مقدمه :
با افزایش سریع جمعیت و احتیاج روزافزونی که به مواد غذائی بالاخص مواد پروتئینی احساس می شود تولید مواد غذایی مخصوصاً پروتئین حیوانی که تناسبی با رشد جمعیت ندارد بدیهی است .
پرورش و نگهداری طیور به روشهای صحیح و رعایت اصول اقتصادی و بهداشتی می‌تواند از طرفی به اقتصاد کشور کمک کند و از طرفی دیگر تا حدودی کمبود گوشت را جبران نماید . یکی از مهمترین مسائلی که بایستی بدان توجه نمودن از بین بردن وابستگی صنایع مرغداری ما از کشورهای خارج است .
امروزه همانطور که مشاهده می شود ، گرچه دامنه فعالیت های پرورش طیور و مرغداری صنعتی در کشور ما گسترش یافته ولی عملاً مشاهده می کنیم که از نظر گوشت سفید و تخم مرغ علاوه بر اینکه به خود کفائی نرسیده ایم بلکه وارد کننده این محصولات هستیم .
امید است با وارد شدن فارغ التحصیلان رشته های کشاورزی بخصوص رشته دامپروری در این صنعت و رعایت مسائلی فنی شاهد هرچه شکوفا تر شدن این صنعت مهم و پایه ای در کشور باشد .
آشنائی با قسمتهای مختلف مرغداری :
هدف اصلی در این بخش بدست آوردن اطلاعات کلی در مورد مرغداری مشکلات و مسائل مربوط به مرغداری بود که اطلاعات جامعی در مورد مرغداری و نحوه کار و آشنایی صورت پذیرفت . البته در دوره کارآموزی سن مرغان تخمگذار ۱۷ ماهه بود .
معرفی قسمتهای مختلف مرغداری :
مرغداری با ظرفیت ۶۰ هزار قطعه تخمی نژادهای لاین به مساحت کل سالنها حدوداً ۴۵۰۰ متر و در زمینی به وسعت ۵/۱ هکتار واقع در جاده مردآباد کرج .
سالن تهیه دان و انبار جیره : مساحت تقریبی این مکان حدوداً m 500 بود و از یک سیلوی زیرزمینی آهنی تشکیل یافته بدین صورت که از یک طرف سالن از ارتفاع صفر شروع شده و تا عمق ۴ متر به طول تقریبی ۱۰ متر ادامه دارد .
از این محل جهت نگهداری جیره که بصورت آرد و در نیامده استفاده می‌گردد . مزایای این روش را می توان به علت وجود کف و دیواره های آهنی غیر قابل نفوذ برای انواع حشرات و جوندگان نام برد .
ارتفاع دیوار ساختمان تهیه جیره m5 با سقف شیروانی که در وسط سقف یک دستگاه تهویه بزرگ تعبیه شده که در هنگام آسیاب نمودن گرد و غیار ناشی از آن به خارج منتقل می شود . جیره غذائیکه وارد مرغداری می‌گردد . بسته به نوع آن در داخل این محل یا محیط خارج از آن نگهداری می شود . بعنان مثال صدف خرد شده و پودر سنگ در خارج از انبار و موادی نظیر گندم ، ذرت ، سویا ، کلزا و … که در مجاورت هوا و در اثر رطوبت به سرعت فاسد شده و محل تجمع انواع میکروارگانیسم های مضر که برای طیور مشکل ساز خواهد شد . در انبار یک خردکن در داخل زیرزمین تعبیه شده بود و دارای یک دریچه بود .
پس از وزن نمودن جیره با توجه به فرمول غذایی آنها را از دریچه وارد دستگاه خرد کن می کردیم و پس از خرد شدن وارد یک میکسر می شدند و در آنجا بخوبی با یکدیگر مخلوط شده و سپس وارد سیلوی استوانه ای می‌شوند . سپس توسط کارگر از سیلو جیره را در داخل گونیهای Kg50 ریخته وبه سالنها حمل می شد .
در این باره بایستی چند نکته مورد دقت قرار گیرد :
۱-سالن تهیه جیره نبایستی مرطوب باشد چون در اینصورت باعث فساد جیره می گردد .
۲-رطوبت جیره هائی که دارای روغن هستند مثل سویا ، کلزا ، ذرت نبایستی بیش از ۱۶% باشد زیرا باعث خرابی آنها می گردد .
در ادامه سالنهای نگهداری مرغان مورد بازدید قرار گرفت که جمعاً ۸ سالن به مساحت ۴۵۰۰ متر جهت پرورش مرغان تخمی در نظر گرفته شده بود . ساختمان شمالی – جنوبی بود . کارآموزی در ۴ سالن انجام پذیرفت با ظرفیت تقریبی ۲۰ هزار قطعه .
کار در آسیاب جهت آماده نمودن جیره :
شاید یکی از مشکل ترین قسمت های کار این مرحله باشد . زیرا گرد و خاک بیش از اندازه موجب اختلال در سیستم تنفسی می گردد که بایستی در حین کار از ماسک استفاده نمود .
