چکیده
در این تحقیق، در مرحله اول پتانسیل و امکانات بالقوه کشور در جذب پروازهای ترانزیت که خود بر اقسام مختلفی می تواند مطرح باشد بررسی می گردد. به این شکل که جایگاه و عملکرد فرودگاههای بین المللی کشور در جذب پروازهای ترانزیت شناسایی می شود و سپس با بررسی عملکرد کشورهایی از منطقه که در جذب پروازهای ترانزیت موفق عمل کرده اند و با تطبیق اقدامات انجام گرفته در آن کشورها با شرایط و اوضاع کشورمان، راهکارهای جذب درصد بیشتری از پروازهای ترانزیت به هوا، فضا و فرودگاههای کشور شناسایی و ارزیابی می گردد. جذب پروازهای ترانزیت می تواند بهره دهی اقتصادی مناسبی برای یک کشور داشته باشد چرا که ضمن ایجاد اشتغال، عوارض و هزینه های متنوعی از هواپیماههای مربوطه اخذ می شود.
در هر بخش برای فهم بیشتر، ضمن مدلسازی مساله ،جداول و نمودارهایی ارائه شده است که در بخش مربوطه به تفصیل به آن پرداخته شده است.
در نهایت و در فصل آخر،نتیجه گیری و پیشنهاداتی جهت ارتقاء توان جذب پروازهای ترانزیتی، عبوری و توقفی، توسط کشورمان ارائه گردیده است.
مقدمه
ترانزیت هوایی از سه جهت می تواند مورد بررسی قرار گیرد ، اول ترانزیت عبوری به این معنا که هواپیماهای خطوط هوایی مختلف در قبال عبور از آسمان و فضای یک کشور بدون آنکه توقفی را در فرودگاههای آن کشور انجام دهند ، در قبال استفاده از کریدورها و مسیرهای هوایی و برخورداری از سیستم های ناوبری آن کشور مبالغی را به هواپیمایی کشوری آن کشور می پردازند . بدیهی است که هر چه یک کشور بتواند به پروازهای عبوری بیشتری از آسمان خود سرویس دهی نماید، بهره بیشتری از نظر اقتصادی خواهد برد . معمولاً خطوط هوایی مختلف در بین مسیرهای امن، کوتاهترین مسیر را از نظر زمانی انتخاب می کنند که البته تعرفه ها و عوارض عبور از آسمان هر کشور می تواند در این موضوع تأثیرگذار باشد.
دومین محور مطالعه پروازهای ترانزیت همراه با توقف در فرودگاههای یک کشور هستند. دراین نوع ترانزیت که عمدتاً مربوط به پروازهای دوربرد می باشد ، هواپیماهای خطوط هوایی مختلف بمنظور دریافت امکانات و سرویسهای فرودگاهی نظیر سوختگیری، غذا رسانی، بازدیدهای فنی و یا پیاده و سوارکردن تعدادی مسافر با اهداف افزایش ضریب پری پروازو یا گسترش شبکه پروازی در فرودگاههای یک کشور توقف کوتاهی می کنند و بعد از پیاده و سوار کردن تعدادی مسافر و یا بعد از انجام توقف های عملیاتی با پرداخت هزینه هایی نظیر هزینه نشست، هزینه سوخت، هزینه روشنایی به مسیر خود ادامه می دهند. در سومین حالت در ارتباط با امور ترانزیت هوایی، می توان مسئله تمایل مسافرین به استفاده از یک فرودگاه قطبی را بعنوان گره میانی پیش از رسیدن به مقصد نهایی مورد ارزیابی و بررسی قرار داد، به این نوع ترانزیت، انتقال مسافرین گفته می شود. در فصل دوم این پژوهش فرودگاههای رقیب منطقه و خطوط هوایی موفق و اصلی منطقه بررسی خواهند شد.
