این محصول در قالب ورد و قابل ویرایش در 72 صفحه می باشد.
فهرست مطالب
۱-۵-تشخیص ضایعات در بنا،مجموعه و یا بافت شهری ۵
۲٫۵-عوامل مؤثر در تخریب بنا ۶
۱٫۲٫۵ عوامل طبیعی ۶
۲٫۲٫۵عوامل اجتماعی و سوانح ۶
۳٫۲٫۵ عوامل تخریب مربوط به شیوه خاص زندگی ماشینی ۶
۴٫۲٫۵ عوامل تخریب مستقیم به وسیله مردم و حکام وقت ۶
۳٫۵اشاره ای به شناسایی آسیبها ۷
۴٫۵فرسایش و زوال ۷
۱٫۴٫۵تنشهای عامل فرسایش و زوال به دو گروه خارجی و داخلی تقسیم می شوند که از مجموعه عوامل مختلف تأثیر می پذیرد ۸
بارزیاد وارد بر سازه ۸
طنین ها و لرزش ۱۰
تأثیر وضعیت سطوح در روندهای تحول و فرسایش ۱۱
یخبندان و تشکیل بلور ۱۲
فرسایش بر اثر باد(انطباق تنشهای خارجی و داخلی) ۱۳
۲٫۴٫۵ روندهای فساد و تحلیل رفتگی ۱۴
۱٫۶ خلل و فرج و ترکها ۲۰
۱٫۱٫۶ سطوح هیدروفیلی ۲۰
۲٫۱٫۶ سطوح غیر هیدروفیلی ۲۱
۲٫۶ مواد و مصالح فاقد خلل و فرج ۲۱
۳٫۶ انواع رطوبت در بناهای تاریخی ۲۱
۱٫۳٫۶٫ رطوبت صعودی ۲۱
۴٫۶ مشاهده صدمات ناشی از رطوبت در بنا ۲۲
۲٫۵٫۶ مشخصات رطوبت ناشی از آبهای زیر زمینی ۲۳
۶٫۶ میزان ارتفاع و صعود رطوبت ۲۴
۳٫۱٫۷ الکترواسمزی یا تراوش الکتریکی ۲۵
۲٫۷ شیوه های مقابله با رطوبت در کف ۲۸
۷-۳دفع رطوبت از دیواره های داخلی ۲۹
۴٫۷ دفع رطوبت اشباع شده در فضاهای داخلی بنا ۳۰
۵٫۷ دفع رطوبت داخل بنا(رطوبت حاصل از تعر و تعرق) ۳۰
۶٫۷ شیوه پیش گیری از رطوبت نزولی در سقف بناهای سنتی با پوشش منحنی ۳۰
۱٫۶٫۷ روش عایقکاری سنتی پوشش منحنی ۳۱
۲٫۶٫۷ نمونه ای از تخریب بنا بر اثر فقدان عایقکاری مناسب پوشش ۳۲
۳٫۶٫۷ تبدیل پوشش منحنی به مسطح ۳۲
۴٫۶٫۷ گنبدهای دو پوش ۳۳
طرح مرمت معماری ۳۵
پاک سازی سبکی(آناستیلوز) ۴۰
بررسی آسیب دیدگیهای ناشی از رطوبت ۴۳
طرح مرمت استحکامی ۴۷
مرمت بدنه: تعمیرات در، پنجره و ….. ۵۰
فهرست منابع: ۵۱
۱٫۹ترک ناشی از نشست بعی ساختمان در زمین ۵۲
۲٫۸ ترک بر اثر نشست زمین در زیر پی های ساختمان ۵۳
۴٫۸ ترک ناش از جابه جایی ناگهانی لایه های زمین ۵۳
۵٫۸ ترک بر اثر کاهش یا افزایش بار وارد بر پی ها ۵۳
۶٫۸ ترک بر اثر وترد آمدن نیروهای رانشی به بنا ۵۴
۷٫۸ ترک ناشی از لرزشهای پیرامون بنا بر اثر عواملی مانند ترافیک، انفجار، حفاری و غیره ۵۴
۸٫۸ترک بر اثر احداث ساختمان بر روی بقیای بناهای سابق ۵۵
۹٫۸ ترک بر اثر تغییر فشار آبهای زیر زمینی و تغییر میزان رطوبت در بخش زیر پی ها ۵۵
۱۰٫۸ ترک بر اثر تعبیه و فعالیت تإسیسات مدرن در داخل ساختمان قدیمی ۵۵