ابتدا ما جیره غذایی را بر اساس فرمول وزن می نمودیم و پس آنها را در دستگاه خردکن می ریختیم بعد از آن دستگاه را روشن نموده و دستگاه کار آسیاب نمودن جیره را شروع می نمود . پس از گذشت ۱ ساعت دستگاه را خاموش کرده و با استفاده از یک مکنده جیره وارد میکسر می شد و در آنجا بخوبی با یکدیگر مخلوط می شدند سپس وارد سیلو شده در آنجا ذخیره می‌شوند . البته یک جیره ۱ تنی در دو مرحله آماده می شد . پس از اتمام کار جیره آماده شده را داخل گونیهای kg 50 ریخته و آماده حمل به سالنها می‌شد . کار آماده کرده جیره در صبح انجام می گرفت و حمل آن به سالنهای مرغداری در عصر صورت می پذیرفت .
مشخصات فنی ساختمانهای مرغداری :
در احداث مرغداری ساختمان آن از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. زیرا با یک کار حساب شده و عملی می توان نتیجه بهتری از عملکرد خود داشته باشیم بطوریکه ساختمان مرغداری در تولید اهمیت بسیار زیادی دارد . لانه بایستی طوری ساخته شود ک دارای حداکثر اشعه آفتاب ، بخصوص در زمستان باشد . و نیز عمل تهویه بخوبی انجام پذیرد . و با پیش بینی کردن پنجره های مناسب لانه را در زمستان گرم و در تابستان خنک نگه داشت و بوسیله تهویه صحیح رطوبت لانه را به حداقل رسانید .
مصالح مورد استفاده در ساختمان هر مرغداری متفاوت و بسته به توان مالی آن شخص دارد . ساختمان مرغداری بایستی طوری ساخته شود که تا ۵۰ سال بتوان از آن بهره اقتصادی برد .
بهترین نوع ساختمان ، ساختمانی است که از مصالحی همچون آجر ، بلوک ، سیمان و آهن تشکیل یافته باشد که مرغداری مزبور از آجر و سیمان و آهن ساخته شده بود . ساختمانی که با این مصالح بنا گردد حکم یک ساختمان دائمی را داشتته و به مدت زمان طولانی می توان از آن استفاده نمود .
در عملیات ساختمانی طیور بایستی نکات زیر به دقت مورد توجه قرار گیرد :
۱- پی ساختمان ۲-کف ساختمان ۳-دیوارها ۴-سقف ۵-در و پنجره‌ها
۱-پی ساختمان : برای ساختمان دائمی پی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است . هرچه پی محکمتر و عمیق تر ساخته شود از نفوذ رطوبت و جوندگان و حشرات جلوگیری بعمل می آورد . پی ساختمان مرغداری محل کارآموزی از مخلوط آهک و خاک و سنگ استفاده شده بود که یک روش عمومی در ایران جهت بنای پی می باشد .
۲-کف ساختمان : یکی از قسمتهائی که در احداث مرغداری بایستی بدان توجه نمود کف آن است . کف بایستی همیشه خشک باشد و فاقد هرگونه منفذ وسوراخی و دارای مجرای فاضلاب جهت شستشو باشد . کف مرغداری مذبور کف سیمانی بود که این یکی از بهترین کف های ممکنه می باشد . بسیار بهداشتی و مطمئن است و عمل شستشو کف به آسانی صورت می‌گیرد.
۳-دیوارها : دیوارها بایستی طوری ساخته شوند که هم از نظر عایق و هم از نظر استحکام در شرایط مناسبی باشد و بتواند سنگینی سقف را تحمل نماید . برای احداث دیوار مرغداری از آجر و سیمان استفاده شده بود .
دیوارهائی به عرض cm30 که به راحتی می تواند سنگینی سقف را تحمل نماید و نیز از نظر عایق حرارتی مناسب می باشد . ارتفاع دیوارها m3 است .
۴-سقف : سقف بایستی طوری ساخته شود که رطوبت باران نتواند در آن نفوذ کند و ارزان تمام شود و تهویه نیز از طریق آن بخوبی انجام گیرد .
سقف مرغداری مزبور از نوع سقف آجری طاق دار بود که اینگونه سقفها خیلی ارزان تمام می شود . در هر طاق سقف که بصورت هلالی بود و عرض آن m3 . در هر طاق سقف ۳ دریچه بود که از وسطی جهت تهویه و از کنارین جهت روشنایی استفاده می شد .
سقف طاقی هلالی سبب تهویه بهتر و گرم شدن بهتر در زمستان و خنگی در تابستان می گردد . سقف هرچه بلندتر باشد تهویه بهتر انجام می پذیرد .
۵-درها بایستی طوری ساخته شود که به راحتی باز شوند و در هنگام کار ایجاد مزاحمت ننماید . در بایستی به بیرون باز شود . ارتفاع در m2 و عرض آن m5/1 بود . در مرغداری مزبور برای یک سالن به مساحت ۶۰۰ متر یک در در جهت شرقی تعبیه شده بود .پنجره ها نیز بایستی طوری ساخته شوند که نور کافی وارد لانه شود و از طریق آنها نیز تهویه صورت پذیرد .