سپس در فصل سوم ناحیه بندی دقیقی بر مبنای عوامل اقتصـــــــادی و جغـــــــرافیایی صورت گرفته و خصوصیات هر منطقه از نظر تولید و جذب پروازهای باری و مسافری بررسی گردیده است و درگام بعدی مبادلات بار و مسافرین نواحی مختلف شناسایی و استخراج شده است و در مرحله آخر کریدورها و مسیرهای مصوب و مهم بین المللی که پروازها برای عبور از کشور ایران از آنها استفاده می کنند بررسی و شناسایی شده و ضمن تخصیص ترافیک ترانزیت هوایی عبوری به آنها ، مسیرهای مهم کشور مشخص می شوند بدین وسیله بستر مناسبی به منظور ادامه پژوهش در فصول پنجم تا هشتم فراهم می شود تا بتوان ضمن بررسی دقیق کلیات مسئله، به یک نتیجه گیری دقیق دست یافت و با ارائه راهکارها و پیشنهادات لازم به حل مساله کمک کرد.
– اهمیت و هدف مساله
در این قسمت از مطالعه نخست به بررسی اهمیت و در مرحله بعد از آن به تشریح هدف مسئله پرداخته می شود.
۱-۱-۱- اهمیت مساله
با توجه به اتکای شدید اقتصاد ایران به منابع طبیعی و به ویژه نفت و از طرف دیگر نوسانات شدید بازار جهانی نفت و محدودیتهای منابع طبیعی ، نیاز به تفکر و مطالعه به منظور ایجاد جایگزینهای مناسب تأمین بودجه به جای تکیه بر درآمدهای نفتی به شدت احساس می شود.
در این راستا، صادرات کالاهای صنعتی نظیر ماشین آلات و صنایع دستی و کالاهای غیرصنعتی نظیر محصولات کشاورزی از یک سو و فروش خدمات مختلف نظیر خدمات حمل و نقل از سوی دیگر از جمله راهکارهای اجرایی و قابل اطمینان می باشند.
لازم به توضیح است که با توجه به اینکه دستیابی به حجم بالای صادرات کالاهای صنعتی و غیرصنعتی که جایگزینهای مناسبی برای تأمین بودجه بجای تکیه بر درآمدهای نفتی هستند ، مستلزم سرمایه گذاریهای کلان ارزی و ریالی اولیه بوده و در بلندمدت امکان پذیر می باشند، لذا منابعی که سریعتر و بدون ایجاد هزینه های سرمایه گذاری کلان اولیه به نتیجه برسند دارای اولویت می باشند. در این رابطه می توان به فروش خدمات بالاخص فروش خدمات حمل و نقل ترانزیت در بخشهای کالا و مسافر در چهار زیرمجموعه حمل و نقلی جاده ای، ریلی، هوایی و دریایی اشاره نمود.
از جمله خدمات حمل و نقلی قابل فروش، خدمات حمل ونقل در بخش ترانزیت کالا و مسافر در چهار زیرمجموعه فوق می باشد.
بنا به نظر صاحبنظران، پدیده ترانزیت کالا و مسافر با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص و مناسب کشور می تواند یکی از جایگزینهای مناسب بخشی از درآمدهای ارزی کشور باشد. حال آنکه میزان اهمیت موقعیت جغرافیایی در کسب درآمدهای ارزی چه مقدار می باشد ، نیاز به تحقیق دارد. لذا این مطالعه از یک نگاه به دنبال شناسایی عوامل مکملی می باشد که در صورت حصول آنها ، با تکیه بر موقعیت جغرافیایی ایران بتوان به درآمدهای ارزی بیشتری دست یافت.
