچک در کنار برگها دارد ، دارای 5 گلبرگ ریز ، جدا و 5 پرچم و مادگی دو برچه ای است.میوه اش که عناب نامیده می شود به صورت شفت به رنگ مایل به قرمز ، شفاف (پس از رسیدن) به بزرگی یک زیتون و خوراکی است بوی آن ضعیف و طعمش لعابی و کمی شیرین و مطبوع است . میوه واریته وحشی و تیغ دار آن خیلی ترش و قابض است و میوه بی تیغ اهلی آن کمی قایض و ترش است ولی از هر دو نوع در موارد مشابه دارویی استفاده می شود. حدود 40 نوع ازجنس Zizyphus وجود دارد که همگی دیپلوئید بوده و دارای 24 کروموزوم می باشند .
پوست تنه درخت عناب ناصاف ، چوب آن محکم و به رنگ قهوه ای است . شاخه های جوان آن در ابتدا سبز تیره هستندو بعد به رنگ قرمز تیره تبدیل می شوند . هسته میوه عناب سخت واستخوانی می باشد. به میوه خشک عناب، خرمای چینی(chinese date) نیز می گویند. تنه درخت جوان سرخ مایل به زرد می باشد، در بهار و تابستان با رنگ برگها که سبز روشن است به ویژه هنگامی که میوه اش می رسد چشم انداز بسیار زیبایی دارد . (9و6و1)
ترکیب شیمیایی عناب
عناب دارای لعاب فراوان و حدود 5% مواد پروتئینی و 4% مواد قندی و مقدار زیادی ویتامین c و املاح میباشد در هسته عناب آلکالوئید وجود ندارد . روغن آن دارای اولئیک اسید و لینولئیک اسید ، پالمتیک اسید و فیتوسترول است .
در گزارش دیگری آمده است که در هر 100 گرم قسمت قابل خوردن خام میوه عناب در حدود 69 میلیگرم ویتامین c وجود دارد . عصاره آبی چوب آن دارای یک ماده متبلور به نام اسید زیزیفیک ( ac. Zizyphiqe ) ویک تانن بنام اسید زیزیفوتانیکac.zizyphotanniqur)) است . این تانن در میوه عناب نیز مشخص شده است . عناب دارای مقدار زیادی موسیلاژ ، اسید مالیک و اسید سیتریک می باشد .(6و9و5)
خواص دارویی عناب
عناب به عنوان یک گیاه دارویی و با خواص غذایی بالا به صورت تازه و خشک مصرف می شود. شی جگن دانشمند چینی در قرن شانزده میلادی در کتاب داروهای گیاهی ذکر نموده که عناب در 2000 سال قبل مصرف دارویی داشته و در کشورهای شرق آسیا از میوه ، بذر ، برگ ، پوست و ریشه آن برای معالجه بیماری ها از جمله کاهش تب استفاده می شده است .
در هند : از میوه عناب به عنوان داروی لعاب دار و نرم کننده سینه و خون ریزی استفاده می شود و برای تصفیه خون و کمک به هاضمه تجویز می شود . جوشانده ریشه درخت عناب را برای کاهش تب به کار می برند و گرد ریشه خشک آن را روی زخم ها و جراحت ها ی کهنه می ریزند ، التیام بخش است . پوست درخت عناب دارویی برای قطع اسهال است .
درکره : از هسته آن به عنوان خواب آور و مخدر استفاده می شود .
در چین : از میوه عناب و مغز هسته آن استفاده دارویی می شود و نیز از برگ ، پوست ، چوب وریشه آن نیز در مواردی استفاده می شود . در این کشور عناب به عنوان ضد سم در موارد مسمومیت های حاصله در اثر اکونیت و ژانسیانا ( هر دو از گیاهان خیلی سمی هستند ) به کار می رود.(4)
عناب اثر و طعم داروهای محرک را کاهش می دهد . با این توضیح هر وقت از نظر دارویی لازم باشد که از گیاه اکونیت و ژانسیانا خورد بهتر است که توام با عناب خورده شود زیرا اثر سمی و تحریکی آنها را حتی در حد مجاز مقدار مصرف می کاهد و باعث می شود که آثار مفید دو داروی فوق بدون خطر در بدن منعکس شود.
