کرج بزرگ که از پیوستن محدوده‌های سه شهردرای کرج، مهرشر و رجایی شهر و افزودن مناطق فردیس و میان جاده به آن شکل گرفته، پس از تهران سریعترین آهنگ رشد را در استان داشته و حتی باعث به وجود آمدن کانون‌های جمعیتی متعددی در حوزه استحفاظی خود، مانند کمال شهر، ماهدشت، محمدشهر و مشکین دشت شده است. تا جایی که امروزه می‌توان آن را کلانشهری بزرگ با جمعیتی بیش از یک میلیون نفر و وسعتی فراتر از 150 کیلومتر مربع تصویر کرد. عوامل مساعدی را که زمینه ساز رشد شتابان شهرکرج بوده‌اند می‌توان به صورت زیر برشمرد:
– فاصله‌ای نزدیک (کمتر از 40 کیلومتر) از مرکز سیاسی و اقتصادی کشور تهران؛
– کیفیت نسبتاً مناسب و تعداد راه‌های ارتباطی (آزاد راه و دو راه اصلی جاده مخصوص و جاده قدیم کرج، متروی تهران ـ کرج و راه آهن)؛
– موقعیت مکانی بر سر راه‌های ارتباطی مهم کشور با شمال و غرب؛
– شکل گیری مهمترین قطب صنعتی (و در نتیجه اشتغال) در امتداد محور تهران ـ کرج ـ قزوین؛
– وضعیت اقلیمی و توپوگرافی مطلوب؛
– قیمت‌های بالنسبه پایین‌تر املاک و اجاره نسبت به شهر تهران.
پیشینه شکل گیری کرج که نظری اندازمی می‌توانیم رد آن را در تاریخ تا پیش از اسلام می‌گیریم. زمانی که روستای کرج بر سر راه کاروان ری به گیلان و طبرستان اهمیت داشت. کرج دلیل انتخاب قزوین به عنوان پایتخت شاه طهماسب، همچنین موقعیت ارتباطی آن با صفحات شمال غربی و مرزهای امپراتوری عثمانی و استقرار بر سر راه درشکه روی ایران به اروپا باز هم اهمیت بیشتری پیدا کرد، ضمن آنکه نقش ییلاقی آن در این خطه همواره جاذبه داشته است. سدة اخیر، تحت تأثیر تحولات کالبدی تهران، فرایند شهر شدن درکرج آغاز شد و محدوده دید آن از اتصال این روستا با منظومه‌ای از روستاهای مجاور مانند حصارک، کلاک، حصار، حیدرآباد، حاجی آباد، سرحدآباد، حسین آباد افشار، صوفی آباد و … شکل گرفت که امروزه ؟؟؟های درونی آن به شمار می‌روند. احداث راه آسفالته تهران ـ کرج ـ چالوس و ترمیم و ساخت راه‌هایی به همدان، انزلی، تبریز و کرمانشان نیز این شهر نوپا را به چهار راه ارتباطی مهمی تبدیل کرد که به تدریج سر ریز جمعیت تهران و بخشی از مهاجران وارد شده به استان در آن اسکان پیدا کردند. استقرار صنایع مدرن، در این محور، توسعه شهری را تشدید کرد و آنگاه با شهرک سازی‌های متعدد محدوده آن چنان وسعت گفت که مرزهای شرقی کرج بزرگ به محدوده استحفاظی تهران نزدیک وسعت و جمعیت میلیونی کرج آن را به یک کلان شهر تبدیل کرده که خود موجب تبدیل هسته‌های روستایی اطراف آن به شهرهای چند ده هزار نفری (ماهدشت، محمدشهر، مشکین دشت و کمال شهر) شده است که ساکنان آنها روزانه برای تأمین خدمات به کرج رفت و آمد می‌کنند. به این ترتیب، مسیری که تهران در یکصد سال گذشته پیمود در مورد کرج نیز در حال هموار شدن است با این تفاوت که شتاب حرکت آن افزونتر نیز شده است. برای پرهیز از آثار سوء رشد شتابان باید به کیفیت و جایگاه قانونی طرح‌های توسعه اهمیت و اولویت بیشتری داد.
فهرست :
مقدمه
پیشینه طرح‌های توسعه در کرج
جایگاه شهر کرج در طرح مجموعه شهری تهران
سیاست‌ها و راهبردهای نظام جابه‌جایی
کرج در طرح ساماندهی تهران (طرح جامع جدید)
طرح جامع کرج بزرگ
موقعیت سیاسی و ارتباطی و نقش اداری و سیاسی
اوضاع جغرافیایی
حاصلخیزی خاک
سابقه جمعیتی
وضعیت اجتماعی
وضعیت اقتصادی شهر
مقدار و ترکیب نیروی انسانی
میزان اشتغال در بخش‌های سه گانه و محل اشتغال شاغلین
ویژگیهای کالبد شهر
سابقه سکونت در شهر
مساحت و تراکم جمعیت
وضع عمومی بافت مسکونی
وضع عمومی شبکه معابر
کاربردهای شهری موجود
وضع تأسیسات شهری
طرح تفصیلی مصوب
مصوبات کمیسیون ماده پنج کرج
ساختار کلی شبکه گذربندی فردیس
ساختار کلی شبکه گذربندی مهرشهر
مهمترین دشواریهای و نارساییهای شبکه گذربندی موجود
شبکه ارتباطی شهر از دید طرح مصوب
ویژگیهای کالبدی شبکه گذربندی
ویژگیهای برش عرضی گذرها
شناسایی گذرهای از دیدگاه ویژگیهای کالبدی خاص
ویژگیهای تراکم جمعیتی در شهر
تراکم جمعیتی ناخالص و خالص مسکونی در محله ها
مقاله فرآیند توسعه بافت کلانشهر کرج