لازم به توضیح است که با اهمیت بخشیدن به ترانزیت هوایی و تلاش برای بالابردن حجم تقاضای ترانزیت هوایی از فضا و فرودگاههای ارائه دهنده خدمات موجود در کشور، علاوه بر درآمد ارزی می توان به صنعت حمل و نقل هوایی نیز اعتبار بخشید .بنا بر این تحلیل و ارائه راهکارهای بالفعل کردن پتانسیلهای موجود همراه با بالابردن سطح خدمات رسانی مهم و لازم به نظر می رسد. با توجه به وسعت فراوان موضوعات مرتبط با ترانزیت هوایی، سعی شده است به مسائل و موضوعاتی پرداخته شود که تأثیر بیشتری در فرآیند ترانزیت هوایی دارند و ساختار پارامترهای مهم مورد ارزیابی قرار گیرد.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده.................................................................................................................. 1
مقدمه................................................................................................................... 2
فصل اول: کلیات
1- کلیات............................................................................................................... 4
1-1- اهمیت و هدف مساله......................................................................................... 4
1-1-1- اهمیت مساله................................................................................................ 4
1-1-2- هدف مساله................................................................................................. 5
1-2- پیشینه تحقیق- کـــــاوش در متون.......................................................................... 6
1-3- روش تحقــــیق .............................................................................................. 8
1-3-1- روش پژوهش در بخش«بررسی پروازهای عبوری و ترانزیت هوایی بدون توقف در
آسمان ایران»........................................................................................................ 8
1-3-2- روش پژوهش در بخش "تحلیل و بررسی پتانسیلهای بالقوه ترانزیت هوایی با توقف و ارائه راهکارهای
جذب آن" ..................................................................................................................................................... 10
1-4-3- روش پژوهش در بخش "بررسی وضعیت ترانزیت مسافر درفرودگاههای منطقه" ........ 11
فصل دوم: بررسی عملکرد فرودگاههای بین المللی منطقه وایران در جذب پروازهای ترانزیت
2- بررسی عملکرد فرودگاه های بین المللی منطقه وایران در جذب پروازهای ترانزیت.............. 15
2-1- فرودگاههای بین المللی داخلی ............................................................................ 15
2-2- فرودگاههای بین المللی منطقه ای ......................................................................... 15
2-3- بررسی عملکرد فرودگاههای بین المللی ایران و منطقه در ارتباط با پروازهای برونمرزی
شرکتهای هواپیمایی ............................................................................................... 16
2-3-1- تحلیل و بررسی فرودگاههای بین المللی ایران در ارتباط با عملکرد آنها در پروازهای برون.......................... 17
2-3-1-1- بررسی گستردگی وتواتر پروازهای بین المللی خطوط هوایی ایرانی در فرودگاههای
بین المللی کشور به منظور ارزیابی امکان جذب مسافرین ترانزیت از سایر کشورها................. 17
2-3-1-2- بررسی گستردگی و تواتر پروازهای بین المللی خطوط هوایی خارجی در فرودگاههای
بین المللی ایران....................................................................................................... 18
2-3-1-3- تحلیل و بررسی فرودگاههای بین المللی ایران در ارتباط با پروازهای ترانزیت باتوقف ............................ 19
2-3-2- تحلیل و بررسی فرودگاههای بین المللی منطقه درارتباط با عملکرد آنها در پروازهای بینالمللی ..................... 20
2-3-2-1- بررسی گستردگی و تواتر پروازهای بین المللی توسط ناوگان هوایی امارات و گلفایر
از پایگاههای همان کشوها ...................................................................................... 20
2-3-2-2- تحلیل و بررسی فرودگاههای بین المللی منطقه در ارتباط با پروازهای ترانزیت باتوقف............................ 21
2-3-2-3- مقایسه ارتباط کمی بین پروازهای ترانزیت باتوقف و عملکرد خطوط هوایی خارجی در هر فرودگاه.......... 28
2-4- بررسی تعرفه های خدمات فرودگاهی در فرودگاههای منطقه....................................... 29