عناب به عنوان داروی آرام کننده اعصاب و مقوی عمومی ، مقوی معده آرام بخش، ملین ، ضد سرفه و مدر به کار می رو د . بی خوابی را از بین می برد و خواب آور است . عرق شبانه را قطع می کند و برای ضعف عمومی و به طور کلی احساس خستگی و ضعف شدید بسیار نافع است .از برگ ، ریشه و پوست درخت عناب برای قطع بعضی از انواع تب ، تسریع رشد موی سر و تهیه مایع شستشوی چشم استفاده می شود . عناب خون را تصفیه می کند و مولد خون صالح است یعنی از داروهای خون ساز می باشد . التهاب ، تشنگی ، حدت خون ، درد کلیه ، کبد و مثانه را تسکین می دهد . مالیدن آن به تنهایی یا با هسته آن التهاب و ورم گرم چشم را تسکین می دهد . آشامیدن آب خیس کرده آن یا دم کرده آن مخلوط با عرق کاسنی یا سکنجبین برای تسحین حدت صفرا و خون مفید است . مقدار خوراک میوه عناب تا پنجاه عدد است .
جوشانده مخلوط عناب ، انجیر، خرما و کشمش به عنوان داروی مفید برای درمان بیماری های سینه ، در طب عوام استفاده به عمل می آید . مصرف عناب هیچ گونه تحریکی در دستگاه هضم ایجاد نمی کند از این جهت برای اشخاصی که دستگاه هضم حساس دارند مناسب است .عناب نارس و سبز بی مزه و گس و لعاب دار است و قابل خوردن نمی باشد زیرا سنگین و خیلی دیر هضم است به همین علت خیلی سفارش شده که قبل از رسیدن مصرف نشود . علاوه بر خاصیت خنکی ماده ای در عناب است که خلط آور بوده و برای درمان سرفه از قدیم مصرف می شده است . در مداوای بیماری سینه کبد ، مثانه ،و رفع التهاب نافع است .جوشانده عناب بلغم را دفع می کند و برای سینه درد و سوزش گلو مفید است . گرفتگی صدا را از بین می برد ، خون را صاف می کند و برای شش ها و کمر درد مفید است . اگر زیاد بخورند دیر هضم است و مصلح آن مویز و شکر است .10 تا 15 دانه عناب خشک یا تازه برای خوراک در چند روز مداوا کافی است . برای درمان کلسترول خون ، کوبیده عناب خشک که یک شب در آب سرد خیس بخورد و صبح ناشتا آن را بخورند برای شستشوی کلیه مفید است . برگ درخت عناب خاصیت شویندگی دارد اگر کمی برگ تازه در کف دست ها له شود با آب تولید کف می کند و به جای صابون می توان از آن استفاده کرد. عناب را با هسته می سایند ، گرد به دست آمده زخم روده را مداوا می کند . از محل شکستگی شاخه درخت عناب یا ترک هایی که به علتی روی تنه پیدا می شود شیره درخت به صورت صمغ ترشح می شود این صمغ همرا ه با کمی سرکه برای تقویت عمومی بدن مفید است.چوب درخت عناب دارای تانن فراوان است و اثر قابض دارد و در مداوای اسهال مفید است .
- عناب به دلیل داشتن لعاب فراوان نرم کننده سینه است .
- ملین است اگر آن را با آب و شیر بجوشانیم بهتر است .
- ادرار را زیاد می کند.
- عناب آرام کننده عصاب است .
- خون را تمیز می کند .
- ضد سرفه است .
- جوشانده پوست درخت عناب داروی ضد اسهال است .
- آسم و تنگی نفس را برطرف می کند .
-رشد موی سر را زیاد می کند .
- برای بر طرف شدن ورم چشم ، عناب را به چشم بمالید .
- حافظه را تقویت می کند .
- هرگاه که احساس غمگینی کرده و گریه می کنید یک فنجان دم کرده عناب لبخند را به لبهای شما می آورد.
- برای درمان سرطان آب عناب را با کاهو بخورید .
- و بالاخره جوشانده برگ عناب را برای رفع گلو درد و خونریزی لثه ها غرغره می کنند و اگر آن را به صورت موضعی بمالید درد مفاصل را برطرف می کند.(6و9و1)
شربت عناب:
عناب رسیده به صورت تازه و خشک قابل مصرف است . از آن شربت عناب نیز می سازند که در پزشکی استفاده می شود . 800 گرم عناب خشک را در 4 لیتر آب می جوشانند تا بپزد سپس عناب ها را له می کنند مایع به دست آمده صاف کرده و 3 کیلو شکر در آن می ریزد و دوباره کمی می جوشانند ، شربت عناب به دست می آید . هنگام نیاز نیم استکان از این شربت را در یک لیوان آب خنک حل می کنند و می آشامند تمام خواص دارویی عناب در این شربت موجود می باشد .
