ارتقاء سطح کیفی و کمی محصولات و تغییرات در نقطه بهینة بهره وری
مقدمه:
شاید در این مقاله که به بررسی صنعت چاپ بسته بندی، تبلیغات، بازاریابی ، بازار هدف … و تأثیر آن در افزایش فروش و در طی آن افزایش سود و کاهش هزینه ها و در یک کلمه ارتقاء سطح کیفی و کمی محصولات و تغییرات در نقطه بهینة بهره وری می پردازد اشارة مستقیمی به ارتباط آن با مهندسی صنایع نشده باشد.
اما در گیردار مقاله نقش مهندسی صنایع به خوبی قابل تشخیص می باشد. لازم به ذکر است که یکی از عوامل اصلی شکست محصولات ما در صادارت غیر نفتی نحوة غلط ارائه ، بسته بندی و عرضه به بازار است.
بسته بندی محصول، اولین برخورد با مشتری و مصرف کنندة نهایی است. رفتار اشخاص مختلف در جنسیت ها، افکار، فرهنگ ها و زبانهای مختلف با این پدیده کاملاً متفاوت بوده و جای بررسی و تحقیق دارد. در این مقاله به این ترفندها، تکنیک ها و روشها اشاره شده است. که چگونه بتوانیم در قفسه ای که از نوع محصول ما (مثلاً سس مایونز) چندین رقیب دیگر با نامهای مختلف قرار گرفته اند، مصرف کننده نهایی محصول ما را انتخاب و مصرف کند. یکی از عوامل اصلی این پدیده، بسته بندی، طراحی و تبلیغات است.
بخشی از این مقاله که به عنوان ارباب نشانه ها می باشد، باعث گردید تا نام اصلی مقاله را ارباب نشانه ها انتخاب کنم.
با تشکر از اعضای محترم انجمن علمی صنایع و تبریک هفتة مهندسی صنایع و عرض ادب به هیأت داوران.
1- به امروز کشاندن فردا
هر بسته ای می تواند به جز آن که معرف محتویات خود باشد، راوی حال و روز و زمانه فرهنگی – صنعتی خود نیز باشد.
به نظر می رسد بسته هایی که امروز پیرامون ما روی قفسه ها و یا پشت ویترین ها می نشینند، پیام هایی بهتر از دیروز دارند. این کیفیت بهتر که البته تا نقطه بهینه هنوز فاصله دارد، گویای چند نکته است:
- رقابتی تر شدن بازار داخلی
هر چه مصرف کننده رضایت بیشتری از یک محصول و نحوة عرضه آن داشته باشد، حاکی از آن است که آن محصول و شکل عرضه آن نه در وضعیت انحصاری، بلکه در یک موقعیت رقابتی قرار دارد و هر چه فضای تولید و عرضه رقابتی تر باشد و به قول ادبیات رایج در مدیریت، هر چه لبه ها و تیغه های رقابت تیزتر شده و صیقل بیشتری خورده باشد، کیفیت کالاها و خدمات، هم در مضمون و محتوا و هم در شکل، بهتر خواهد شد. وضعیت بسته بندی امروز ما تا حدودی آینة همین واقعیت است. شاهد این نکته و در واقع مکمل آن سرمایه گذاری های سنگین و تازه ای است که در این قلمرو در حال تکوین است.
- درک متقابل دست اندرکاران
دست اندرکاران حوزه های پیش از چاپ، چاپ و پس از چاپ و در کنار آنان طراحان گرافیست، در قیاس با پیشینه بسته بندی در ایران به یک حالت درک متقابل رسیده اند و به جای ایراد گرفتن از یکدیگر، دنبال ایرادات پایه ای می گردند تا با رفع آن ها در یک کار تیمی، به نتایج مطلوب تری برسند.
در کنار همکاری این جمع و در واقع با باور کردن این همکاری، مدیران واحدهای صنعتی نیز تأثیرات معجزه آسای یک کار خوب و کیفی را بر فروش محصولات خود دیده اند.
این مدیران حالا پذیرفته اند که بخشی از سود خود را صرف طراحی خوب یک نشانه (Brand) یا صرف تغییر یک فرم دلپذیرتر کنند و برای آن که کار به فرجامی مطلوب تر هدایت شود، هزینه های کارهای کیفی تر را نیز در عرصه های سه گانه پیش از چاپ، چاپ و پس از چاپ پذیرفته اند.
