سنجش عملکردی در گروه روشهای سنجش واقعی یا اصیل قرار دارد . در سنجش عملکردی یا آزمون های عملکردی Performance test فرآیندها و فرآورده های یادگیری دانش آموزان به طور مستقیم سنجش می شوند .
معلمان می توانند از آزمون های عملکردی برای سنجش یادگیری های شناختی پیچیده، نگرش ها و مهارت های اجتماعی در موضوعات مختلف تحصیلی مانند علوم ، ریاضی ، تعلیمات اجتماعی استفاده کنند . برای این منظور معلمان باید موقعیت هایی را تدارک ببینند که در آن رفتار یادگیرندگان را به طور مستقیم مشاهده و سنجش نمایند.
یکی از دلایل عمده ی تاکید و توجه به این روش، سنجش پیشرفت های نسبتا تازه در روان شناسی شناختی و تاثیر چشمگیر آن بر جریان های آموزش و پرورش بوده است. در واقع علاقه ی روز افزون به استفاده از اصول روان شناسی شناختی در کلاس درس نیاز به تشویق و پرورش فرآیندهای عالی فکری و مهارت های تفکر انتقادی را سبب شده است .
باور عمومی این است که این فرآیند ها و مهارت های عقلی را با فنون ارزشیابی عملکرد و محصول عملکرد بهتر می توان سنجش کرد .
سنجش عملکردی امکان سنجش مهارت های شناختی سطح بالا و تکالیف عملکردی مهم مانند توانایی نوشتن ، ایجاد ارتباط های کلامی و حل مساله فراهم آورده است .
بنابراین دلیل گسترش آزمون های عملکردی در سال های اخیر عبارت است :
1- مهارت های فکری پیچیده ی فراگیران مورد تاکید و توجه قرار گرفته اند و این مهارت ها با آزمون های عملکردی سنجیده می شوند . در روشهای ارزشیابی مبتنی بر نظریه های رفتاری نظیر آزمون های چند گزینه ای بیشتر دانش های اساسی و خرد سنجیده می شوند .
2- نظریه های شناختی جدید بر جنبه های فکری و خود نظم دهی یادگیری تاکید می کنند . امروز بیشتر توجه بر این است که یادگیرندگان چگونه دانش را تفسیر می کنند و به کار می گیرند تا مسائل پیچیده را حل کنند . این گونه مهارت ها نیز با آزمون های عملکردی قابل سنجش هستند نه با آزمون های عینی
3- پژوهش های جدید نشان می دهند که یادگیری و انگیزش بر یکدیگر تاثیر زیادی دارند . یادگیری ممکن است دانش فراوانی داشته باشد، اما نخواهد از آن استفاده کند . بنابراین پژوهشگران بر این باورند که در زمینه ی نوشتن باید دانش آموزان را وادار کرد تا نسبت به کر خود بیندیشند و کار خود را ارزشیابی نمایند . (ارزشیابی شخصی) این کار به آنان کمک خواهد کرد تا معیارهای سطح بالایی برای خود برگزینند .
4- این عقیده وجود دارد که آزمون های عینی به ویژه آزمون های چند گزینه ای مهارت هایی را می سنجند که در دنیای واقعی مانند آن ها وجود ندارند . مثلا از دانش آموز خواسته می شود به سوال هایی جواب دهد که هرگز درباره با آن ها رو به رو نخواهد شد . یا کارهایی را تنها انجام دهد بدون اتکا به هیچ نوع ابزار یا منبعی و در شرایط کاملا محدود زمانی .
زندگی واقعی اصلا به این ها شبیه نیست . حل مسائل مهم به وقت کافی نیاز دارد غالبا نیازمند استفاده از منابع ، مشورت با دیگران و ادغام مهارت های اساسی با خلاقیت و تفکر سطح بالا است . بنابراین با آزمون های عملکردی درصدد هستیم عملکرد دانش آموزان را به طور مستقیم و در تکالیف زندگی واقعی بسنجیم .
بنابراین آزمون عملکردی از آزمون شونده می خواهد تا به انجام نوعی رفتار اقدام کند نه اینکه صرفا سوال هایی را پاسخ دهد .
