لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه162
فهرست مطالب
مقدمه ............................................................................................................1
فصل اول: مفهوم و تاریخچه ارتداد ..................................................3
بخش اول:1-1- مفهوم ارتداد .......................................................................4
1-1-1- ارتداد در لغت .........................................................................................................4
1-1-2- ارتداد در اصطلاح ....................................................................................................5
1-1-3- کاربرد واژه ارتداد و مشتقات آن در قرآن ................................................................7
1-1-4- کاربرد واژه ارتداد در روایات ..................................................................................8
بخش دوم:1-2- تاریخچه ارتداد ..................................................................9
1-2-1- ارتداد در آیین یهود .................................................................................................9
1-2-2- ارتداد در آیین مسیحیت .........................................................................................11
1-2-3- ارتداد در آیین زرتشت ...........................................................................................12
1-2-4- ارتداد اعراب پیش از اسلام ....................................................................................13
بخش سوم:1-3- ارتداد در اسلام و نمونههایی از آن .....................................15
فصل دوم: اقسام و شرایط تحقق ارتداد ..........................................21
بخش اول:2-1- اقسام ارتداد .......................................................................22
2-1-1- از دیدگاه فقهای امامیه ............................................................................................22
2-1-2- از دیدگاه فقهای اهل سنت .....................................................................................27
بخش دوم:2-2- شرایط تحقق ارتداد ..........................................................29
فصل سوم: موجبات ارتداد ............................................................34
بخش اول:3-1- موجبات ارتداد ...................................................................35
3 -1-1- انکار اصل دین ......................................................................................................35
3-1-2- انکار ضروری دین .................................................................................................36
ج
3-1-2-1- نقش علم در ارتداد ............................................................................................43
بخش دوم:3-2- حکم سبّ .........................................................................49
3-2-1- حکم سب پیامبر اسلام(ص) ..................................................................................49
3-2-2- حکم سبّ دیگر پیامبران ........................................................................................52
3-2-3- حکم سبّ امامان معصوم(ع) ..................................................................................53
3-2-4- رابطه سبّ و ارتداد ................................................................................................54
فصل چهارم: راههای اثبات ارتداد و آثار آن ..................................57
بخش اول:4-1- راههای اثبات ارتداد ..........................................................58
4-1-1- ملاک ثابت شدن اسلام ...........................................................................................58
4-1-2- چگونگی ثابت شدن ارتداد .....................................................................................62
4-1-2-1- علم قاضی ..........................................................................................................62
4-1-2-2- بینه .....................................................................................................................62
4-1-2-3- اقرار ...................................................................................................................65
بخش دوم:4-2- آثار ارتداد ........................................................................66
فصل پنجم: احکام ارتداد ..............................................................69
بخش اول:5-1- حکم قتل از دیدگاه مذاهب ..............................................70
5-1-1- ماهیت جرم ارتداد ................................................................................................70
5-1-2- حکم قتل از دیدگاه امامیه ......................................................................................71
5-1-2-1- مرد مرتد به ارتداد فطری ..................................................................................71
5-1-2-2- زن مرتد به ارتداد فطری ...................................................................................72
5-1-2-3- مرد مرتد به ارتداد ملّی .....................................................................................72
5-1-2-4- زن مرتد به ارتداد ملّی ......................................................................................73
5-1-3- حکم قتل از نظر مذاهب اربعه ..............................................................................74
5-1-4- دلایل قایلان به وجوب قتل مرتد ..........................................................................78
5-1-4-1- متولی اجرای حکم قتل ...................................................................................80
5-1-5- دلایل قایلان به پذیرش توبه مرتد فطری ..............................................................82
د
بخش دوم:5-2- سایر احکام ارتداد از دیدگاه امامیه ..................................86
5-2-1– احکام مرتد فطری .................................................................................................86
5-2-2- احکام مرتد ملی .....................................................................................................91
بخش سوم:5-3- سایر احکام ارتداد از دیدگاه مذاهب چهارگانه ...................96
5-3-1- از دیدگاه حنفیه ......................................................................................................96
5-3-2- از دیدگاه مالکیه ....................................................................................................101
5-3-3- از دیدگاه شافعیه ...................................................................................................105
5-3-4- از دیدگاه حنبلیه .....................................................................................................108
جمعبندی بین نظریات ..............................................................................113
فصل ششم: رابطه ارتداد با آزادی ................................................116
بخش اول:6-1- ماهیت و حد و مرز آزادی ...............................................117 بخش دوم:6-2- آزادی عقیده و بیان .........................................................120
6-2-1- آزادیعقیده ...........................................................................................................120
6-2-2- آزادی بیان .............................................................................................................123
6-2-2-1- رابطه ارتداد با حقوق خداوند ..........................................................................123
6-2-2-2- رابطه ارتداد با حقوق جامعه و شهروندان ........................................................124
نتیجهگیری ................................................................................................128
فهرست منابع و مآخذ .................................................................................131
ه
چکیده
واژه "ارتداد" در لغت به معنای"رجوع و بازگشت" و در اصطلاح فقیهان به معنای "اختیار کفر بعد از اسلام آوردن" است.