به عبارت بهتر می توان گفت، محصول این درک متقابل، رسیدن به این نقطه است که هیچ محصولی نمی تواند بدون شناخت عمیق بازار، برای نفوذ به بازار موفق شود و شناخت عمیق بازار نیز باید در قالب یک بینش مکتوب در حوزة چاپ بسته بندی جلوه گر شود. شکل و شمایل این بینش و در واقع عرضه بی نقص و قوی آن در گرو رعایت اصول پیش گفته و در گرو رعایت قواعد بازی مبتنی بر درک متقابل است.
- جدی تر شدن صادرات
دست اندرکاران امور چاپ بسته بندی که ابتدا مصرف کننده مطلق همتایان بین المللی خود بوده اند، اکنون نیم نگاهی هم به بازارهای جهانی دارند. آن ها اگرچه در حال حاضر برای خود در آن سوی مرزها باریکه راه هایی یافته اند، اما به این بسنده نکرده اند و طرح های بزرگ تری دارند. این یک ادعا نیست و حتی اگر یک ادعا باشد، برای آن یک شاهد ملموس و عینی وجود دارد: چرا ایرانی ها شرکت در نمایشگاه های خارجی را جدی گرفته اند؟
پاسخ این پرسش روشن است. روند رو به صعود حضور غرفه داران و بازدید کنندگان ایرانی در نمایشگاه های منطقه ای حاکی از آن است که این جمع در خود یک توان بالقوه را می بیند که در جست و جوی بالفعل شدن است.
آینده پیش رو
آنچه طرح شد، رگه هایی از نقاط قوت بود، رگه هایی که ممکن است این گمان را ایجاد کند که نقاط ضعف نادیده گرفته شده است. اما به نظر می رسد، شناخت زمان می تواند مفاهیم ضعف و قوت را تغییر دهد.
بسته های امروز از یک جهت مشابهت عمیقی با یکدیگر دارند و آن درک نیازهای مخاطبانی است که هرگز مخاطبان دیروز نیستند. مصرف کنندگان امروزی، سطح توقعی بسیار بالا دارند، به سادگی راضی نمی شوند و وقتی کیفیت را درک کردند، به سادگی از آن جدا نمی شوند. در جهان امروز، کیفیت یک بسته، معنایی کاملاً مشخص دارد: رعایت شخصیت مصرف کننده.
فرض کنیم از همین فردا ایران به سازمان تجارت جهانی پیوسته باشد. در این حالت مفاهیم واردات و صادرات، ضعف ها و قوت ها از سطحی به سطحی دیگر جابجا خواهند شد و به عبارت بهتر، حالا روی پای خود ایستادن هم مفهوم دیگری می یابد، مفهوم رقابت هم دستخوش تغییر می شود، مفهوم کیفیت هم زیر و رو می شود. به عنوان نمونه، در این حالت کیفیت فقط به قیمت کیفیت پذیرفتنی نیست، به جز استانداردهای کیفیت، ده ها استاندارد دیگر را نیز باید رعایت کرد. استاندارد در این صورت فقط به بسته مربوط نمی شود، بلکه به کارگر تولید کننده آن نیز گره می خورد، به مواد سازنده آن نیز مرتبط می شود، مدیران را هم در بر می گیرد و مصرف کنندگان را نیز. در این حالت ده ها متغیر مربوط به سلامت و بهداشت، حفظ محیط زیست، رعایت مقررات رقابت در عرصه جهانی و … هم به میان می آیند.
بسته بندی ما باید برای چنین عرصه ای آماده شود و این جاست که مفاهیم قدرت و ضعف در این آینده، ناگزیر دستخوش تغییرات بنیادین می شود. این آینده را باید در نظر گرفت و از همین اکنون به آن شکل داد.
سه نکته پیش گفته از آن جایی که متمرکز بر مصرف کننده هستند و در واقع آلیاژی از یک بینش فرامحلی هستند، همه می توانند در ترسیم آیندة پیش رو به عنوان متغیرهایی امیدبخش قلمداد شوند.
2-چهرة روز سرمایه گذاری در حوزه چاپ بسته بندی
سرمایه گذاری های جدید در تولید فیلم (PE , CPP, BOPP و …) و چاپ بسته بندی (چاپ فیلم، فلز، لیبل و …) بار دیگر این صنعت را در آستانة فراز و تحولی نو قرار داده است. با اجرای دو پروژه بزرگ تولید فیلم BOPP که در سه ماهه دوم سال 1382 به بهره برداری رسید عرضه این محصول به سطحی بالاتر از تقاضا و مصرف داخلی رسید و مازاد تولید راهی جز صادرات نیافت. چند خط جدید فیلم های CPP به بهره برداری رسید و خطوط جدید سایر فیلم ها نیز در حال کار، راه اندازی یا حمل هستند.