آزمون عملکردی تکالیفی است که از دانش آموزان می خواهد تا مسائلی را که در خارج از محدوده های کلاسی با اهمیت هستند حل کند یا به گونه هایی عمل نمایند به خودی خود دارای اهمیت هستند .
به مثال های زیر توجه کنید :
سنجش فرآیند و فرآورده های یادگیری با آزمون عملکردی
آزمون های عملکردی با فرآیند یا شیوه ی اجرا، فرآورده یا محصول کار و یا ترکیبی از این دو سرو کار دارند . در واقع ماهیت عملکرد مورد سنجش مشخص می کندکه تاکید بر چه قسمتی باید باشد . بعضی عملکردها به محصولات یا فرآورده های ملموس و عینی نمی انجامد مانند کار کردن با وسائل آزمایشگاهی ، سخنرانی کردن ، نواختن آلات موسیقی و انجام دادن فعالیت های ورزشی نظیر شنا کردن و یا پرتاب کردن توپ ، این گونه فعالیت ها را باید ضمن انجام دادن سنجش کنیم و لذا با شیوه ی اجرا و فرآیند عمل سر و کار داریم .
در برخی از زمینه های عملکردی دیگر محصول یا فرآورده مورد تاکید است و توجه چندانی به فرآیند یا شیوه ی اجرا نمی شود . در ارزشیابی از مقاله ی تحقیقی، داستان، انشا ، شعر و نقاشی دانش آموزان و دانشجویان بیشتر فرآورده مورد توجه و ارزشیابی قرار می گیرد .
در این مثال ها و مثال های مانند آن با شیوه های اجرا و روش های مختلفی می توان به نتیجه واحدی دست یافت و لذا باید به آن چه تولید می شود بیشتر اهمیت داد تا فرآیند تولید آن .
برای نمونه، معلم معمولا به شعری که یادگیرنده سروده است بیشتر علاقمند است تا به فرآیند یا جریان آن شعر .
گاهی فرآیند و فرآورده هر دو به عنوان جنبه های مهم عملکرد مورد توجه قرار گرفته و سنجش می شوند . برای مثال مهارت در عیب یابی و تعمیر یک تلویزیون یا اتومبیل شامل استفاده از یک شیوه ی اجرا و تولید یک تلویزیون یا اتومبیل سالم است .
معمولا در آغاز دوره ی یادگیری بیشتر شیوه ی اجرا یا فرآیند کار مورد تاکید قرار می گیرد و در مراحل پیشرفته تر یادگیری بر فرآورده یا محصول کار تاکید می شود، مانند مهارت تایپ کردن که در مراحل اولیه آموزش درست لمس کردن کلیدها ارزشیابی می شود اما در مراحل پیشرفته تر آموزش، تمیزی، درستی و سرعت کار تولیدی ارزشیابی می شود .
نکته ی مهم آن است که سنجش عملکردی یا آزمون عملکردی با مهارت skill سر و کار دارد . مهارت در استفاده از فرآیندها و شیوه های اجرایی و مهارت در تولید فرآورده ها.
به طور مثال درس علوم تجربی با مهارت های آزمایشگاهی نظیر مهارت مشاهده، اندازه گیری، برقراری ارتباط و... سر و کار دارد . درس علوم اجتماعی با مهارت هایی چون استفاده از نقشه، نمودار و کار در گروه سر و کاردارد . درس ریاضی با مهارت های حل مساله نظیر شناسایی مساله ، بررسی راه حل های ممکن انتخاب بهترین راه حل و کار بست راه حل سر و کاردارد .
بنابراین در یک جمع بندی می توان گفت : هدف های آموزش و یادگیری از لحاظ سنجش دو دسته اند :
1- هدف هایی که به دانستن درباره ی امور و پدیده ها مربوط می شوند . مثلا این که میکروسکوپ برای مطالعه ی جانوران کوچکی که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیستند، به کار می رود .