در فقه امامیه ارتداد بر دو قسم "فطری" و "ملّی" است؛ ولی در فقه مذاهب چهارگانه، تنها یک قسم و با احکامی همانند مرتد ملّی مطرح میباشد. با وجود اتّفاق نظر در معنای مرتد ملّی، فقهای امامیه در تعریف مرتد فطری اختلاف نظر دارند. در این نوشتار، ضمن بیان اختلاف مذکور، به بررسی روایات دالّ بر این تقسیم و سپس احکام ارتداد از دیدگاه مذاهب پنجگانه پرداخته شده است. مهمترین تفاوت ارتداد فطری با ملّی، حکم قتل و عدم پذیرش توبه مرتد فطری است که در این تحقیق به مستندات آن پرداخته میشود.
و
مقدمه
یکی از مسائل مهم و چالش برانگیزی که در اسلام مطرح گشته, مسأله ارتداد و احکام مرتد است که بیشتر در باب حدود به آن پرداخته میشود.
در این باب، مجازاتهای شدیدی؛ همچون قتل، حبس و مصادره اموال مرتد، با شرایط و خصوصیّات گوناگون، مورد بحث و بررسی قرار میگیرد. اجماع فقیهان بر برخی از این مجازاتها در کتب شیعه و سنی فراوان نقل شده است[1].
با وجود طرح موضوع ارتداد در قرآن، هیچ یک از مجازاتهای دنیوی آن مورد اشاره قرار نگرفته و این مهم به عهده روایات منقول از ائمه اطهار(ع) سپرده شده است.
این موضوع که به عنوان یک مسأله اعتقادی، سیاسی و اجتماعی از دیرباز در محافل دینی مطرح بوده، با توجه به رخدادهای بحرانخیز کنونی در صحنه جهانی و پیدایش شگردها و جریانهای جدید در صحنه بینالمللی از طرف دشمنان اسلام و بیدینان برای مقابله با دین و مقدسات اسلامی لازم است که از زوایای مختلف و با حسّاسیّت بیشتری مورد نقد و بررسی محافل مختلف علمی، فرهنگی و سیاسی قرار گیرد.
اهمیت و ضرورت تحقیق
مطرح شدن این مقوله در سطح محافل فرهنگی و سیاسی و نیز موضعگیری منفی بنگاههای استکباری، صلیبی و صهیونی در قبال آن و شبهاتی که از سوی دانشمندان غربی در خصوص تعارض آن با حقوق بشر و آزادی عقیده و بیان مطرح شده میطلبد که عالمان و اندیشمندان اسلامی به مقابله علمی با آن پرداخته و به تناسب تخصص و دانش خویش با تبیین و روشنگری، غبار ابهام و ناشناختگی را از این حکم اسلامی بزدایند و تلاشها و شیطنتهای بدخواهان اسلام را با شکست مواجه سازند.