برای هر ۱۵ متر مربع فضای کف ۱ متر مربع پنجره برای ساختمان در نظر گرفته می شود . در مرغداری مزبور در سالنی به مساحت ۶۰۰ متر مربع حدوداً ۴۲ متر مربع پنجره موجود بود .
در ساختمانی به عرض ۱۹ متر و طول ۳۲ متر در ضلع شمالی آن ۹ پنجره به ابعاد ۱۲۰×۱۸۰ سانتی متر تعبیه شده بود. در ضلع جنوبی نیز همین تعداد پنجره موجود بود که جهت جلوگیری از تابش مستقیم آفتاب روی آنها سایبان نصب شده بود .
واکسیناسیون علیه بیماری کریزا :
بیماری کریزا یا بیماری سرماخوردگی مرغی که در بین مرغداران به این اسم معروف است در زمان کارآموزی این بیماری درگله شایع شده بود و جهت مبارزه با این بیماری پس از ورود به مرغداری هر ۴ الی ۵ روز یکبار مجموعاً ۴ بار علیه این بیماری واکسیناسیون صورت پذیرفت . علائم این بیماری عبارت است از چرکی و متورم شدن دو یا یک طرف صورت و خواب آلودگی و چرت زدن مرغها ، واکسن مورد استفاده جهت مبارزه واکسن اکسی تتراسایکلین بود که به میزان ۵/۰ سی سی در عضله سینه تزریق می شد . بدین صورت که در بین ردیفها حرکت می نمودیم و در صورت مشاهده مرغ بیمار دو پای آن را گرفته و به بیرون آورده و توسط فرد دیگری عمل واکسیناسیون صورت می پذیرفت .
جمع آوری فضولات :
تمیز نمودن فضولات کف سالنها در مجموع ۳ دفعه در طول کار آموزی صورت پذیرفت . بطور کلی بایستی هر ۸-۱۰ روز یکبار به جمع آوری فضولات اقدام نمود . تمیز نمودن فضولات از یک جهت باعث کاهش گاز های حاصله از تخمیر فضولات می گردد و از جهت دیگر به علت آبدار بودن مدفوع مرغان از افزایش رطوبت جلوگیری بعمل می آورد .
بدین ترتیب که بوسیله بیل فضولات کف سالن را برداشته و آنها را در فرغون دستی ریخته و به بیرون از سالنها محل تجمع فضولات که ۲۰۰ متر با سالنها مرغداری فاصله داشت برده و روی هم انباشته نموده تا تخمیر شود . مدت زمان لازم جهت تمیز نمودن یک سالن ۵۰۰ متری حدوداً ۳ ساعت به طول می انجامید . در هنگام جمع آوری فضولات بایستی دقت گردد که این عمل باعث استرس در مرغان نگردد . با جمع آوری به موقع فضولات از بسیاری از بیماریهای تنفسی و قارچی جلوگیری بعمل می آید . یک کار جالبی که در این زمینه انجام می گرفت این بود که هر ۴-۵ روز یکبار بر روی فضولات آهک می پاشیدند که این عمل هم رطوبت را کم می کند و هم از تخمگذاری مگسها جلوگیری می نماید .
تجهیزات لازم جهت مرغداری تخمی :
تجهیزات مورد نیاز برای مرغداری با توجه به نوع آن متفاوت خواهد بود. برای مرغداری گوشتی یک نوع تجهیزات و برای مرغداری تخمی یک نوع تجهیزات دیگر البته در پرورش مرغ تخمی نیز با توجه به نوع پرورش ، تجهیزات مختلفی در نظر گرفته می شود . سیستم مورد استفاده در مرغداری مزبور نگهداری مرغان تخمی در قفسها سراسری انجام گرفته بود با دان خوریها و آبخوریهای سراسری .
این روش هر چند گران تمام می شود ولی دارای مزایای بسیاری از جمله صرفه جویی در جا و کاهش تولید بو و کثافت . مقدار معینی غذا در اختیار هر نوع مرغ قرار دارد . عارضه کانی بالیسم کمتر دیده می شود زیرا تماس مرغها با یکدیگر کم است تولید تخم مرغ شکسته و کثیف به حداقل می رسد . در این سیستم تعداد زیاد مرغ را می توان در قفس نگه داشت .
فهرست مطالب:
مقدمه :
آشنائی با قسمتهای مختلف مرغداری :
معرفی قسمتهای مختلف مرغداری :
کار در آسیاب جهت آماده نمودن جیره :
مشخصات فنی ساختمانهای مرغداری :
واکسیناسیون علیه بیماری کریزا :
جمع آوری فضولات :
تجهیزات لازم جهت مرغداری تخمی :
شرایط بهداشتی لانه :
فضای لازم :
حرارت :
تهویه :
رطوبت :
نور :
بیماریها :
بیماری کوریزا :
بیماری نیوکاسل :
بیماری دیفتری :
جمع آوری تخم مرغ و پر کردن دان خوریها :
معرفی جیره :
تمیز نمودن آبخوریها :