تحقیق و بررسی در مورد حزب توده و تحولات در آذربایجان

اختصاصی از حامی فایل تحقیق و بررسی در مورد حزب توده و تحولات در آذربایجان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 14

حزب کمونیست توده و تحولات ایران

چکیده: در مسئله نفت شمال که حزب توده سرسختانه تلاش می‏کرد امتیاز آن به شوروی واگذار شود غایله‏ای هم که پیشه وری از اعضای قدیمی و سرسخت کمونیست، آن را در آذربایجان به دستور استالین راه انداخت بی ارتباط با نفت نبود...

حزب توده و شوروی‏پیشینه شوروی‏گرایی در ایران به تشکیل حزب کمونیست ایران باز می‏گردد. هرچند در دوره رضاشاه گروه پنجاه و سه نفر مروج کمونیسم دستگیر و زندانی شدند ولی در شهریور 1320 اعضای گروه آزاد شده با حضور نیروهای ارتش سرخ در ایران و با حمایت مستقیم دولت شوروی حزب توده تشکیل شد.(1) به رغم ‏ پژوهش‏های صورت گرفته در این زمینه، نقش این حزب در تاریخ معاصر ایران هنوز جای پژوهش بسیار دارد.(2) علی‏رغم اهمیت حزب توده در پیشبرد سیاست‏های شوروی در ایران کتاب دکتر حسنلی اطلاعات زیادی در این مورد نمی‏دهد؛ حتّی در مراحلی چنین تصوری هم ایجاد می‏کند که بین حزب توده ایران و اتحاد جماهیر شوروی در مورد فرقه دمکرات اختلاف نظر اساسی وجود داشته است. اگرچه در زمان تأسیس فرقه دمکرات، حزب توده غافل‏گیر شد و از برآمدن یک تشکیلات رقیب راضی نبود، ولی بدون تردید براساس همراهی‏های بعدی حزب توده به دستور مقامات شوروی و با تکیه بر سازماندهی‏ها و زیرساخت‏های این تشکل فرقه دمکرات سربرآورد.در سایه حمایت‏های اتحاد جماهیر شوروی، حزب توده آذربایجان فعالیت‏های گسترده‏ای کرد. کسانی که به هر نحو در مقابل حزب توده مقاومت کردند توسط ارتش سرخ سرکوب شده یا مقدمات تبعید آن‏ها از آذربایجان فراهم می‏شد. از رئیس شهربانی تبریز گرفته(3) تا معاون فرماندار و رئیس فرهنگ خوی(4) جزو این دسته‏ بودند. حسن وزیری بخشدار سلماس و شاهپور، در پی اقدامات شوروی‏ها، به دلایل سیاسی مجبور گردید «در اسرع وقت به تهران عزیمت» کند. (5) هم‏چنین فرماندار خوی تحت فشار ارتش سرخ، در اواخر آبان 1323 دستور خروج میرقاسم موید ماکویی، یداللَّه فتحی، سیدعلی‏اصغر صادقی را از شهر صادر کرد. علت اصلی اخراج این افراد به روایت اسناد چنین است: «گویا آقای فرماندار هم احضار شده و احضار سه نفر نامبرده بالا در اثر شکایت یک نفر توزیع‏کننده روزنامه (وطن یولندا) تعبیر می‏نماید. چون در چندی قبل حسن نامی پیش‏خدمت حزب توده، به واسطه توزیع روزنامه در خیابان صدا می‏زده، آقای نواب فرمان‏دار جلو فرمان‏داری بوده و از پسر مؤاخذه و بالاخره منجر به کتک‏کاری می‏گردد که چند قطعه روزنامه هم که در دست او بوده پاره شده است و حسن وزیری و آقای جوانشیر هم حضور داشته‏اند و نظر رئیس شهربانی خوی بر این است که اگر چه حسن نامبرده با دلایلی به دادستانی و دادگستری خوی شکایت نموده، از قراین، این تصور می‏رود به تهران و مقامات عالی‏تری هم شکایت و با شرح و بستی تقدیم داشته‏اند که سبب احضار آن‏ها شده است.»(6)رحمت‏اللَّه ریاحی خویی نیز به دلیل مخالفت با حزب توده از خوی تبعید شد و در نتیجه تضیقات ارتش سرخ و عوامل داخلی آن‏ها، از هستی ساقط گشته و فرزندش فوت نمود.(7) هم‏چنین در شهرستان سلماس (شاهپور) اقدامی از آن‏ها گزارش شده است؛ بدین ترتیب که دکتر سعید، رئیس بهداری؛ لطفی آذر، کارمند دارایی؛ معینی، کارمند شهربانی؛ علی بهنیا، خبرنگار روزنامه اطلاعات و واعظزاده به دلیل مخالفت با حزب‏توده به دستور ارتش سرخ از شهر اخراج شدند.(8)