پیش از چاپ فلکسو با ورود تکنولوژی کلیشه سازی لیزری دگرگون شده، حرف تازه ای برای گفتن دارد و کیفیت چاپ فلکسو را به سطح بالاتری ارتقا داده است.
ماشین آلات چاپ فلکسو، روتو گراور و لمینیت نو و پیشرفته ای خریداری شده و در واحدهای موجود یا تازه تأسیس نصب می شوند. ماشین پیشرفته چاپ لیبل در حال نصب است و چند واحد قوطی سازی و چاپ فلز هم به تجهیزات جدید مجهز شده اند. در شرایط کنونی با توجه به افزایش مصرف عمومی و ظهور فزایندة کالاها و بازارهای جدید (استفاده از بسته برای محصولاتی که قبلاً به صورت فله عرضه می شدند) و … توسعه چاپ بسته بندی و سرمایه گذاری در این بخش دور از انتظار نیست. این سرمایه گذاری ها به طور طبیعی پاسخگویی به تقاضاهای جدید، ارتقای کیفیت و همگامی با سایر بخش های صنعتی و مرتبط را به دنبال می آورد.
اما گاهی واحدهای دایر هم از این سرمایه گذاری ها و ظرفیت سازی های جدید ابراز نگرانی می کنند و بر این باورند که بیش از نیاز، ماشین آلات وارد شده و فعالیت آن ها را با خطر رکود مواجه ساخته است. جدا از این مبحث، این سرمایه گذاری ها با پرسش ها و مسایل دیگری هم رو به رو هستند. برای تأمین نیروی متخصص لازم جهت کار با این تجهیزات چه اقدامی شده است؟ آیا دانش فنی لازم برای راهبری این واحدها و بهره برداری از این دستگاه ها وجود دارد؟ و آیا اصلاً کیفیت مدیریت ها با حجم سرمایه گذاری ها تناسب دارد؟ ظاهراً عادت شده است که فقط به دستگاه و لوازم ملموس و آهن و … هزینه شود و غالباً از هزینه کردن برای مدیریت کارآمد و اداره صحیح امور و آموزش و تحقیق غفلت می شود.
چهره روز سرمایه گذاری –چاپ و تولید لفاف
3-ماشین های مدرن، واردات گسترده
سرمایه گذاری در بخش چاپ و تولید لفاف همچنان ادامه دارد و واردات ماشین های چاپ (فلکسو و روتوگراور) و لمینیت پیشرفته و گاهی دست دوم در جریان است. اما در کنار این سرمایه گذاری ها و ظرفیت سازی های جدید، مدیران واحدها نیز از پایین آمدن قیمت های چاپ، عدم هماهنگی و تفاهم چاپخانه ها، تشدید رقابت و کمبود فیلم ناخشنودند و اوضاع این صنعت را نگران کننده و نامساعد ارزیابی می کنند. عدم وجود مراکز آموزشی و کمبود نیروهای فنی و متخصص هم از شکایت های چندین ساله این گروه است که هنوز گوش شنوایی نیافته است.
به هر حال سرمایه گذاری های جدید حاکی از تحولی چشمگیر در این صنعت است. گزارشها حاکی از آن است که دستگاه های پیشرفته چاپ فلکسو و روتوگراور و لمینیت متعددی در حال ورود، نصب یا در حال حمل هستند. وجود بازار و افزایش مصرف و تقاضا و ضرورت نوسازی و جایگزینی دستگاه های قدیمی و ارتقای کیفیت در کنار توسعه صنایع غذایی، شیمیایی و بهداشتی و … از عوامل و انگیزه های این حرکت به حساب می آیند.
