ارزیابی اثرات ساختار سازمانی بر رضایت شغلی پرسنل
(مطالعه موردی: دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام)
هدیه:ضمیمه شدن رایگان دو پرسشنامه شامل:
پرسشنامه ساختار سازمانی (بیگلری 1387)
پرسشنامه رضایت شغلی (بری فیلدورث 1959)
چکیده
هدف اصلی در پژوهش حاضر بررسی تاثیر ساختار سازمانی بر رضایت شغلی میان کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام می‌باشد. روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی پیمایشی و از نظر هدف کاربردی است. جامعه آماری تحقیق کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام است که 157 نفر می‌باشند. نمونه آماری بر اساس جدول مورگان برابر 113 نفر به صورت تصادفی ساده در نظر گرفته شده است. ابزار تحقیق شامل پرسشنامه ساختار سازمانی مشتمل بر 15 سؤال و پرسشنامه رضایت شغلی مشتمل بر 18 سؤال است که از روایی و پایایی مناسب برخوردار بودند. پایایی با استفاده از آلفای کرونباخ برای پرسشنامه ساختار سازمانی 86% و برای پرسشنامه رضایت شغلی 89% محاسبه گردید. جهت تجزیه و تحلیل دادهها از آزمون کولموگروفاسمیرنوف، ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی ساده و چندگانه از نوع گام به گام در محیط نرم افزار spss استفاده شده است. نتایج حاصل از رگرسیون خطی ساده نشان داد که ابعاد ساختار سازمانی شامل (پیچیدگی، رسمیت و تمرکز) بر رضایت شغلی تاثیر مثبت و معنی‌داری دارد. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که 7/64 درصد اطلاعات رضایت شغلی کارکنان توسط مؤلفه‌های رسمیت و تمرکز بیان می‌شود.
واژه‌های کلیدی:
ساختار سازمانی
رضایت شغلی
رسمیت
تمرکز
بیان مساله
سازمان سیستمی اجتماعیاست که حیات و پایداری آن وابسته به وجود پیوند قوی میان اجزا و عناصر تشکیل دهنده ی آن است. نیروی انسانی جزء جدایی ناپذیر و از مهم‌ترین ابزارها برای پیشبرد اهداف در هر سازمانی است و مطالعه رضایت کارکنان در محیط کار به دلیل اهمیت زیاد نیروی انسانی درمقایسه با سایر منابع درون سازمانی حائز اهمیت است (هات 2006). ساختار سازمانی یکی از اجزای مهم و تعیین کننده کارایی هر سازمان محسوب می‌شود. استفاده از ساختار سازمانی صحیح بهبودهای اساسی را در عملکرد سازمان موجب می‌شود. استقرار نظام اداری مناسب و دست یابی به ستانده مورد انتظار در شرایط وجود دادهها و منابع مطلوب، محتاج حضور‌این عامل می‌باشد (فرنچ و اچ بل 1379).
رضایت شغلی یکی از سازه‌هایی است که در ادبیات مدیریت و رفتار سازمانی بیشتر مورد بررسی و اندازه‌گیری قرار گرفته است. اهمیت رضایت شغلی به دلیل رابطه آن با دیگر پیامدهای سازمانی، شامل: غیبت، تعهد سازمانی، جابجایی شغلی و عملکرد است. با توجه به تأثیر سریع تغییرات محیطی بر روی سازمان‌ها و شکل‌گیری تغییرات سازمانی‌این الزام‌ایجاد شده است که چگونگی حفظ کارکنان، تعهد و رضایت شغلی آنان را درک کنیم (اسمیت 1992). رضایت شغلی برای مدت طولانی یک موضوع مهم در تحقیقات سازمان بوده است (هووپک 1935) به طوری که بررسی ها در‌این زمینه نشان می‌دهد که از سال 1976 به بعد در‌این مورد بیش از 3000 مطالعه انجام شده است (اصل سلیمانی و دیگران 1386). رضایت شغلی از یک بعد به باور کارکنان از جنبه های مختلف و از طرف دیگر به ابعاد شغل مانند رضایت از طریق ارتباطات، همکاران، قدرشناسی و... تأکید می کند (جکسون و کوور 2002؛ لئو و دیگران 2005).