این ادّعای تعارض که روشنفکران مسلمان ناآگاه از متون دینی را با نگاهی سطحی به آیه «لا اکراه فی الدین[2]» و "احتیاط در حفظ دماء" به همفکری و همنوایی فرا میخواند، پژوهشگر متعهد را در راستای پاسخگویی به این شبهه وادار میسازد که با بررسی دقیق موضوع از نظر منابع اسلامی و با نگاهی فقهی، ابهامات موجود را روشن ساخته و با اثبات اصل موضوع و تعیین حدود و ثغور آن، جوابی درخور ارائه دهد.
موضوع ارتداد جنبههای سیاسی، اجتماعی, فقهی و کلامی دارد که مناسب است هر یک به گونهای مستقل مورد بررسی قرار گیرد و اهالی قلم و اندیشه پیرامون ابعاد مختلف آن با دقت و موشکافی خاص به تحقیق و تفحص بپردازند. در این پژوهش، نویسنده بیشتر همّت خود را متوجه حکم فقهی ارتداد کرده و به طور مختصر بحثی کلامی نیز در پایان رساله آورده است.
سوالات و فرضیات تحقیق
برای رسیدن به هدف تحقیق، پاسخ به پرسشهای ذیل ضروری است:
- اقسام ارتداد و احکام آنها چیست؟
- آیا موضوع ارتداد با صرف تغییر عقیده محقق میشود یا عناوین دیگری نیز در آن دخالت دارد؟
- آیا توبه مرتد در سقوط مجازاتهای او مؤثر است یا خیر؟
- اگر انکار ضروری دین را از موجبات ارتداد بدانیم؛ اولاًً، تعریف دقیق آن چیست؟ ثانیاً، آیا مستقلاً تأثیرگذار در وقوع ارتداد است یا در صورتی که مستلزم انکار خدا و پیامبر باشد، موجب ارتداد میشود؟
- انکار یکی از احکام ضروری از روی شبهه چه حکمی دارد؟
اینها نمونههایی از پرسشهایی است که میتوان بر اساس آنها محور و فضای کلی سخن در این تحقیق را به دست آورد. بررسی همه جانبه احکام مرتد، پیشینه تاریخی، نظریات فقهی و مستندات آن در راستای یافتن پاسخ پرسشهای مورد اشاره راهی است که در این تحقیق پیموده شده است.
و آنچه به عنوان فرضیه، در راستای تأمین هدف تحقیق، به نظر میرسد، چنین است:
در فقه امامیه ارتداد بر دو قسم "فطری" و "ملّی" است؛ ولی در فقه مذاهب چهارگانه، تنها یک قسم و با احکامی همانند مرتد ملّی مطرح میباشد.
در صورتی که شخص در مجامع عمومی، خروج از عقیدهای را که با اطلاع کامل از اصول و مبانی و محتوای آن عقیده برای خود انتخاب کرده، اظهار کند، باعث ایجاد فتنه و اغتشاش در جامعه میشود، پس مجازاتهایی همچون؛ قتل و حبس برای این شخص مانعی ندارد.
ارتداد صرف تغییر عقیده نیست؛ بلکه در تحقق آن عناوینی همچون عناد و توطئه علیه اسلام و تظاهر بر عقیدهای که بر هم زننده امنیت و استقلال جامعه است و حفظ جانها و اموال مردم وابسته به آن است، دخالت دارد.
موقعیت و وجاهت مرتد در جامعه اسلامی تا پیش از توبه، همانند قبل از ارتداد، محفوظ و محترم نیست.
منظور از ضروری دین در شریعت اسلام، احکام و دستوراتی است که اجماع فقها(شیعه و سنی) به وجوب و یا حرمت آن حاکم است، مثل وجوب نماز، قصاص، حد شرب و بسیاری احکام دیگر. همه فقیهان معتقدند که اگر کسی یکی از احکام ضروری اسلام را نپذیرد، کافر است.در صورتی که مستلزم تکذیب پیامبر و رسالت وی باشد، به ارتداد می انجامد.
