اعتیاد به رسانه، از جمله رایانه از نظر تابلوی بالینی تا حدودی مشابه اعتیاد به مواد مخدر است. هر چند این جمله به آن معنی نیست که هر آن چه در اعتیاد به مواد مخدر وجود دارد، در وابستگی به رایانه نیز وجود دارد، اما الگوی کلی اعتیاد به رایانه شبیه اعتیاد به مواد مخدر است.
چرا؟
زیرا نوعی عادت در فرد ایجاد می‌کند که در صورت قطع، نیاز به مواجهه مجدد به وجود می‌آورد. از طرفی فعالیت و عملکرد شغلی و اجتماعی فرد را مختل می‌کند.
آسیب‌های جسمانی کاربران چیست؟
بچه‌هایی که از رایانه زیاد استفاده می‌کنند دچار مشکلات استخوانی و مفصلی مختلفی می‌شوند و اگر بین ساعات استفاده وقفه نیندازند به مرور زمان به سمت انجماد می‌روند. یعنی از قالب انسانی که باید انعطاف داشته باشد، به مجسمه‌ای تبدیل می‌شوند که ابتدا مومی و بعد از مدتی خشک میشود.
فارس: از طرفی نشستن مداوم پای رایانه موجب کم تحرکی و افزایش وزن نیز میشود.
خرازی‌ها: بله، چاقی هم می‌تواند تبعاتی برای کاربران داشته باشد. به هر حال کودکانی که به مدت چندین ساعت از رایانه استفاده می‌کنند تحرک کمتری نسبت به سایر همسالانشان دارند.
به نظر می‌رسد که حافظه کودکانی که از رایانه استفاده می‌کنند کارآیی دیگر کودکان را ندارد.
وقتی مطالب با روشی غیر از رایانه آموزش داده میشود، یادگیرنده را وادار به استفاده از حافظه می‌کند. یعنی نیروی حافظه از طریق آموزش‌های غیر رایانه‌ای تقویت می شود چرا که کودک باید ببیند، بشنود، آن‌ها را به خاطر بسپارد و تمرین کند. کسانی که با رایانه کار می‌کنند و تنها با چند اشاره به آنچه می‌خواهند دسترسی پیدا می‌کنند، ممکن است حافظه‌شان خیلی فعال نشود.
منظورتان این است که در آموزش‌های غیر رایانه‌ای حافظه فعال میشود؟
بله، قوه حافظه و قدرت یادآوری در یادگیری با رایانه کمتر از آموزش بدون رایانه میشود. به عبارتی دیگر بچه‌هایی که با رایانه کار می‌کنند قدرت حافظه انسانی‌شان آرام آرام به قدرت حافظه رایانه‌ای تبدیل میشود. در واقع بچه کم حافظه‌ای میشود که حافظه رایانه جایگزین حافظه او شده تا به جای ثبت اطلاعات در حافظه به رایانه متکی باشد.
اما روش کار با رایانه در برخی مدارس کشور وجود دارد. بالاخره کدام یک بهتر است؟
هر دو روش مزایا و مضراتی دارند و نمی‌توان به صراحت گفت که کدام یک بهتر است.
یکی از دلایل استفاده کودکان از رایانه، فعالیت‌های هنری مانند نقاشی است. استفاده از این ابزار با نقاشی سنتی چه تفاوت‌های روانشناختی دارد؟
بچه‌هایی که بر پهنه کاغذ نقاشی می‌کنند، ضمن تقویت و مهارت دست‌ها می‌توانند تخیلشان را نیز روی کاغذ بیاورند. از طرفی آن‌هایی که با رایانه کار می‌کنند، قدرت مانورشان بیشتر است چرا که می‌توانند چند بعدی کار کنند. بنابراین کار کردن با رایانه از نظر نقاشی و تجسم بخشیدن به اجسام، قدرت اجرایی بیشتری می‌دهد و از این منظر موجب شکوفایی بیشتر خلاقیت در کاربران میشود.
چه مشکلات دیگری این کودکان را تهدید می‌کند؟
: به طور قطع نوری که از صفحه نمایشگر رایانه ساطع می شود، موجب عیوب انکساری عدسی هر دو چشم میشود. اگر کاربران یکسری اصول بهداشتی و پیشگیرانه را رعایت نکنند علاوه بر ابتلا به مشکلات مفصلی و استخوانی، ممکن است زودتر از زمان پیش‌بینی شده نیاز به عینک پیدا کنند. البته همه کودکانی که از رایانه استفاده می‌کنند دچار این مشکل نمی‌شوند اما جمعیت قابل ملاحظه‌ای از این کودکان دچار عیوب انکساری در عدسی چشمشان می‌شوند.