2- هدف هایی که به دانستن نحوه ی انجام دادن عمل یا کاری مربوط می شود . مثلا کار کردن با میکروسکوپ
لذا آن دسته از وسایل اندازه گیری که می کوشند تا بسنجند که چگونه می تواند کاری را انجام دهد غالبا آزمون عملکردی نام دارد و آن دسته از وسائل اندازه گیری که می کوشند تا دامنه و صحت دانش شخص را بسنجد معمولا آزمون های کتبی یا مداد کاغذی نامیده می شوند .
در یک نگاه کلی می توان گفت ویژگی آزمون های عملکردی عبارتند از :
1- تاکید بر کاربست دانش
2- تاکید بر سنجش مستقیم هدف آموزشی
3- استفاده از مسائل واقعی زندگی
4- ترغیب و تشویق به تفکر باز یعنی درگیر شدن با مسائل به طور گروهی و کار کردن بر روی آن ها برای مدت طولانی
دسته بندی آزمون های عملکردی
در یک تقسیم بندی انواع آزمون های عملکردی را به چهار دسته ی زیر تقسیم می کنند:
1- آزمون کتبی عملکردی (بیشترین فاصله را از عملکرد در زندگی واقعی دانش آموز دارد . )
2- آزمون شناسایی
3- انجام عملکرد در موقعیت شبیه سازی شده
4- نمونه کار (کمترین فاصله را از عملکرد در زندگی واقعی دانش آموز دارد . )
گاهی برای سنجش عملکردی می توان هر چهار روش فوق را به کار بست و گاه تنها یک روش کفایت می کند .
1- آزمون کتبی عملکردی
تفاوت آزمون کتبی عملکردی و آزمون های کتبی یا مداد کاغذی در این است که در آزمون کتبی عملکردی عمدتا بر کار بست دانش و مهارت در موقعیت های عملی یا شبیه سازی شده با موقعیت های عملی (واقعی ) تاکید می شود .
در آزمون های کتبی عملکردی یا بازده های پایانی یادگیری سنجش می شوند یا مراحل میانی عملکردی که برای رسیدن به بازده های پایانی ضروری هستند مانند استفاده ی درست از ابزارها و دستگاه ها .
مثال هایی از آزمون کتبی عملکردی عبارتند از :
- طرح یک نقشه ی آب و هوایی
- رسم یک نمودار ستونی
- طرح یک مدار برقی
- طرح یک لباس
- نگارش یک داستان کوتاه
- طرح یک نقشه
- طرح یک آزمایش عملی
- ساختن یک جدول مشخصات درس برای یک واحد آموزشی
- ساختن تعدادی سوال آزمون متناسب با جدول مشخصات
- ساختن یک فهدست وارسی برای ارزشیابی از یک آزمون پیشرفت تحصیلی
در مثال های فوق محصول یادگیری که به صورت کتبی ارائه می شود ، هم نتیجه ی دانش فرد است و هم نتیجه ی مهارت او و یک مقیاس عملکردی به دست می دهد که به خودی خود ارزشمند است .
2- آزمون شناسایی :
منظور از آزمون شناسایی روشی است برای سنجش توانایی یادگیرنده در تشخیص ویژگی ها، محاسن، معایب و موارد استفاده ی امور مختلف . آزمون های شناسایی انواع و کاربردهای مختلفی دارند نظیر :
شناسایی یک ابزار و یا دستگاه، توصیف کار یک ابزار دستگاه، رفع و شناسایی عیب یک ابزار یا دستگاه
آزمون های شناسایی در علوم زیستی هم کاربرد دارند مثلا شناسایی نمونه های جانورانی که در اتاق آزمایش یا کلاس درس چیده شده اند .
- شناسایی وسایل لازم برای انجام یک آزمایش شیمیایی
- تشخیص روش درست حل یک مساله در ریاضی
- تشخیص تلفظ درست یک واژه ی خارجی در درس زبان
آزمون های شناسایی در درس هنر، موسیقی، تربیت بدنی و ... نیز کاربرد دارد مثلا شناسایی بهترین شیوه ی عملی برای نواختن نوعی ساز موسیقی
شامل 15 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله سنجش عملکردی چیست