2-5-1- تعرفههای خدمات فرودگاهی در کشورهای ارمنستان(Armenia) و آذربایجان(Azerbaijan) ................... 29
2-5-2- تعرفه های خدمات فرودگاهی در کشور بحرین (Bahrain)..................................... 30
الف – هزینه پرداختی نشست (بر پایه ماکزیمم وزن برخاستی مجاز)..................................... 30
ب – هزینه پرداختی پارکینگ (بر پایه ماکزیمم وزن برخاستی مجاز)................................... 30
ج – هزینه سرویسهای مسافران.................................................................................. 30
2-5-3- تعرفه های خدمات فرودگاهی در کشور عراق (IRAQ )........................................ 30
الف – هزینه پرداختی نشست ( بر پایه ماکزیمم وزن برخاستی ).......................................... 30
ب – هزینه پرداختی روشنایی..................................................................................... 31
ج – هزینه پرداختی پارکینگ..................................................................................... 31
د – هزینه سرویسهای مسافران................................................................................... 31
ه – هزینه نگهداری ................................................................................................ 31
2-5-4- تعرفه های خدمات فرودگاهی در کشور اردن (Jordan)......................................... 31
الف – هزینه پرداختی نشست (بر پایه ماکزیمم وزن برخاستی مجاز ).................................... 31
ب – هزینه سرویسهای مسافران.................................................................................. 31
ج – هزینه پرداختی پارکینگ (براساس ماکزیمم وزن برخاستی مجاز).................................. 32
د – هزینه پرداختی آشیانه (برپایه ماکزیمم وزن برخاستی مجاز).......................................... 32
ه – هزینه پل هوایی................................................................................................. 32
2-5-5- تعرفه های خدمات فرودگاهی در کشور قزاقستان (Kazakhstan )........................... 32
الف – هزینه پرداختی نشست (براساس ماکزیمم وزن برخاستی)........................................... 32
ب – هزینه پرداختی پارکینگ.................................................................................... 32
ج – هزینه پرداختی آشیانه......................................................................................... 32
د – هزینه نگهداری................................................................................................. 32
ه – هزینه سرویسهای مسافران................................................................................... 33
2-5-6- تعرفه های خدمات فرودگاهی در کشور کویت (Kuwait )...................................... 33
الف – هزینه پرداختی نشست ( براساس ماکزیمم وزن برخاستی مجاز )................................. 33
ب – هزینه پرداختی روشنایی..................................................................................... 33
ج – هزینه پارکینگ (بر پایه ماکزیمم وزن برخاستی مجاز)............................................... 33
د – هزینه پل هوایی ................................................................................................ 33
ه – هزینه سرویسهای مسافران................................................................................... 33
2-5-7- تعرفه های خدمات فرودگاهی در کشور عمان (Oman).......................................... 33
الف – هزینه پرداختی نشست (بر اساس ماکزیمم وزن برخاستی).......................................... 33
ب – هزینه پارکینگ................................................................................................ 33
ج – هزینه سرویسهای مسافران.................................................................................. 34
2-5-8- تعرفه های خدمات فرودگاهی در کشور پاکستان (Pakistan ).................................. 34
الف – هزینه پرداختی نشست (براساس ماکزیمم وزن برخاستی)........................................... 34
ب – هزینه آشیانه و پارکینگ ( براساس ماکزیمم وزن برخاستی )....................................... 34
ج – هزینه پل هوایی................................................................................................ 35
د – هزینه سرویسهای مسافرین................................................................................... 35