یکی از آسیب‌هایی که کودکان معتاد به رایانه با آن مواجهند، عدم برقراری تعامل مناسب با اطرافیان است. دلایل آن را بفرمائید.
این کودکان کم کم یاد می‌گیرند که رایانه را جایگزین چیزهای زنده و غیر زنده کنند. در واقع توانمندی‌های روانشناختی در این بچه‌ها رشد لازم را نمی‌کند زیرا این توانمندی‌ها در پرتو تعامل با خانواده مشکل می‌گیرد. بعد از مدتی تعامل کودک تقریباً به حالت یکطرفه در می‌آید. یعنی کودک داده وارد می‌کند و بازخورد کمی از رایانه می‌گیرد. زیرا ارتباط او در دنیایی خشک و مکانیکی است.
با این مقایسه باید گفت که این کودکان در دراز مدت دچار انزوا می‌شوند.
بله، این کودکان در ارتباط مؤثر با دیگران دچار ضعف‌هایی می‌شوند. تجربه نشان داده که کودکانی که از شهرها دور هستند ارتباط بهتری با اطرافیان برقرار می‌کنند زیرا در آن مناطق کار با رایانه کمتر است در عوض بچه‌هایی که در جوامع شهری زندگی می‌کنند به دلیل استفاده زیاد از رایانه در برقراری ارتباط با اطرافیانشان مشکلات بیشتری دارند.
در مورد بازی‌های خشن رایانه‌ای چطور؟
برخی اختلالات روانی مانند شب اداری در پی استفاده زیاد از رایانه مخصوصاً بازی‌های خشن و تصاویر نامناسب به وجود یا تشدید میشود. خوبی‌ها یا ترس‌های کودکانه دیگر پیامد بازی‌های خشن رایانه‌ای است. ممکن است این تصاویر وارد رویاهای شبانه کودکان شده و به کابوس‌های شبانه آن‌ها تبدیل شود.
آیا خطرات روانی جدی کودکانی را که از رایانه به مدت طولانی استفاده می‌کند تهدید می‌کند؟
بله، در پی انزوای کودکان، افسردگی حاصل میشود که اگر افسردگی این کودکان عود کند، آن‌ها دچار تمایلات خودکشی می‌شوند. فیلم «آدم آهنی» به مسئله اعتیاد نوجوانان به بازی‌های رایانه‌ای اشاره می‌کند که توصیه میشود والدین و نوجوانان حتماً آن را ببینند.
آیا این ادعا درست است که اشتغال بیش از حد والدین می‌تواند موجب پرداختن کودکان به رایانه شود؟
بله، کاملاً چند دهه است که بر ارتباطات والدین و فرزندان در خانه تأکید میشود. تکنولوژی موجب شده تا حضور سر سفره غذا کمتر شود. از طرفی شرایط اقتصادی باعث شده تا والدین یک یا دو نوبت کار کنند. با توجه به غیاب والدین از خانه یکی از مشغله‌هایی که بچه‌ها در خلوت خودشان پیدا می‌کنند، مواجهه با رایانه است که این مسئله می‌تواند تبعات منفی به بار آورد.
به دلیل عدم نظارت والدین؟
بله، ممکن است کودک سر از سایت‌های غیر مجاز در‌آورد. البته بخشی از خطر این رفتار به دلیل عادتی شدن کودک است. زیرا او در دنیایی خودساخته و رایانه ساخته زندگی می‌کند نه در جهانی که والدین ساخته‌اند.
اما ترس از دست دادن امتیاز مانع از این رفتار میشود.
خرازی‌ها: به هر حال باید توصیه شود هر از گاهی بازی را رها کنند یا دست کم برای دقایقی به نقطه‌ای دیگری خیره شوند و خودشان را کمی حرکت دهند. باید مدیریت زمان را به کودکان آموخت. باید به آن ها یاد دهیم که از تمام اوقاتشان برای رایانه استفاده نکنند. چرا که تفریح در مصرف محصولات رسانه‌ای خلاصه نمی‌شود.
کنترل مستقیم والدین به صورت اعمال فشار برای جلوگیری از کار با رایانه چه عواقبی دارد؟
این رفتارها دافعه ایجاد می‌کند و کودک را برای استفاده بیشتر از رایانه ترغیب می‌کند، آموزش‌ها باید غیر مستقیم باشد. بهترین شیوه رویارویی این کودکان با کودکانی است که از رایانه زیاد استفاده کرده‌اند و دچار تبعات منفی آن شده‌اند. وقتی کودکان همسالان خود را می‌بینند، تأثیر بیشتری نسبت به خواندن مقاله یا نوشته پیدا می‌کنند. متأسفانه آموزش‌ها در برخی کشورها از جمله کشور ما متمرکز بوده بر تبعات منفی رسانه و رایانه در حالی که باید در این زمینه دیدی کاملاً منصفانه داشته باشیم.