بطور کلی رضایت شغلی موضوعی است که تا حدود زیادی مربوط به برداشت های شغلی افراد است و نمی‌توان بطور مطلق و مستقل درباره ی آن اظهارنظر کرد. اصولاً عبارت رضایت شغلی مفهومی است که عوامل مختلفی در شرایط مختلف برآن تأثیر می گذارند مانند همکاران، شرایط اقتصادی، ساختارسازمانی، فقدان تلاش وتنوع در شغل، عدم توازن بین شرایط احراز شغل و خصوصیات تجربی و تحصیلی شاغل، فقدان نظام قدرشناسی و ارزشیابی (فقهی فرهمند 1381). بنابراین یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر رضایت شغلی ساختار سازمانی است. در‌این مطالعه ما روی ابعاد سازمانی رضایت شغلی و رابطه آنبا ساختار سازمان (رسمیت، پیچیدگی و تمرکز) تمرکز داریم؛ که اغلب در مطالعات تاکنون‌این متغیرهای اثرگذار روی رضایت شغلی مورد توجه قرار نگرفته اند (آننیک ویلم و دیگران 2007).
در‌این تحقیق مساله اصلی‌این است تاثیر ساختار سازمانی بر رضایت شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام چگونه است؟
فهرست مطالب
چکیده 1
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه 3
1-2- بیان مساله 3
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 4
1-4- اهداف تحقیق 5
1-4-1- هدف کلی 5
1-4-2- اهداف فرعی 6
1-5- سؤالات تحقیق 6
1-5-1- سؤال اصلی 6
1-5-2- سوالات فرعی 6
1-6- فرضیه‌های تحقیق 6
1-6-1- فرضیه اصلی 6
1-6-2- فرضیه‌های فرعی 6
1-7- متغیرهای تحقیق 6
1-7-1- متغیر مستقل 6
1-7-2- متغیر وابسته 6
1-8- قلمرو تحقیق 7
1-8-1- قلمرو موضوعی تحقیق 7
1-8-2- قلمرو مکانی و زمانی تحقیق 7
1-9- تعاریف مفهومی و عملیاتی 7
1-9-1- تعاریف مفهومی 7
1-9-2-تعاریف عملیاتی 8
1-10- فرایند اجرای تحقیق 9
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه‌ی تحقیق
2-1- مقدمه 11
2-2- بخش اول: ساختار سازمانی 11
2-2-1- ابعاد ساختار سازمانی 12
2-2-1-1- پیچیدگی 12
2-2-1-1-1- تفکیک افقی 13
2-2-1-1-2- تفکیک عمودی 13
2-2-1-1-3- تفکیک جغرافیایی 13
2-2-1-2- رسمیت 13
2-2-1-3- تمرکز 14
2-2-2- ارتباط تمرکز، پیچدگی ورسمیت 15
2-2-2-1- تمرکز و پیچیدگی 15
2-2-2-2- تمرکز و رسمیت 15
2-2-3- تعیین کننده‌های ساختار 16
2-2-3-1- استراتژی 16
2-2-3-2- اندازه سازمان 17
2-2-3-3- تکنولوژی 17
2-2-3-4- محیط 17
2-2-3-5- قدرت- کنترل 18
2-2-4- انواع ساختارهای سازمانی 18
2-2-5- سازمان‌های مکانیکی و ارگانیکی 20
2-2-6- دو عنصر کلیدی ساختار تفکیک و تلفیق 21
2-2-7- ساختارهای سنتی 22
2-2-7-1- سازمان‌های شبکهای 23
2-2-7-2- سازمان‌های ستاره‌ای شکل یا خوشه ستاره‌ای 24
2-2-7-3- سازمان‌های تارعنکبوتی 25
2-2-7-4- سازمان‌های پارندی 25
2-2-7-5- سازمان مجازی 25
2-2-7-6- سازمان‌های تخیلی 26