ارزیابی تحولات جهانی بازار کاغذ و مقوا
4-این دنیای کاغذیِ کاغذی
مقدمه
بازار کاغذ در جهان به کدام سو می رود. مقالة زیر که در این زمینه است، تلاش می کند تا به این پرسش با تمرکز بر بسته بندی و به ویژه وضعیت مقوای کارتن و مقوای جعبه پاسخ دهد. استخوان بندی اصلی این مقاله را یک پژوهش بزرگ تشکیل می دهد که توسط مؤسسه پژوهشی RISI صورت گرفته است. مؤسسه RISI که از سال 1985 پایه ریزی شد، تحولات کاغذ را بررسی می کند. پژوهش 142 صفحه ای این مؤسسه عمدتاً بازار آسیا را زیر پوشش گرفته است، اما مقاله ای که خواهید خواند، فراتر از آسیا به تحولات جهانی این بحث می پردازد تا تصویری همه جانبه از بازار به دست دهد.
«تولید کنندگان مقوای جعبه در آسیا در وضعیت خوبی به سر نمی برند. علت این امر کاهش تقاضا، سقوط قیمت ها و نرخ اندک بهره برداری است.
کسادی بازار تقاضا در آسیا ریشه در اُفت اقتصادی های این منطقه دارد. این امر به ویژه در حوزه تولید صنعتی و صادرات کالاهای بازرگانی بیشتر به چشم می خورد. امسال تولید صنعتی در اکثر کشورهای آسیایی به سرعت نزول کرده است و هنوز این احتمال وجود دارد که در همین حوزه تولید صنعتی نیز با یک اُفت سه درصدی مواجه شویم.
صادرات کالاهای بازرگانی هم در کشورهای سنگاپور، تایوان، کره جنوبی و مالزی از کاهش جهانی تقاضا برای محصولات الکترونیک و مرتبط با تکنولوژی های اطلاع رسان در رنج است، به طوری که این کاهش تقاضا باعث اُفت دو برابر در این باره شده است. علاوه بر این، هزینه کردن های مشتریان هم در اکثر کشورهای آسیایی به شدت به خاطر بیکاری و بی اعتمادی مشتریان کاهش یافته است. کاهش در خریدهای مشتریان عملاً باعث کاهش تقاضا برای جعبه های تاشو و در نهایت به کاهش تقاضا برای مقوای جعبه منجر شده است. به این ترتیب تقاضا برای مقوای جعبه در امسال طبق پیش بینی های به عمل آمده رو به رشد نخواهد گذاشت.»
آنچه خواندید، بخشی از گزارش RISI viewpoint بود که در نوامبر 2001 پیرامون وضعیت بازارهای مقوای جعبه در آسیا به رشته تحریر درآمده بود. آیا در، بر همان پاشنه می چرخد؟
برای دستیابی به پاسخی عینی باید دوباره ارزیابی ها را مرور کرد:
پیش بینی بازار آسیا تا سال 2006
مؤسسه پژوهشی RISI در یک ارزیابی 142 صفحه ای که دارای 28 جدول تحلیلی است، بازار کاغذ بسته بندی در آسیا را مورد تحلیل قرار داده است. پیش بینی مؤسسه RISI که تا سال 2006 را در بر می گیرد، حاوی ارزیابی هایی در قبال متغیرهایی چون کاغذ، خمیر کاغذ و فیبر است. مؤسسه مزبور، آسیا را در بستر تحولات جهانی این عرصه تحلیل کرده است.
ارزیابی RISI در عین حال یک پیش بینی مبتنی بر اقتصاد کلان، عرضه، تقاضا، تجارت، ظرفیت، قیمت و هزینه است و به خوبی ابعاد تحولات مرتبط با مقوای کارتن، مقوای جعبه، کاغذهای بسته بندی و صنعتی، خمیر چوب، خمیر غیر چوب، خمیر چوب کاغذهای بازیافتی در دوازده کشور آسیایی را در بر می گیرد.
طبق این گزارش تحقیقاتی، رشد اقتصادی در سراسر آسیا در سال 2001 رو به افول بوده است. معهذا علی رغم این وضعیت دشوار اقتصادی می توان بر این نکته تأکید کرد که طبق یافته های تازه، بازار منطقه برای مقوای کارتن و مقوای جعبه ثابت بوده، اما به لحاظ رشد یکنواخت در چین، می توان ضرر آسیا در این عرصه را نادیده گرفت و در واقع سرمایه گذاری های تازه در چین، عامل این اتفاق بود.
در هر دو مورد برای مقوای کارتن و مقوای جعبه، نرخ بهره برداری دو تا سه درصد در سال 2001 دچار کاهش شده است. اما امسال یعنی در سال 2002 تولید صنعتی که سال پیش دچار اُفت شده بود، دوباره تکان خورده است. این امر در مورد صادرات اقلام بازرگانی نیز صدق می کند. در پایان ربع اول سال 2002 اکثر گزارش ها حاکی از رشد اقتصادی در آسیاست و طبق پیش بینی ها، مقوای کارتن و مقوای جعبه امسال از 3 تا 5 درصد رشد بهره مند خواهند شد.