به هر حال زمانی تلویزیون هم در خانه‌ها نبود اما امروز 2 یا چند تلویزیون در خانه‌ها موجود است. در مورد رایانه هم همین‌طور است. بر همین اساس باید طی سال‌های آتی علاوه بر رایانه مرکزی، تبلت‌ها و پدها را هم اضافه کنیم.
فارس: ناتوانی برخی والدین در استفاده از ابزار رایانه‌ای می‌تواند به آسیب‌هایی که کودکان معتاد به رایانه دارند، دامن بزند؟
۱۰۰درصد. برخی والدین مفهوم تالارهای گفت‌وگو را نمی‌دانند. این متأسفانه ضعف بزرگی است که والدین را از دنیایی که کودکانشان در آن بسر می‌برد دور می‌کند.
کودکانی که ساعات بیشتری را صرف تماشای تلویزیون یا استفاده از رایانه می‌کنند بیشتر با مشکلات و اختلالات روانی مواجه می‌شوند. این متخصصان می‌گویند: روزانه بیش از دو ساعت تماشای تلویزیون یا انجام بازی‌های رایانه‌ای خطر ابتلا به اختلالات روانی را در کودکان افزایش می‌دهد.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، پژوهشگران می گویند نتایج تحقیقات جدید آنان نشان می دهد انجام بازی های رایانه ای و یا تماشای تلویزیون به مدت بیش از دو ساعت در روز می تواند کودکان را در معرض مشکلات روانشناختی زیادی قرار دهد.
پژوهشگران انگلیسی این تاثیر را بدون در نظر گرفتن چگونگی فعالیت کودک در ساعات دیگر روز کشف کرده اند.
دکتر آنژی پیج از دانشگاه بریستول گفت: ‘می دانیم که فعالیت بدنی برای سلامت روانی و جسمی کودک لازم است و شواهدی نیز وجود دارد که تماشای تلویزیون و رایانه با بروز رفتارهای منفی مرتبط است.’
وی افزود: اما مشخص نیست که آیا فعالیت بدنی زیاد می تواند میزان زیاد تماشای تلویزیون در کودکان را جبران کند یا خیر.
پیج و همکارانش بیش از هزار کودک ۱۰ و ۱۱ ساله را مورد بررسی قرار دادند. در مدت هفت روز این کودکان به پرسشنامه ای در مورد مدت زمانی که روزانه صرف تماشای تلویزیون یا بازی رایانه ای می کنند پاسخ دادند. همچنین در پرسشنامه ای دیگر وضعیت روحی خود مانند مشکلات عاطفی ، رفتاری و مرتبط با همسالانشان را شرح دادند.
محققان در عین حال با استفاده از یک سرعت سنج میزان فعایت این کودکان را اندازه گیری کردند.
به گفته پژوهشگران احتمال بروز مشکلات مهم روانشناختی در کودکانی که روزانه بیش از دو ساعت پای تلویزیون می نشینند ۶۰ درصد بیشتر از کودکانی است که زمان کمتری را صرف تماشای صفحه تلویزیون و یا رایانه می کنند.
نتایج این تحقیقات در نشریه طب کودکان منتشر شده است.
محققان بدون در نظر گرفتن جنسیت، سن، مرحله بلوغ و یا میزان سطح سواد و یا وضعیت اقتصادی این تاثیر را مشاهده کردند.
محققان معتقدند اگر کودکان علاوه بر تماشای زیاد تلویزیون، یک ساعت در روز را صرف ورزش نکنند، دچار مشکلات روانشناختی بیشتری خواهند شد.
با این حال به نظر نمی رسد ورزش و فعالیت بدنی عواقب روانشناختی تماشای تلویزیون را جبران کند.
محققان همچنین دریافته اند که خود زمان بی تحرکی با سلامت روانی مرتبط نیست. بلکه آنچه که در این مدت بی تحرکی انجام می شود با اهمیت است. چرا که به گفته پیج فعالیت هایی مانند مطالعه و انجام تکالیف مدرسه چنین تاثیر منفی از خود بر جا نمی گذارد.
این محققان به وجود محدودیت های متعددی در مطالعه خود از جمله احتمال اینکه کودک در هنگام پرکردن پرسشنامه فعالیت های خود را به درستی به خاطر نیاورده باشد، اذعان دارند.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 15 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله تاثیرات روانشناسی رایانه بر کودکان ونوجوانان