ه – هزینه نگهداری (بر پایه ظرفیت هواپیما).................................................................. 35
2-5-9- تعرفه های خدمات فرودگاهی کشور در قطر (Qatar)............................................ 35
الف – هزینه پرداختی نشست...................................................................................... 39
2-5-10) تعرفه های خدمات فرودگاهی در کشور عربستان سعودی (Saudi Arabia )............. 39
الف – هزینه پرداختی نشست (بر پایه ماکزیمم وزن برخاستی ناخالص)................................. 39
ب – هزینه پارکینگ (برپایه ماکزیمم وزن)................................................................... 39
ج – هزینه جابجایی مسافران...................................................................................... 40
2-5-11- تعرفه های خدمات فرودگاهی در کشور ترکیه (Turkey )..................................... 40
الف – هزینه پرداختی نشست (برپایه ماکزیمم وزن برخاستی)............................................. 40
ب – هزینه پارکینگ (بر پایه ماکزیمم وزن برخاستی)...................................................... 40
ج – هزینه روشنایی................................................................................................ 41
د – هزینه اتومبیل راهنما (برحسب دلار آمریکا).............................................................. 41
ه – هزینه بارگیری هواپیما ( بر پایه ماکزیمم وزن برخاستی)............................................. 41
و – هزینه سرویسهای مسافران................................................................................... 41
ز – هزینه مراقبت و نگهداری.................................................................................... 42
2-5-12- تعرفه های خدمات فرودگاهی در کشور امارات متحده عربی (United Arab Emirates)
1– فرودگاه ابوظبی و العین....................................................................................... 42
الف – هزینه نشست ( بر پایه ماکزیمم وزن برخاستی)...................................................... 42
ب – هزینه پارکینگ ( برپایه سطح اشغالی ).................................................................. 42
2– فرودگاه دوبی.................................................................................................... 42
الف – هزینه نشست (برپایه ماکزیمم وزن برخاستی)........................................................ 42
ب – هزینه پارکینگ (بر پایه سطح اشغالی)................................................................... 43
3– فرودگاه شارجه.................................................................................................. 43
الف – هزینه نشست (بر پایه ماکزیمم وزن برخاستی)....................................................... 43
ب – هزینه پارکینگ (بر پایه سطح اشغال).................................................................... 43
فصل سوم: بررسی مسیرهای هوایی و پروازهای عبوری از آسمان ایران
3- بررسی مسیرهای هوایی و پروازهای عبوری از آسمان ایران......................................... 45
3-1- بررسی قوانین و ضوابط استفاده از مسیرهای هوایی ................................................ 46
3-1-1- بررسی تعرفه های استفاده از هوا فضا و خدمات ناوبری در کشور ایران ................... 46
3-1-2- بررسی تعرفه های استفاده از هوا فضا و خدمات ناوبری در کشور افغانستان ............... 47
3-1-3- بررسی تعرفه های استفاده از هوا و فضا و خدمات ناوبری در کشور ارمنستان ............ 47
3-1-4- بررسی تعرفه های استفاده از هوا فضا وخدمات ناوبری درکشور آذربایجان................. 48
3-1-5- بررسی تعرفه های استفاده از هوا فضا و خدمات ناوبری درکشور بحرین.................... 48
3-1-6- بررسی تعرفه های استفاده از هوا فضا وخدمات ناوبری در کشور عراق .................... 48
3-1-7- بررسی تعرفه های استفاده از هوا فضا وخدمات ناوبری در کشور اردن ..................... 49
3-1-8- بررسی تعرفه های استفاده از هوا فضا و خدمات ناوبری در کشور قزاقستان ............... 49
3-1-9- بررسی تعرفه های استفاده از هوا فضا وخدمات ناوبری درکشور قرقیزستان ............... 50
3-1-10- بررسی تعرفه های استفاده از هوا فضا وخدمات ناوبری در کشور عمان .................. 50
3-1-11) بررسی تعرفه های استفاده از هوا فضا وخدمات ناوبری در کشور پاکستان ............... 50