2-2-7-7- سازمان‌های خوشه‌ای 26
2-3- بخش دوم: رضایت شغلی 26
2-3-1- رضایت شغلى 26
2-3-2- ابعاد رضایت شغلی 27
2-3-3- ریشه و سرچشمه رضایت شغلی 27
2-3-4- ماهیت رضایت شغلی 28
2-3-5- فواید بررسی رضایت شغلی 28
2-3-6- عوامل تأثیرگذار بر رضایت شغلی 29
2-3-7- آثار وجود رضایت شغلى 31
2-3-8- روش‌هاى ارزیابى رضایت شغلى 33
2-3-8-1- مقیاس‌هاى درجه بندى گزارش شخصى 33
2-3-8-2- رویدادهاى حساس (پیشامدهاى بُحرانى) 33
2-3-8-3- رفتارهاى آشکار 34
2-3-8-4- گرایش‌هاى عملى 34
2-3-8-5- مقیاس صورتک ها 34
2-3-8-6- مصاحبه 35
2-3-8-7- پرسش نامه وروش پرسش نامه‌اى 36
2-3-9- نظریه‌هاى رضایت شغلى 36
2-3-9-1- نظریه امید و انتظار 36
2-3-9-2- نظریه ارزش 37
2-3-9-3- نظریه بریل 37
2-3-9-4- نظریه نقشى 37
2-3-9-5- نظریه نیازها 37
2-3-9-6- نظریه هرزبرگ 39
2-3-9-7- نظریه هالند 40
2-4- بخش سوم: پیشینه و مدل مفهومی 40
2-4-1- چهارچوب نظری 40
2-4-2- چهارچوب تجربی 40
2-4-2-1- تحقیقات داخلی 40
2-4-2-2- تحقیقات خارجی 42
2-4-3- مدل مفهومی تحقیق 44
فصل سوم: روش شناسی تحقیق
3-1- مقدمه 46
3-2- نوع روش تحقیق 46
3-3- جامعه آماری 46
3-4- برآورد حجم نمونه و روش نمونه گیری 47
3-5- روش جمع آوری اطلاعات 47
3-5-1- مطالعات کتابخانه‌ای 47
3-5-2- مطالعات میدانی 47
3-6- روش گردآوری دادهها 48
3-6-1-پرسشنامه 48
3-6-1-1- مشخصات سؤال‌های پرسشنامه بر اساس مؤلفه‌های ساختار سازمانی 48
3-6-1-2- مشخصات سؤال‌های پرسشنامه بر اساس مؤلفه‌های رضایت شغلی 48
3-7- روایی 49
3-8- اعتبار یا پایایی 49
3-9- روش تحلیل آماری 50
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
4-1- مقدمه 52
4-2- یافتهها 52
4-2-1- تحلیل‌های آماری توصیفی 52
4-2-1-1- اطلاعات دموگرافیک 52
4-2-1-2- آمارهای توصیفی ابعاد ساختار سازمانی 56
4-2-1-3- آمارهای توصیفی متغیر رضایت شغلی 56
4-2-2- بررسی فرض نرمال بودن دادهها با استفاده از آزمون کلموگرف- اسمیرنوف (K-S) 56
4-2-3- آزمون فرضیات 57
4-2-3-1- بررسی فرضیات فرعی 58
4-2-3-1-1- فرضیه فرعی اول 58
4-2-3-1-2- فرضیه فرعی دوم 60
4-2-3-1-3- فرضیه فرعی سوم 63
4-2-3-2- بررسی فرضیه اصلی 66
فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها
5-1- مقدمه 70
5-2- نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها 70
5-2-1- نتایج فرضیه‌های فرعی 70
5-2-1-1- نتایج فرضیه فرعی اول تحقیق 70
5-2-1-2- نتایج فرضیه فرعی دوم تحقیق 71
5-2-1-3- نتایج فرضیه فرعی سوم تحقیق 71
5-2-2- نتایج فرضیه اصلی 72
5-3- پیشنهادهای حاصل از نتایج تحقیق 73
5-3-1- پیشنهادهای کاربردی 73
5-3-2- پیشنهادهایی برای پژوهش‌های آینده 74
5-4- محدودیت‌ها و مشکلات پژوهش 74
پیوستها 75
فهرست جدول‌ها