۱٫۱٫۸ ترک ناشی از کاهش تدریجی مقاومت و چسبندگی مصالح و ملاتها به علت فرسودگی در طول زمان ۵۶
۱۲٫۸ترک بر اثر ساخت و ساز (الحاق) بدون توجه به پیوستگی و همبستگی سازه ای ساختمانهای قدیمی ۵۷
۱۳٫۸ فشارهای وارده و ترکها ۵۷
۱٫۱۳٫۸ ترک در دیوار های منحنی ۵۸
۲٫۱۳٫۸ ترک در نقاط اتصال دیوارها ۵۸
۳٫۱۳٫۸ ترک در جداره ها و دیوا ره های پر باز شو (پنجره و در) ۵۸
۱۴٫۸ سازه بنا و رابطه آن با ترکها ۵۸
۱٫۹مصالح مورد استفاده برای خنثی کردن نیروهای رانشی ۵۹
۲٫۱٫۱۴۰ آهن ۶۰
۳٫۱٫۱۰ بتون آرمه ۶۰
۴٫۱٫۱۰ کابل ۶۰
۵٫۱٫۱۰ میل مهار ۶۰
۲٫۱۰ روشهای گوناگون مهار نیروهای رانشی ۶۰
۱٫۲٫۱۰ آهن کشی ۶۱
۲٫۲٫۱۰ کلاف کشی ۶۲
۳٫۲٫۱۰ مهار کردن ۶۳
۴٫۲٫۱۰دوخت و دوز ۶۳
۱٫۱۰تعریف حریم ۶۳
۱٫۱٫۱۱ حریم فنی بنا ۶۵
۲٫۱٫۱۱ حریم منظری ابنیه ۶۵
۳٫۱٫۱۱ حریم کیفی ابنیه ۶۶
۱٫۱۲ نیازهای قابل پیش بینی ابنیه ۶۹
۲٫۱۲ تک بناهای قدیمی حائز اهمیت فرهنگی ،تاریخی و هنری ۷۲
۱٫۲٫۱۲ ابنیه ویژه(تک بناهای خاص) ۷۲
۲٫۲٫۱۲ ابنیه قدیمی سازگار تر با عملکردهای روز ۷۲
1-5-تشخیص ضایعات در بنا،مجموعه و یا بافت شهری
اساسی ترین بخش قبل از هر اقدام مرمتی تشخیص ضایعه یا عارضه است . نوع مصالح پیوند منطقی عناصر ساختمانی توزیع متناسب نیروها،مقاومت شالوده در مقابل بارهای وارده، ـ تناسب نیروهای داخلی با توجه به توانای مصالح،حفاظت صحیح کل ساختمان در برابر عوامل خارجی، در مجموع از عوامل و شرایط لازم برای تأمین ایستایی و ادامه حیات و بقای ساختمان محسوب می‌شوند. بنابراین هنگام بررسی یک بنا یا مجموعه و یا بافت شهری پرداخت به عواملی که مخل قلمداد می شوند ضروری است.
کهولت و فرسودگی شرایط مناسبی را برای سایر عوامل مخل فراهم می کنند. ـ میزان رطوبت، تغیرات و نوسانات مداوم درجه حرارت(روز گرم و شب سرد) عوامل جوی، همگی مقاومت بنای پیر و فرسوده را تضعیف می کنند. طبعاً این مقاومت حد معینی دارد مجموعه عوامل نامبرده مخل ادامه زندگی بنا می شوند.
آسیب و عارضه> …..عدم تعادل> ….عامل مخل
بنابراین مشاهده آسیب و عارضه در بنا دال بر عدم وجود تعادل است که در چنین شرایطی ریشه یابی عامل مخل در دستور کار قرار می گیرد.
به طور کلی عوامل تخریب مجموعه‌ای از کنشها و آسیبها هستند که در تغییر شکل و تخریب بنا مؤثر واقع می شوند. نحوه تعمیر بنا نیز بستگی به نوع این عوامل مخل و مخرب دارد. پس ابتدا باید عواملی را که موجب صدمه دیدن بنا و یا نهایتاً ویرانی آن شده اند بررسی کرد و سپس چگونگی تعمیر و حفظ و نگهداری آن را طراحی و اقدام را آغاز کرد.