تهیه جوشانده عناب :
ده دانه میوه خشک شده را می شکنند و همراه با یک قاشق سوپ خوری تخم گشنیز می جوشانند ، سپس دم می کنند پس از ساعتی آن را صاف می کنند به مایع به دست آمده که به اندازه یک لیوان معمولی بیشتر نیست کمی شکر قرمز می افزایند . شربت خوش طعم و مطبوع حاصل می شود که تب بر می باشد ، رفع عطش می کند و ناراحتی های صفراوی را برطرف می کند. میزان مصرف آن سه بار در یک هفته کافی است و معمولا آن را ناشتا یا ( بین دو غذا ) عصر می آشامند.
جوشانده و شربت عناب برای کسانی که از غذاهایی چون سیر ، پیاز ، خرما ، سرخ کردنی ها ، غذاهای پر روغن و ادویه دار بیشتر استفاده کرده باشند داروی طبیعی ، خوب و موثر ی است در گذشته به دلیل نبودن داروهای آرام بخش تفاله های جوشانده عناب را خشک می کرده اند و همرا ه با کوکنار ( گرز خشخاش ) و کمی تفاله چای خشک شده به جای تنباکو در غلیان دود می کردند و برای تسکین دندان درد از آن استفاده می کردند .
از جوشانده قسمت چوبی ریشه برای رفع احساس سیری مفرط و کمک به هاضمه می‌خورند و اگر با گوشت بپزند و با سوپ یا آش آن را بخورند برای افزایش شیر و قطع خروج اخلاط خونی توام با سرفه از ریه نافع است .
جوشانده شاخ و برگ عناب خارش و جوشهای روی پوست بدن را رفع می کند . کمی شاخه جوان همراه با برگ تازه یا خشک را بجوشانند و آب آن را بتدریج بنوشند ، خارش بدن برطرف خواهد شد ولی خاصیت جنبی دارد و حس چشایی را از بین می برد ، پرز های چشایی را از کار می اندازد و تشخیص مزه ها غیر ممکن می شود ولی موقتی است و به تدریج به حال اول بر می گردد .
جوشانده عناب :
عناب 14 دانه ، جوپوست گرفته 5/2 گرم ، آب به مقدار کافی .
عناب را خرد کرده و با جو مخلوط نمایند و بجوشانند تا شکفته شود مقدار آب باید آنقدر باشد که پس از جوشیدن 1500 گرم جوشانده به دست آید و میگذارند ته نشین شود و صاف روی آن را با انحراف ظرف برمی دارند و در تب های شدید یک فنجان بنوشند .
جوشانده نوع دیگری از عناب :
عناب 15 دانه ، سپستان 15 دانه ، تخم ختمی 4 گرم ، گل بنفشه 7 گرم ، گل نیلوفر 3 تا 5 عدد ، پرسیا وشان 5 گرم ، رازیانه نیم کوفته 3 گرم و به دانه 5/2 گرم .
این داروها را شب در آب خیسانده و صبح جوشانیده بگذارند تا خنک شود و پس از صاف کردن نیم گرم با اضافه کردن قدری شکر سرخ به تدریج بنوشند برای تسکین سرفه و نرم کردن سینه و اخلاط خیلی نافع است .
خیس کرده عناب :
عناب20دانه، مویز دانه گرفته30دانه ،سه‌پستان30دانه و سر شاخه گل دار بنفشه 7 گرم .
اجزای فوق را شب در نیم لیتر آب خیسانده و صبح پس از صاف کردن 50 گرم شیر خشت و 50 گرم ترنجبین را به آن اضافه کرده خوب حل می کنند و پس از صاف کردن با قدری گلاب و عرق بید مشک مخلوط کرده میل می کنند .(6و9و1)
روایات درمورد خواص عناب :
امام علی (ع) فرمودند :عناب تب را از بین می برد
امام صادق (ع) فرمودند : برتری عناب بر سایر میوه ها مثل برتری ما بر سایر مردم است .
مسیح دانشمند عرب : نشان داد که عناب بیماری آسم را درمان کرده و کمی حافظه را بهبود می بخشد .