به نظر فقیهان اگر کسی از روی شبهه، حکمی را انکار کرد، مرتد نیست؛ بلکه باید ثابت شود که از روی علم و آگاهی و عناد منکر شده است و تا این مطلب احراز نشود، حکم به ارتداد او صحیح نیست.
روش تحقیق
در این تحقیق از روش کتابخانهای و به شیوه توصیفی و تحلیلی استفاده شده و با فیشبرداری و جمعآوری مطالب مورد نیاز از کتب فقهی با تعیین سرفصلهای کلّی موضوع و جمعبندی و ارتباط آنها با یکدیگر به تشریح موضوع در شش فصل پرداخته شده است. فصل اول به کلیاتی در باره مفهوم ارتداد و پیشینه تاریخی آن و فصل دوم به اقسام و شرایط تحقق ارتداد اختصاص دارد. در فصل سوم، موجبات و آثار ارتداد، در فصل چهارم، راههای اثبات ارتداد، در فصل پنجم، احکام ارتداد از دیدگاه فقه مذاهب پنجگانه اسلامی و در فصل ششم، رابطه ارتداد با آزادی عقیده و بیان مورد بررسی قرار گرفته است.
این پژوهش اولین و آخرین تحقیق در این زمینه نخواهد بود؛ زیرا دانشپژوهان و محققانی در ارتباط با ارتداد و مسائل پیرامون آن بحث کرده و خواهند کرد. نظر به اینکه در تحلیل چنین مباحث مهمی امکان خطا و لغزش وجود دارد، نویسنده خود را از چنین امری مبرّا نمیداند و انتظار دارد اساتید محترم به دیده اغماض در آن بنگرند و با تأکید روی نقاط مثبت، سببساز دلگرمی اینجانب در تحقیقات آتی شوند. و من الله التوفیق.
فصل اول:
مفهوم و تاریخچه
ارتداد
بخش اول
1-1- مفهوم ارتداد
1-1-1- ارتداد در لغت
ارتداد از ماده "ردّ " مشتق شده و به معنای "رجوع و برگشت"[3] و نیز "دگرگونی"[4] است . در معنای واژه "ردّ " چنین گفتهاند:
«الردّ صرف الشئ و الردّ مصدر رددت الشئ[5]؛ ردّ عبارت است از برگرداندن یک چیز، و ردّ مصدر "رددت الشئ" میباشد.»
وقتی میگویند: " ردّه الی منزله[6] "؛ یعنی او را به خانهاش برگرداند. و یا وقتی میگویند: " ردّ علیه جوابا[7]ً "؛ یعنی پاسخی را به او برگرداند. در معنای "ارتداد" نیز نوشتهاند:
«ارتداد به معنای بازگشت است و واژه مرتد از همین مادّه می باشد و "ردّ " اسم (مصدر) ارتداد است[8].»
لغوی دیگر در تعریف ارتداد میگوید:
«و قد ارتدّ و ارتدّ عنه تحوّل[9]؛ (وقتی گفته میشود؛) مرتد شده و از آن برگشته است؛ یعنی دگرگون شد.»
سپس مینویسد:
«از همین قبیل است بازگشت از اسلام و اگر کسی از اسلام برگردد به او گفته می شود که از دین خود مرتد شده است[10].»
در مفردات راغب آمده است:
«ارتداد والردّه، الرجوع فی الطریق الذی جاء منه لکن الردّه تختص بالکفر و الارتداد یستعمل فیه و فی غیره[11]؛ ارتداد و رده بازگشت در راهی است که از آن آمده است؛ اما رده اختصاص به کفر دارد و ارتداد هم در مورد کفر و هم در مورد غیر کفر استعمال می شود.»
بنابراین مرتد را از آن جهت مرتد میگویند که خود را به کفر خویش بر میگرداند[12].
1-1-2- ارتداد در اصطلاح
در اصطلاح فقهای شیعه و اهل سنت ارتداد عبارت است از اینکه کسی از اسلام خارج شود و کفر را برگزیند[13]. از جمله اینکه شیخ طوسی میگوید:
مقاله در مورد ارتداد از دیدگاه مذاهب پنجگانه اسلامی