2.5-عوامل مؤثر در تخریب بنا
۱٫۲٫۵ عوامل طبیعی
مانند رعد و برق، ـ رطوبت ناشی از آبهای زیرزمینی یا ریزش باران و برف، باد، زلزله، عوامل بیولوژیک. ـ تأثیر عوامل طبیعی به نحوه استقرار، ـ تشکل بنا و مصالح مورد استفاده متفاوت بستگی دارد.
۲٫۲٫۵عوامل اجتماعی و سوانح
مانند جنگ، ـ مهاجرت و آتش سوزی.
۳٫۲٫۵ عوامل تخریب مربوط به شیوه خاص زندگی ماشینی
مانند تأسیسات بنا از قبیل فاضلاب، ـ کانال کشی و غیره.
۴٫۲٫۵ عوامل تخریب مستقیم به وسیله مردم و حکام وقت
از جمله می توان به تخریب حصارها و خندقها با هدف گسترش شهرها، ـ تخریب بناهای عظیم به منظور استفاده از مصالح آنها و همچنین استفاده نادرست از ابنیه قدیمی، ـ استقرار مردم در واحدها و مجموعه های بزرگ دیمی و دخل و تصرف شدید و ناهنجار در آنها، حفاری ابنیه به منظور گنج یابی، اقدامات بدون مطالعه و برنامه ریزی افراد خیّر به منظور تعمیر، تغییر فشار آبهای زیرزمینی بر اثر حفر چاهای عمیق و پمپاژها.
جدول ۱ می تواند در انطباق عارضه با بعضی از مسائل موجود در بنا ما را یاری رساند، ـ بدین معنی که ضمن تجزیه بنا به بررسی پلان در بخشهای مختلف و الحاقات بنا در تمام ابعاد(پلانمتریک و احجام)می پردازیم که در نهایت یکی از ابزارها برای مطالعه تنشها و عدم تعادل در بناهاست.
۳٫۵اشاره ای به شناسایی آسیبها
نخستین اقدام ضروری برداشت صحیح از اثر آسیب دیده و تهیه نقشه های کامل آن است.در این نقشه ها ارائه وانعکاس جابه‌جاییها،انحرافات و دخالتها (الحاقات)ضروری است.
به این ترتیب ضایعات بنا به طور دقیق در این نقشه معرفی می شود. پس از شناخت و معرفی ضایعه، ـ مرحله بررسی و مطالعه در مورد علل آن آغاز می شود.کارشناسان و متخصصان به سونداژ و ردیابی عامل مخل می پردازند. هر عرضه ای ممکن است معلول چند عامل باشد. لذا بررسی و شناخت تمامی این عوامل ضروری است. برای مثال رانش یک دیوار در لحظه ممکن است بر اثر رطوبت در پی یا فشار تاق بالای دیوار باشد. پس از راه بصری و برداشت عملی عارضه را شناسایی و آن را ردیابی می کنیم تا علل آن معلوم گردد. پس از شناخت این علل و عوامل مرحله تشخیص، ـ درمان و فنون و تکنیکهای وابسته شروع می شود.
در این مرحله لازم است از مصالح و تکنیکی استفاده شود که صدمات کمتری به بنا وارد آورد و در صورت لزوم در آینده قابل تعویض و جایگزینی باشد.
۴٫۵فرسایش و زوال
تغییر خواص مصالح معمولاً متأثر از یک و یا هر دو عامل زیر است:
الف)تنشها(داخلی و خارجی)
ب)روندهای فساد و تحلیل رفتگی
۱٫۴٫۵تنشهای عامل فرسایش و زوال به دو گروه خارجی و داخلی تقسیم می شوند که از مجموعه عوامل مختلف تأثیر می پذیرد:
بارزیاد وارد بر سازه
اگرچه بارهای کششی در حدی نیستند که باعث ایجاد شکافهای قابل روئت گردند. اما می توانند ترکها و خلل و فرج ریز را گسترش دهند و موجب افزایش پیشروی آنها شوند و بدین ترتیب عوامل مناسب برای نفوذ آب و رطوبت را فراهم آورند و در نتیجه باعث فرسایش شوند(شکل ۱)
در دیوارهای خشتی تنش کششی می تواند در نقاط اتصال موجب باز شدن مختصر اتصالها گردد و همین امر باعث نفوذ آب می شود و در نتیجه شرایط مناسب را برای فرسایش فراهم می آورد.