3-1-12) بررسی تعرفه های استفاده از هوا فضا و خدمات ناوبری در کشور عربستان سعودی.... 51
3-1-13) بررسی تعرفه های استفاده از هوا فضا و خدمات ناوبری در کشور ترکمنستان............ 52
3-1-14- بررسی تعرفه های استفاده از هوا فضا و خدمات ناوبری درکشور ازبکستان .............. 52
3-1-15- بررسی تعرفه های استفاده از هوا فضا و خدمات ناوبری در کشور سوریه ................ 52
3-1-16- بررسی تعرفه های استفاده از هوا فضا وخدمات ناوبری در کشور تاجیکستان ............ 52
3-1-17- بررسی تعرفه های استفاده از هوا فضا و خدمات ناوبری در کشور ترکیه.................. 52
3-1-18) بررسی تعرفه های استفاده از هوا فضا وخدمات ناوبری در کشور امارات متحده عربی..................... 53
3-2- بررسی پروازهای عبوری از آسمان ایران.............................................................. 53
3-2-1- شناسایی عوامل مؤثر در ترانزیت عبوری........................................................... 54
3-2-2- اطلاعات مربوط به پروازهای ترانزیت عبوری از مسیرهای هوایی ایران................... 54
3-2-3- تحلیل پروازهای عبوری از فراز ایران.............................................................. 55
3-3-1- بررسی تجهیزات هدایت و ناوبری مربوط به مسیرهای هوایی.................................. 56
3-3- بررسی مسیرهای هوایی.................................................................................... 56
3-3-2- بررسی مسیرهای هوایی ایران و منطقه.............................................................. 57
فصل چهارم بررسی گزینه های گوناگون برای جذب پروازهای ترانزیتی - بخش اول
4- بررسی گزینه های گوناگون برای جذب پروازهای ترانزیتی ......................................... 61
4-2- شناسایی کلیه پروازهای ترانزیت باتوقف در کشورهای منطقه در دوره زمانی مربوطه
(هفته آخر ماه می 2002).......................................................................................... 61
4-3- شناسایی پروازهای ترانزیتی قابل جذب به فرودگاههای ایران ..................................... 64
4-4- بررسی پایگاه اطلاعاتی پروازهای دسته (الف)....................................................... 65
4-4-1- بررسی عملکرد پروازی خطوط اصلی اروپایی و آسیای شرقی در فرودگاههای اطراف ایران................ 66
4-4-2- بررسی عملکرد پروازی خطوط هوایی حاشیه خلیج فارس و آسیای غربی در منطقه اطراف ایران................ 68
4-5- بررسی پایگاه اطلاعاتی پروازهای دسته (ب)......................................................... 69
4-6- بررسی عملکرد پروازی ایرانایر و سایر خطوط هوایی برترمنطقهای در بازه زمانی مورد مطالعه.................. 70
4-7- بررسی مقایسهای هزینههای فرودگاهی مرتبط با ترانزیت درفرودگاههای برتر منطقه........ 71
4-8- ارائه گزینه های کلی قابل بررسی........................................................................ 75
4-8-1- ارائه گزینه ها در بخش مدیریت و عرضه خدمات................................................. 76
4-8-2) ارائه گزینه های عملی در بخش تقاضای سفر و تبلیغات.......................................... 78
فصل پنجم بررسی گزینههای گوناگون برای جذب پروازهای ترانزیتی - بخش دوم
5-1- بررسی و تجزیه و تحلیل فرودگاههای دارای قابلیت منطقهای در کشور برای جذب پروازهای
ترانزیت.............................................................................................................. 81
5-2- بررسی و تجزیه و تحلیل قوانین مربوط به روادید در کشورهای منطقه........................... 82
5-3- تجزیه و تحلیل پروازهای ترانزیت در منطقه از نظر نوع رابطه بین مقاصد انتهایی و میانی............................. 87
5-4- جمع بندی تحلیل های مختلف............................................................................... 91
منابع فارسی.......................................................................................................... 94
منابع انگلیسی......................................................................................................... 95
چکیده................................................................................................................... 97
عنوان انگلیسی........................................................................................................ 98
سمینار ارشد عمران استفاده بهینه از فضای هوایی کشور با هدف افزایش پروازهای ترانزیت با فرمت ورد