خاتم

اختصاصی از حامی فایل خاتم دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 3

خاتم

تاریخچه :فرهنگ دهخدا خاتم را نشاندن پاره های استخوان با نقش و رنگار در چوب تعریف کرده است. در کتاب صنایع اسلامی در مورد هنر خاتم سازی چنین نوشته شده است : « از صنایعی است که به خاور میانه نسبت داده می شود. تزئین اسباب و اثاثیه، صندوق، جعبه و سایر اشیائی که با طرح های هندسی، مرکب از قطعات کوچک چوب، عاج، استخوان یا صدف تزئین یافته است. این صنعت از زمانهای بسیار دور در مشرق زمین مرسوم بوده و یونانیها و رومیها نیز آنرا اقتباس کرده اند. در فرهنگ مصور اصطلاحات هنر ایران خاتم این گونه تعریف شده است: هنر آراستن سطح اشیاء به صورتی شبیه موزائیک، با مثلث های کوچک و طرح های گوناگون که همواره به صورت اشکال منظم هندسی بوده و این اشکال را با قرار دادن مثلث های کوچک در کنار هم نقش بندی می کنند. هر چه مثلث ها ریز تر و ظریف تر باشد، خاتم مرغوب تر است. این هنر در عهد استیلای مغول بر اسران، از کشور چین به ایران آمد و خاتم سازان ایرانی به مرور زمان، با اعمال تغییر و تنوع در خاتم پیچی و اضافه نمودن رنگهای مختلف چوب و انواع فلز و تغییر شکل هندسی آن از مقطع به مثلث، تحول زیادی در آن ایجاد نمودند.قابل ذکر است که قبل از حمله مغول، نوعی خاتم در ایران رایج بوده که از نمونه های آن خاتم منبر مسجد جامع عتیق شیراز می باشد. در دوره صفویه این هنر در اصفهان مورد توجه قرار گرفت و پیشرفت زیادی کرد. از شاهکارهای خاتم، در این دوره می توان صندوق مرقد امام موسی کاظم ( ع ) صندوق مرقد امام حسن عسگری (ع) و ضریح حضرت سید علاء الدین حسین در شیراز، و خاتم بقعه شاه نعمت اله ولی در ماهان کرمان که از کهن ترین آثار است، نام برد. در دوره زندیه این هنر در شیراز رونق بسیار یافت و هنرمندان شیرازی آثار با ارزشی چون صندوق مقبره حضرت زینب (س) را به وجود آورده اند.

خاتم سازی

مواد اولیه : مواد اولیه در تهیه خاتم چند نوع است :

1. انواع چوب مانند فوفل، عناب، افرا، بقم، چنار، آبنوس، نارنج 2. استخوان مانند استخوان شتر و اسب 3. صدف 4. مفتولهای فلزی از جنس برنج و در برخی موارد نقره 5. نخ پرک 6. سریشم و لاک وسایل و ابزار : از مهمترین ابزار و وسایل خاتم می توان از انواع اره ها و سوهانها و رنده و دستگاه پرس نام برد. ساخت خاتم :

ابتدا چوبها و استخوان را به قطعاتی به طول 30 سانتی متر و عرض 2 سانتی متر و قطر 1 تا 5/2 میلی متر، می برند. این قطعات را به صورت نوارهای باریک با مقطع مثلثی شکل در می آوردند و بر روی تخت رند که دارای شیاری شکل است قرار داده و می سایند و صیقل می دهند. مفتولهای فلزی را نیز به همین ترتیب به وسیله اره و سوهان به شکل مفتولهای با مقطع مثلث در می آورند. طرح مورد نظر توسط طراح کشیده شده و رنگ آمیزی می شود، تا براساس آن خاتم پیچیده شود. خاتم سازی، مفتول های فلزی مثلث شکل را سر یشم می زند و مطابق طرح سه مثلث از چوب یا استخوان را در کنار اضلاع آن قرار می دهد و سپس اطراف آنرا با نخ پرک می پیچد پس از خشک شدن سریشم، نخ را از دور مثلث ها باز کرده، این مرحله از کار را پره می گویند. در واقع می توان گفت چیدن مثلثها به شکلی است که از سطح مقطع آنها یک نقش گره ای درست می شود. ( نقش گره هندسی ) . در مرحله بعد چهار « پره » را در کنار هم قرار می دهند و سریشم می زنند و با نخ اطراف آنرا می پیچند. گل پیچی مرحله ای دیگر از کاراست، که در آن سیم بزرگ گرد را به شکل شش گوشه در می آورند که در اصطلاح خاتم سازی به آن شمسه می گویند. در اطراف هر شمسه شش سیم به وسیله سریشم چسبانده می شود. و اطراف آنرا با نخ می پیچند. در هر مرحله پس از خشک شدن نخ را باز می کنند. هنگامی که مثلث ها کنار یکدیگر قرار می گیرند به سبب شش گوشه بودن میان گلهای مثلثی شکل یک گل فاصله می افتد که آنرا با چسباندن دو مثلث پر می کنند. در این حالت خاتم ها به صورت یک لوزی در می آید. در این حالت آنرا درون وسیله ای بنام تنگ یا پرس قرار می دهند تا مثلثها کاملا" به هم بچسبد.

لوزیهای آماده را در کنار هم می گذارند و به شکل مستطیل در می آورند که طولی در حدود 30 سانتی متر و عرض در حدود 10 سانتی متر دارد. خاتم آماده شده را با سر یشم به آستری که از چوب درخت تبریزی است، می چسبانند.

دو طرف مستطیل را چوبی می گذارند که در اصطلاح خاتم سازی به آن «اووه» می گویند و آنرا با سر یشم به مستطیل متصل می کنند و نخ پرک به اطراف آن می پیچند. اووه را در تنگ قرار می دهند تا چوب و خاتم در یکدیگر فشرده و محکم گردد.

هنگامی که قطعات خوب به یکدیگر چسبیده، آنرا به ضخامت 1 تا 5/1 میلی متر برش میدهند. این مرحله از کار را « قامه کردن » می گویند. بعد از قامه کردن آستر چوبی خاتم به وسیله تخت رند، صاف و صیقلی می شود. قامه ها مرتب روی آستر چسبانده می شوند تا به نوارهای خاتم تبدیل شوند و بر روی انواع اشیاء نشانده شوند. نقش و طرح و رنگ در خاتم :

در نقوش خاتم بیشتر از اشکال هندسی چون مثلث، لوزی و نیمدایره استفاده می شود. خاتم سازان اشکال را به صورت نقشهای زیبائی در می آورند و با به کاربردن انواع چوبها به رنگهای طبیعی سبز، قرمز، سیاه، قهوه ای ، همینطور با استفاده از رنگ صدف، استخوان و برنج، جلوه زیبائی به این اشکال هندسی می دهند. مرغوبیت و کیفیت خاتم به نقشهای ریز آن وابسته است. هر چه نقشها ریزتر باشند خاتم مرغوب تراست . هم چنین مواد اولیه مصرفی و مهارت استاد در پیچیدن خاتم نیز از اهمیت به سزائی برخوردار است.

خاتم از نظر گل و نقش انواع گوناگون دارد:

خاتم پره وار- خاتم پره ای _ نه گلی لایه دار_ شش ولوز- ابری ساده _ ابری یک دور – ابری دو دور _ خاتم دور رنگ _ متنی سبز – جوسیمی – بته جقه ای – خیابانی – خاتم خطی _ خاتم طاقی _ عالم قمی _ خاتم خیاقی و خاتم متن زنجیر سیمی