- بازار آسیا در عرصه مقوای کارتن و مقوای جعبه یک بازار ثابت است که با توجه به رشد یکنواخت چین می توان ضرر آسیا در این عرصه را نادیده گرفت.
موقعیت چین
ظرفیت چین در عرصه کاغذ و مقوا از موقعیت ممتاز این کشور خبر می دهد. آن ها به هر طریق ممکن، روند رشد خود را حفظ کرده اند و یکی از موارد مشهود در این زمینه، واردات ماشین های جدید در عرصه مقوای کارتن است. تمایل دولت چین به خودکفا کردن این کشور در صنعت کاغذسازی، یکی دیگر از عوامل رشد چین در این زمینه به حساب می آید.
به نظر می رسد با افزوده شدن چهار ماشین پرقدرت جدید با ظرفیت 3/1 میلیون تن، موج تولید مقوای جعبه در چین برای نیمه پایانی سال 2003 به شدت بالا بگیرد.
چین در واقع از سال 1998 به بعد در همه عرصه های کاغذ روند رو به صعودی را تجربه کرده است. یکی از دلایل این امر کاهش واردات چین در این زمینه هاست. به طور نمونه، چینی ها با افزودن 8 ماشین جدید به خط تولید خود توانستند در سال های 1999 تا 2001 ظرفیت تولید کاغذ روزنامه در کشور خود را 570 هزار تن افزایش دهند و این افزایش تولید در واقع به معنی کاهش واردات 19 درصدی در سال 1998 و کاهش 7 درصدی در سال 2001 بود.
چین در عرصه مقوای کارتن هم سرمایه گذاری خود را از سال 2000 شروع کرد و محصول این سرمایه گذاری را در سال 2002 دید. افزودن 13 ماشین با ظرفیت 1/2 میلیون تن زیرساخت این روند بود.
چین در عین حال، افزایش ظرفیت در زمینه مقوای جعبه را هم در سال 2001 شروع کرد و این روند را در سال 2001 هم تعقیب کرد.
چینی ها سال پیش با افزودن پنج ماشین با ظرفیت 340 هزار تن و امسال هم با افزودن پنج ماشین دیگر با ظرفیت 410 هزار تن توان تولید خود در عرصه مقوای جعبه را بالاتر بردند.
اما علی رغم این تحولات، چینی ها کماکان برای تأمین مقوای جعبه به واردات وابسته هستند و لذا پیش بینی می شود که چینی ها باز هم برای پاسخ گویی به نیازهای مرتبط با مقوای جعبه دست به سرمایه گذاری های تازه در این زمینه بزنند.
تحولات بازار چین به این معناست که صادر کنندگان آسیایی مقوای جعبه چشم انداز روشنی در برابر خود ندارند. این امر به خصوص در مورد صادر کنندگانی صدق می کند که چشم امید خود را به بازار چین دوخته بودند. صادر کنندگان کشورهای کره جنوبی، تایوان و اندونزی که جزو صادر کنندگان مقوای جعبه به چین بودند، به طور مشخص از افزایش توان تولید چین در این زمینه آسیب خواهند دید. آن ها از این پس باید به دنبال بازارهای دیگری برای صادرات خود باشند. به جز آسیایی ها، صادر کنندگان غیر آسیایی مقوای جعبه هم از این تحولات تأثیر خواهند پذیرفت.
- فرانسه جزو بزرگ ترین مصرف کنندگان کالاهای مصرفی در جهان است و خواسته و ناخواسته در خدمت صنایع بسته بندی است.
جایگاه و بازار هند
صنایع کاغذ در هند به دو بخش تقسیم می شود: کاغذ و مقوا و بخش دوم کاغذ روزنامه.
بخش کاغذ و مقوا در واقع شامل کاغذ فرهنگی، کاغذ صنعتی و کاغذهای ویژه می شود.
در این میان، کاغذ صنعتی از قدمتی طولانی در هند برخوردار است، به طوری که نخستین کارخانه آن در سال 1832 در هند نصب شده است.
جالب است بدانید 80 درصد کل صنعت بسته بندی در هند در واقع معرف یک بازار 1235 میلیون پوندی (معادل 86 میلیارد روپیه) است و عمدتاً محور آن را بسته های سخت به مثابه سنتی ترین شکل بسته بندی تشکیل می دهد.
