این کتاب در راستای طرح ادغام پیشگیری و درمان سوءمصرف مواد در نظام مراقبتهای بهداشتی اولیه جهت استفاده پزشکان شاغل در شبکه‌های بهداشت و درمان تحت پوشش این طرح نوشته شده است. همانطور که در فصل اول کتاب نیز اشاره شده است، ادغام برنامه‌های اعتیاد در نظام شبکه بهداشت و درمان کشور از سالها پیش دنبال می‌شده است و در این میان نقش شادروان دکتر داوود شاه‌محمدی، رئیس وقت اداره بهداشت روان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بسیار تعیین‌کننده بوده است. این عزیز از دست رفته به همراه اساتید بنام دانشگاههای علوم پزشکی کشور از جمله جناب آقای دکتر جعفر بوالهری و دکتر محمدتقی یاسمی و نیز با کمک کارشناسان برجسته وزارت متبوع همچون آقایان دکتر کامل شادپور، دکتر سیروس پیله‌رودی، دکتر محسن نقوی و شادروان هوشمند لایقی به تدوین برنامه ادغام اعتیاد در نظام شبکه همت گماشتند. در نهایت طرح پس از فراز و نشیبهای بسیار زیاد با نظارت کمیته‌ای تخصصی در اداره پیشگیری و درمان سوءمصرف مواد وزارت متبوع در خرداد ماه امسال در سه شهرستان سمنان، اسلام‌آباد غرب و صومعه‌سرا به صورت پایلوت رسماً آغاز شد.
در تدوین برخی فصول کتاب حاضر از ویرایش دوم «راهنمای کاربردی درمان سوءمصرف‌کنندگان مواد» انتشارات پرشکوه و نیز از «راهنمای پیشگیری و درمان اعتیاد» منتشر شده توسط معاونت امور فرهنگی و پیشگیری سازمان بهزیستی کشور بهره برده شده است.
بخش یک: کلیات
فصل 1: بیان مسئله
مقدمه
فصل 2: ادغام پیشگیری و درمان سوءمصرف مواد در نظام مراقبتهای بهداشتی اولیه
اهداف برنامه
راهبردهای برنامه
شرایط اجرای برنامه در یک شهرستان
تشکیلات و نظام سازمانی
فصل 3: تعاریف و مفاهیم اولیه
ماده
اختلالهای روانپزشکی مرتبط با ماده
وابستگی به ماده
سوءمصرف مواد
فصل 4: سبب‌شناسی
عوامل مؤثر در شروع تجربه مصرف
عوامل مؤثر در تدوام مصرف مواد
آثار مواد بر مغز
آسیب‌پذیری زیستی
عوامل روان‌پویایی
عوامل خانوادگی
همبودی
فصل 5: مصاحبه و ارزیابی
اصول مصاحبه
شرح حال
ارزیابی آزمایشگاهی مصرف مواد
بخش دوم: انواع مواد و درمانهای دارویی آنها
فصل 6: مواد افیونی
انواع مواد افیونی
اختلالهای مربوط به مواد شبه‌افیونی
وابستگی به مواد شبه‌افیونی
مسمومیت با مواد شبه‌افیونی
ترک مواد شبه‌افیونی
آثار نامطلوب مصرف مواد افیونی
بیش‌مصرف مواد افیونی
فصل 7: سم‌زدایی مواد افیونی
مقدمه
روشهای سم‌زدایی
فصل 8: پیشگیری از عود مصرف مواد افیونی با نالترکسون
نالترکسون
فصل 9: درمانهای نگاهدارندة مواد افیونی
مقدمه
روشهای درمان نگاه‌دارنده با آگونیستهای افیونی
درمان زنان حامله و نوزادان وابسته به مواد افیونی
فصل 10: حشیش
فصل 11: الکل
فصل 12: نیکوتین
چگونه به مراجعان برای ترک سیگار کمک کنید
پاسخ به سوالات شایع راجع به ترک سیگار
فصل 13: سوءمصرف داروهای تجویزی
بنزودیازپین‌ها
باربیتوراتها
آنتی‌کولینرژیکها
داروهای ضد درد
مسهل‌ها
آنتی‌هیستامین‌ها
داروهای سینوزیت و سرماخوردگی
داروهای ضدسرفه
آنتی‌بیوتیکها، ویتامینها، سرمها
درمان و توصیه‌های لازم
فصل 14: مواد دیگر قابل سوءمصرف
کوکائین
توهم‌زاها (هالوسینوژن‌ها)
آمفتامین
اکستیسی
فن‌سیکلیدین
مواد استنشاقی
استروئیدهای آنابولیک
ناس
خات
سوءمصرف همزمان بیش از یک ماده
بخش سه: درمانهای غیردارویی
فصل 15: اهداف و اصول درمانهای غیردارویی
اهداف درمانهای غیردارویی (مداخله‌های روانی- اجتماعی)
اصول درمانهای غیردارویی و توانبخشی معتادان
فصل 16: پیشگیری از عود مصرف مواد با روشهای غیردارویی
مفهوم "بهبودی"، "لغزش" یا "پس‌رفت موقت" و عود
عوامل مؤثر در عود
روش شناختی- رفتاری پیشگیری از عود
فصل 17: رواندرمانی فردی شناختی- رفتاری
آشنایی با رفتار‌درمانی
آشنایی با شناخت‌درمانی
درمان شناختی- رفتاری
فصل 18: خانواده‌درمانی
مقدمه
مراحل درمانی
فصل 19: گروه‌درمانی
جوانب نظری
جوانب عملی
فصل 20: درمانهای اجتماعی
گروه خودیاری معتادان گمنام
جامعه درمان‌مدار
بخش چهار: پیشگیری و کاهش آسیب
فصل 21: آموزش‌های پیشگیرانه
انواع روشهای پیشگیرانه
نحوه اجرای برخی برنامه‌های پیشگیرانه
فصل 22: کاهش آسیب
راه‌های پیشگیری از انتقال ویروس نقص ایمنی
شامل 209 صفحه فایل word