عناب در طب سنتی :
عناب تازه از نظر طبیعت طبق رای حکمای طب سنتی معتدل در حرارت و برودت و مایل به رطوبت و طبق نظر شیخ الرئیس بوعلی سینا کمی سرد است و از نظر خشکی در رطوبت معتدل است . در مورد خواص آن معتقدند که عناب از عوامل ملین و نرم کننده سینه است و یکی از 4 میوه سینه ای می باشد ( عناب ، انجیر ، مویز ، خرما)(1)
مضرات عناب:
مضرات عناب این است که در معده های سرد ایجاد نفخ می کند و برای اصلاح آن باید شکر و مویز خورد به علاوه ترشح اسپرم را کاهش می دهد و نیروی جنسی را کم می کند برای پرهیز از این عوارض باید عناب را مخلوط با داروهای محرک نظیر عسل خورد .اگر برگ عناب در دهان جویده شود تا چند دقیقه موجب بی حسی ذائقه می شود و طعم درک نمی شود.(6و1)
گونه های مختلف Zizyphus
1- Zizyphus jujube
عناب معمولی که درخت آن آسیا و آفریقا کشت می شود . بلندیش میانه است و برای تهیه میوه آن را کشت می کنند.
2- Z.lotus این درخت در آفریقا می روید و کمی کوچکتر از درخت عناب معمولی است .
3-Z.mistol درختی است که در آرژانتین دیده می شود.
4- Z.joazeiro درخت عناب بومی سرزمین برزیل است .
5-Z.sativa درخت عنابی است که تا 8 متر بلندی دارد بیشتر برای تولید چوب پرورش داده می شود . میوه اش استفاده های غذایی و دارویی دارد . هسته میوه سخت و مانند هسته زیتون است از میوه آن مربا و کمپوت می سازند که همان خواص شربت و جوشانده آن را داراست .
6- Z.calophylla موطن این درخت کشور مالزی است .
7-Z.spina – Christi بیشتر در نواحی جنوبی ایران از ایران شهر تا خوزستان ، کرمان ، بندر عباس و خرم آباد می روید . میوه اش خوراکی ، به اندازه زالزالک ، نارنجی رنگ است و شیرین مزه می باشد .سر شوی صدر ساییده برگ آن می باشد و در جنوب ایران به درخت کنار موسوم است .
8-Z.cyaneus دارای برگهای تیره و براق است گلهای آن به رنگ آبی سیر ، سرخ یا سفید است و خوشه های یاس مانند دارد .
9-Z.island myrtle گونه ای دیگر از عناب است که برگهایش خاکستری سبز و بخش زیرین برگ مخملی سفید است . انواع دو رگه این گیاه که گاهی بسیار زیباست شناخته شده است .
10-Z.nummularia که در فارسی به آن دره می گویند ، برای برگهای تخم مرغی و نوک تیز و میوه اش اشتها آور و مقوی معده است (9و6و1)
شناسایی ارقام مختلف عناب :
در ارتباط با شناسایی ارقام مختلف عناب در داخل و خارج ا ز کشور تحقیقات زبادی انجام نشده است و اغلب مقالات و کتب انتشار یافته در ارتباط با عناب در مورد خصوصیات گیاه شناختی و خواص دارویی و در مانی این گیاه می باشد .
Bal(1992) طی 10 سال مطالعه و بررسی در بخش باغبانی دانشگاه کشاورزی هند کلید شناسایی ارقام مختلف کنار موریتانی Z.mauritiana که از خانواده عناب است را تهیه کرده وی در میان ویژگی های رویشی ، شکل نوک برگ را قابل اطمینان ترین ویژگی برای طبقه بندی ارقام ذکرکرد . از میان ارقام مورد مطالعه وی 24 رقم نیمه نوک تیز تا نوک تیز و 18 رقم با نوک غیر تیز بودند . عادت شاخه دهی یکی دیگر از عوامل مناسب به شمار می رفت . 21 رقم با شاخه دهی گسترده و 21 رقم با شاخه دهی عمودی گروه بندی شده اند . پس از آن شکل برگ ، قاعده برگ ، رنگ برگ و طول دم برگ در درجه سوم اهمیت قرار داشت . میوه های ارقام مختلف از نظر شکل به 4 گروه شامل : میوه با نوک کاملا برجسته ، میوه با نوک تقریبا برجسته ، میوه با نوک گرد و میوه با نوک فرو رفته تقسیم شدند .
این فقط قسمتی از متن مقاله است . جهت دریافت کل متن مقاله ، لطفا آن را خریداری نمایید
دانلود تحقیق کامل درمورد بررسی دو گیاه عناب Zizyphus jujube و Ziziphus.spina - christi