تنشهای حاصل از تغییرات دما:تمامی مواد و مصالح در برابر حرارت منبسط و در برابر سرما منقبض می گردندو اگرچنانچه به هر وسیله از این تغییرات جلوگیری شود تنشهای حاصله موجب ایجاد شکستگی در مصالح می گرد(شکل ۲).اختلاف دما بین شب و روز بویژه در آسمان صاف به مراتب بیشتر است زیرا مواد و مصالح در برابر آفتاب بسیار گرم و در شبهای صاف به شدت سرد می شوند. ارقام زیر تغییرات پیش بینی شده برای یک قطعه یک متری از مواد مختلف (به صورت آزاد و غیر مسدود)را بر اثر یک تغییر دمای °C30 نشان می دهد.
mm 25/0 = گرانیت (سنگ خارا)
mm 4/0 – ۳/۰ = ملات ماسه و آهک
mm 20/0 – ۱۵/۰= خشت پخته
mm 15/0 = مرمر
mm 4/0-3 = بتون
mm ۵/۰ = سنگ آهکی
تغییرات طولی در سایر موادی که معمولاً به همراه سایر مصالح ساختمانی به کار گرفته می شوند به شرح زیر است:
mm 3/0 = آهن
mm 3/0= شیشه
mm 7/0 آلومینیم
mm 0/3-5/1 = رزین پلاستیکی
mm. 7/0 = پلاستیک تقویت شده
اگر مواد و مصالحی با ضرایب انبساط متفاوت در نقاط اتصال به کارگرفته شوند زمینه ایجاد تنش کششی و برشی فراهم می آید که میزان تنش با افزایش طول قطعات مورد نظر بیشتر می شود.انبساط حاصل از حرارت در قطعات بسیار بلند ایجاد تنش می کند. اگر از این انبساط جلوگیری شود و یا مصالح مختلفی به شکل غیر قابل انبساط و به صورت سفت و انعطاف ناپذیر که بر اثر انبساط با هم به کار روند تنشهای حاصله می تواند موجب تغییر شک سازه یا ایجاد ترکهایی در آن شود(شکل های ۳و۴)
انفصالی که در اثر انبساط در نقاط اتصال حاصل می گردد در نتیجه انقباض مجدد بسته نمی شود، زیرا این ترکهای حاصله با مواد زاید پر می شوند و همین امر موجب می شود که بیشتر باز شوند. بر حسب محاسبه در یک ورقه ۶ متری که بر اثر تغییر دمای °C10 حدود mm25/0 ر انبساط می یابد تورمی در حدmm 25 ایجاد می شود.
قطعات مرمر که در دیواره ها به کار می روند اگر چنانچه مرتبط و نزدیک به هم مورد استفاده قرار گیرند انبساط قابل توجهی پیدا می کنند. به طوری که در شکل ۵ مشاهده می شود سطح منحنی دارای تنش کششی است و ترکهای بسیار ریز که در آن ایجاد می شوند روند تغییر و فرسایش را تسهیل می کنند.
چنانچه می دانیم مرمر ترکیبی است از بلورهای عریضی از کربنات کلسیم که ضریب انبساط آن به تبع جهت استقرار بلور تغییر می کند(شکل ۶) ضرایب انبساط کربنات کلسیم عبارتند از :
m/m°c 6-10 * 25 درطول محور C
m/m°c 6-10 * 5
تمامی بلورها بر اثر افزایش دما در طول محور C منبسط و در طول محور عمود بر آن منقبض می شوند. این تحولات موجب ایجاد تنش در بین دو بلور که به نوبه خود باعث انبساط دو بلور می شوند و شرایط مناسب برای انفصال دو بلور را فراهم می کند و در نتیجه دو بلور از هم دور می شوند.
تنشهای داخلی حاصل از این پدیده ها می توانند از یک سو باعث انفصال بلورها و از سوی دیگر باعث ایجاد اختلاف سطح در آنها شود. نتیجه نهایی عبارت است از ایجادترکها و شکستگیهای ریزی که به نوبه خود شرایط مناسب را برای نفوذ آب به داخل فراهم می آورد و موجب تسریع روند فرسایش می گردند. ترک پذیری مرمر در گذر زمان افزایش می یابد.
مقاله عوامل موثر در تخریب بناها و بافت های شهری
