پیشگفتار
نهضت مشروطیت در تاریخ مبارزات ضد استبدادی مردم ایران جایگاه ویژه ای دارد. این نخستین قیام و حرکت مثبت توده های عظیم ملت بود که در سطح کلان به پیروزی قاطع دست یافت و توانست تا حدودی غول استبداد داخلی را به زانو در آورد و ساختار حکومت را اصلاح کند. این نهضت عمدتاً بر اساس تبادل متناسب با غرب و احیاء اندیشه اسلامی سامان گرفت. اما به دلیل ضعف های داخلی و فشارهای خارجی و جنگ جهانی اول به سر منزل مقصود نرسید و موجب هرج و مرج شد. در چنین شرایطی رضا خان با حمایت انگلیسی ها از این زمینه ها سوء استفاده کرد و با شعار «نظم و پیشرفت» میراث خوار مشروطیت گردید.
اکنون پس از یک قرن از شکل گیری نهضت مشروطه این سؤال مطرح است که آیا آفات انقلاب مشروطه در انقلاب اسلامی می تواند تکرار شود؟
انقلاب اسلامی ملت ایران در سال 57 بزرگ ترین پدیده اجتماعی حاضر شمرده شده است که تغییرات و تحولات بنیادی در ساختارهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی به وجود آورد که کمتر تحول تاریخی با این چنین گستردگی صورت گرفته است، ولی پرداختن به این پرسش به عنوان یکی از دغدغه های بخشی از جامعه ما می تواند عبرت هایی از مشروطیت را یاد آوری نماید.
نگاهی به ریشه های مشروطیت
قبل از هر چیز اشاره ای به علل و ریشه ها و زمینه های انقلاب مشروطه و مهم ترین پیامدهای آن ضروری است. حکومت مشروطه به حکومتی گفته می شد که در آن اختیار شاه و دربار محدود شده و روابط دولت و ملت در چارچوب خاصی برطبق قانون اساسی معین گردد. [حائری، عبدالهادی: تشیع و مشروطیت در ایران، امیر کبیر، تهران، 1364، ص 252]. در یک بررسی اجمالی علل نهضت مشروطه را می توان به سه بخش علل داخلی، علل خارجی و عوامل شتاب زا تقسیم کرد. مهم ترین علل داخلی نهضت مشروطه به شرح زیر است:
الف. الهام از آموزش های ضد استبدادی و ضد استعماری اسلام که روحانیت پیش قراول و پرچمدار آن بود. مبارزه علمای دین با استعمار در عصر قاجار با قیام سید محمد مجاهد آغاز شد و با جنبش تنباکو به اوج خود رسید. جنبش تنباکو اولین مقاومت همگانی مردم ایران علیه بیگانگان و استبداد بود که به تبع آن حضور و نقش سیاسی علماء افزایش یافت و میرزای شیرازی نه تنها بذر سیاست را هر چه بیش تر در مزرعه روحانیت پاشید بلکه خط مشی و اصول سیاسی مبارزه علمای دینی را تا چند دهه بعد ترسیم کرد. [نجفی، موسی: تعامل دیانت و سیاست در ایران، مأسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، تهران، 1378، ص 83].
شامل 12 صفحه Word
دانلود تحقیق نهضت مشروطیت