اما در مورد کاغذ، 78 درصد بازار در دست بازیگران کوچک کاغذهای صنعتی است و همان گونه که گفته شد، کاغذ صنعتی در هند قدمتی دیرینه دارد و اولین کارخانه در این عرصه در سال 1832 در هند نصب شده است و از آن تاریخ به بعد ظرفیت تولید کاغذ صنعتی در هند سالانه 2/6 میلیون تن افزایش داشته است.
صنعت کاغذ در هند بسیار پراکنده و بخشی است، به این معنا که به خاطر سیاست های دولت کارخانه های کوچک کاغذسازی در هند بسیار گسترش یافته اند.
سیاست دولت در این زمینه ترغیب به احداث کارخانه های کوچک با ظرفیت تولید روزانه یک تن کاغذ بوده است.
در بخش کاغذ روزنامه هم در حال حاضر 39 کارخانه در هند در حال تولید هستند که 33 کارخانه متعلق به بخش خصوصی است. ظرفیت این کارخانجات 836/0 میلیون تن در سال است.
میزان تقاضای داخلی برای کاغذ در هند از 05/3 میلیون تن در سال (98-1997) به 58/3 میلیون تن در سال (2000-1999) رسید و در واقع از یک رشد 5/5 درصدی در ظرف مدت سه سال حکایت داشت.
میزان مصرف سرانه کاغذ در هند پنج کیلوگرم است و احتمالاً ظرف پنج سال آینده 6 تا 7 درصد در سال از رشد برخوردار خواهد شد.
گفته می شود مصرف کاغذ در هند در سال 2010 به 9/6 میلیون تن در سال خواهد رسید.
- 80 درصد کل صنعت بسته بندی هند را بسته های سخت به مثابه سنتی ترین شکل بسته بندی تشکیل می دهد.
ظرفیت جهانی، فراتر از آسیا
تعجب نکنید! طبق برآوردهای RISI آسیا بیشترین سهم ظرفیت تولید کاغذ و مقوا را در سطح جهانی در سال های آتی خواهد داشت. سهم این منطقه 40 درصد کل افزایش تقاضا برای کاغذ و مقوا تا سال 2004 است.
اکثر شرکت های جهان در حال سرمایه گذاری در آسیا هستند تا سهم خود را در این افزایش تقاضا برای کاغذ و مقوا به دست آورند.
با این تفاصیل، آسیا در یک زمینه از اروپای غربی عقب است و آن رشد 42 درصدی در عرصه کاغذ چاپ و تحریر است. این رقم برای آسیا در این زمینه 34 درصد است.
اما از دیگر سو، 40 درصد رشد ظرفیت مقوای کارتن و 58 درصد رشد ظرفیت مقوای جعبه که هر دو متعلق به آسیاست، چشم اندازهای مثبتی را برای این دو عرصه به تصویر می کشد.
علت گسترش سهم اروپای غربی در عرصه کاغذ تحریر و چاپ به چند موضوع باز می گردد:
اول این که تولید کنندگان اروپای غربی به طرز گسترده ای در زمینه گسترش ظرفیت تولید خود سرمایه گذاری کرده اند.
آن ها می خواهند سطح درآمد خود در سال های گذشته را حفظ یا افزایش دهند. آن ها از سال 2002 تا 2004 به دنبال 9 درصد افزایش ظرفیت هستند (3/3 میلیون تن) تا بتوانند به افزایش تقاضا در این زمینه پاسخ دهند.
عامل دوم در این رابطه، نقش صادراتی اروپایی هاست. اروپا جزو عمده ترین صادرکنندگان کاغذ تحریر و چاپ در منطقه است و لذا تولید کنندگان مایل هستند که این نقش صادراتی خود را به هر طریق ممکن حفظ کنند. صادر کنندگان اروپایی به خصوص به بازارهای آمریکای شمالی و اروپای شرقی هم چشم دوخته اند.
و بالاخره عامل سوم این است که اروپا به تحولات سایر مناطق جهان هم چشم دوخته است. آن ها از رشد احتمالی تقاضا در آسیا مطلع هستند و بنابراین از این اتفاق نیز سهم خود را می خواهند مطالبه کنند. پیش بینی می شود آسیا در فاصله سال های 2002 تا 2004 با 7 درصد رشد مواجه شود.
تعداد صفحه :79