حزب توده و نفت شمال ایران‏حزب توده، مجری سیاست‏های شوروی در ایران بود و با مشخص شدن سیاست این کشور درباره نفت شمال ایران (9)، برنامه‏ها و فعّالیت‏های خود را در حمایت از اعطای نفت شمال به شوروی متمرکز ساخت.(10) در ادامه، مخالفت با کابینه ساعد مراغه‏ای که بخشی از سیاست اتخاذ شده توسط روس‏ها و حزب توده بود، تحرکات حزب از آبان ماه سال 1323 در شهرهای آذربایجان شروع گردید. تقی‏زاده، مسئول حزب توده مراغه، در سخنرانی 10 آبان ضمن حمله به ساعد، خواستار اعطای نفت به روس‏ها شد.(11) روز چهاردهم آبان نیز اجتماعی به صحنه‏گردانی حزب توده مراغه و «جمعیت دوستان اتحاد جماهیر شوروی»(12) در مخالفت با ساعد و در حمایت از اعطای امتیاز نفت به شوروی ترتیب یافت.(13) در سلماس (شاهپور) نیز حزب توده در 18 آبان‏ مراسم مشابهی (14) برگزار کرد. مشابه همین مراسم در اردبیل، در میدان‏های عالی‏قاپو و پیرعبدالملک (15) و در تبریز، مقابل شهرداری و باغ گلستان برپا شد. در مراسم تبریز، محمد بی‏ریا در «اطراف امتیاز نفت شمال و واگذاری آن به دولت شوروی اظهار مخالفت با کابینه جناب آقای نخست‏وزیر {سخنرانی‏} نمود و به طور دسته جمعی در خیابان‏های شهر با نظم و آرامش نمایش می‏دادند.» (16) در مراسمی که روز 6 آبان توسط حزب توده‏ رضائیه (ارومیه) برپا شد «از خدمات لنین، رئیس جماهیر شوروی» نیز تجلیل گردید.(17) در گزارشی از سلماس‏ (شاهپور) می‏خوانیم: روز «20 آبان ماه، اهالی شاهپور در حزب توده تجمع و با پرچم‏های سفید و سرخ به میدان گندم رفته، چند نفر از افراد حزب راجع به واگذاری امتیاز نفت به دولت شوروی و تعویض آقای ساعد سخنرانی نمودند.» (18)

گسترش فعّالیّت حزب توده‏براساس گزارش‏های موجود، از اواخر سال 1323 تشکیلات حزب‏توده در آذربایجان گسترش فوق‏العاده‏ای یافت. تلاش‏حزب توده برای رخنه در بازار تبریز و به دست گرفتن مقدرات آن، موضوع گزارش مهمی از ستاد ارتش به نخست‏وزیری در بهمن 1323 است. (19) هم‏چنین حزب توده در 21 دی‏ماه اولین جلسه ایالتی‏حزب‏ توده آذربایجان را با حضور 150 نماینده برگزار کرد. هیأت رئیسه به این شرح انتخاب گردید: 1- شبستری 2- صادق پادگان 3- علی امیرخیزی 4- محمد بی‏ریا 5- یکانی 6- چشم‏آذر 7- احمد اصفهانی.(20) به اعتقاد حسنلی‏ فکر تشکیل این کنفرانس از آن شوروی‏ها بود و با نظارت ماتوییف سرکنسول شوروی در تبریز برگزار شد. (21) در این زمان سیدجعفر پیشه‏وری به دستور مقامات شوروی از تهران به تبریز عزیمت (22) و پس از استقرار در تبریز، در اوّل اسفندماه اولین سخنرانی خود را در پی رد اعتبارنامه‏اش در دبیرستان فردوسی ایراد کرد. وی در قسمتی از سخنرانی خود اعلان کرد: «از طرف متفقین، مخصوصاً دولت اتحاد جماهیر شوروی، هیچ‏گونه نیت سوءقصد به استقلال و تمامیت ایران نخواهد شد.»(23)پیشه‏وری چند روز بعد راهی اردبیل شد و در سخنرانی‏ای که در سالن دبیرستان صفوی این شهر ایراد کرد چنین گفت: «من مأموریت دارم در ولایات آذربایجان به تشکیلات جبهه آزادی توسعه داده و [آن را] به طرز مرتب و صحیح درآورده و روشنفکران ملت ایران را برای تشریک مساعی با جبهه آزادی دعوت تا ملت بیچاره از این فلاکت نجات داده شود و نیز درباره کسانی که بر علیه متفقین انتشار منفی می‏دهند بایستی مخالفت نمود.»(24)این اقدامات در حالی صورت می‏گرفت که ارتش سرخ از سربازگیری مأموران در نواحی تحت اشغال خود جلوگیری می‏کرد،(25) ضمن آن که جلسات حزب توده در شهرستان‏ها در پناه نیروهای ارتش سرخ برگزار می‏شد. برای مثال