عنوان صفحه
جدول 3-1- مشخصات پرسشنامه 48
جدول 3-2- مشخصات پرسشنامه 49
جدول 3-3- پایایی پرسشنامه ساختار سازمانی 49
جدول 3-4- پایایی پرسشنامه رضایت شغلی 49
جدول 4-1- توزیع فراوانی مربوط به سن پاسخ دهندگان 53
جدول 4-2- توزیع فراوانی مربوط به جنسیت پاسخ دهندگان 53
جدول 4-3- توزیع فراوانی مربوط به میزان تحصیلات پاسخ دهندگان 54
جدول 4-4- توزیع فراوانی مربوط به سابقه خدمت پاسخ دهندگان 55
جدول 4-5- آماره‌های توصیفی ابعاد ساختار سازمانی 56
جدول 4-6- آماره‌های توصیفی ابعاد ساختار سازمانی 56
جدول 4-7- نتیجه آزمون نرمال بودن متغیرهای مستقل 57
جدول 4-8- نتیجه آزمون نرمال بودن متغیر وابسته 57
جدول 4-9- نتایج تحلیل همبستگی بین مؤلفه پیچیدگی با رضایت شغلی 58
جدول 4-10- خلاصه ضریب تعیین در مدل رگرسیونی 59
جدول 4-11- نتایج آزمون همزمان ضرایب تحلیل رگرسیونی خطی ساده مؤلفه پیچیدگی بر رضایت شغلی 59
جدول 4-12- برآورد ضرایب بدست آمده از تحلیل رگرسیون و سطوح معنی داری آنها 60
جدول 4-13- نتایج تحلیل همبستگی بین مؤلفه رسمیت با رضایت شغلی 61
جدول 4-14- خلاصه ضریب تعیین در مدل رگرسیونی 61
جدول 4-15- نتایج آزمون همزمان ضرایب تحلیل رگرسیونی خطی ساده مؤلفه رسمیت بر رضایت شغلی 62
جدول 4-16- برآورد ضرایب بدست آمده از تحلیل رگرسیون و سطوح معنی داری آنها 62
جدول 4-17- نتایج تحلیل همبستگی بین مؤلفه تمرکز بارضایت شغلی 63
جدول 4-18- خلاصه ضریب تعیین در مدل رگرسیونی 64
جدول 4-19- نتایج آزمون همزمان ضرایب تحلیل رگرسیونی خطی ساده مؤلفه تمرکز بر رضایت شغلی 65
جدول 4-20- برآورد ضرایب بدست آمده از تحلیل رگرسیون و سطوح معنی داری آنها 65
نمودار 4-7- وضعیت قرارگیری و پراکنش داده‌های متغیر تمرکز نسبت به متغیر وابسته (رضایت شغلی) 66
جدول 4-21- خلاصه و متغیرهای وارد شده به مدل در هر گام از رگرسیون 66
جدول 4-22- نتایج آزمون همزمان ضرایب تحلیل رگرسیونی خطی ساده مؤلفه ساختار سازمانی بر رضایت شغلی 67
جدول 4-23- نتایج آزمون ضرایب از تحلیل رگرسیون گام به گام 67
فهرست مطالب
عنوان صفحه
نمودار 1-1- فرایند انجام تحقیق 9
نمودار 2-1- مدل مفهومی تحقیق 44
نمودار 4-1- توزیع فراوانی مربوط به سن پاسخ دهندگان 53
نمودار 4-2- توزیع درصد فراوانی مربوط به جنسیت پاسخ دهندگان 54
نمودار 4-3- توزیع درصد فراوانی مربوط به میزان تحصیلات پاسخ دهندگان 54
نمودار 4-4- توزیع درصد فراوانی مربوط به سابقه خدمت پاسخ دهندگان 55
نمودار 4-5- وضعیت قرارگیری و پراکنش داده‌های متغیر پیچیدگی نسبت به متغیر وابسته (رضایت شغلی) 60
نمودار 4-6- وضعیت قرارگیری و پراکنش داده‌های متغیر رسمیت نسبت به متغیر وابسته (رضایت شغلی) 63
ارزیابی اثرات ساختار سازمانی بر رضایت شغلی پرسنل