لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه66
فهرست مطالب ندارد
در شعر فارسی تمام مصرع های یک شعر از نظر طول مساوی هستند فی المثل تمام صد و بیست هزار مصرع شا هنامه فردوسی از نظر تعداد هجاها برابرند .بنابراین اگر یک مصرع آن مثل "به نام خداوند جان آفرین " را در نظر بگیریم تمام مصرع های دیگر همین تعداد هجارا دارند (البته قالب مستزاد و بحر طویل عامیانه وضعی متفاوت و مخصوص به خود دارد و از طرفی کاربرد آنها بسیار کم بوده است ) . البته مساوی آوردن طول مصرع ها کاریست غیر طبیعی ، زیرا طول جمله های زبان با هم برابر نیستند و اینکه شاعران ما مجبور بودند به تبعیت از سنت ، مصرع های هر شعر را مساوی بیاورند کاری نادرست و برخلاف طبیعی و واقعیت زبان است و افتخار بزرگ " نیما یوشیج " در این است که سنت رعایت تساوی طول مصرع ها را شکست و اشعارش را به اقتضای مضمون در مصرع های کوتاه و بلند سرود . نیما احتمالا "ایده" کوتاهی و بلند آوردن مصرع ها را باید از نوحه ها یا اشعار عامیانه و ترانه ها الهام گرفته باشد زیرا در بسیاری از این گونه اشعارعدم تساوی مصرع ها دیده می شود .
مقصود از کوتاهی و بلندی مصرع ها اینست که شاعر نظم میان هجاهای کوتاه و بلند را حفظ می کند اما طول مصرع ها را به اقتضای مضمون با موسیقی و جز اینها کوتاه یا بلند می آورد فی المثل اگر هجای کوتاه را با علامت "u" و هجای بلند را با علام "-" نشان بدهیم (1) ممکن است نظم وزن شعری به صورت - u - - (یعنی به ترتیب یک هجای بلند + یک هجای کوتاه + دو هجای بلند ) باشد . حال اگر شاعر ، سنت گرا است در هر شعرش تعداد هجاهای هر مصرع نیز باید برابر باشد اما شاعر نوپرداز نظم میان هجاها را همه جا رعایت می کند ولی طول مصرع هایش به اقتضای معنی و جز آن متغیر است . یعنی هر یک از مصرع ها از یک یا چند – ن - - تشکیل می شود و حتی ممکنست مصرعی از یک – u - - هم کوتاهتر باشد یعنی یک یا چند هجا از آخر آن حذف شود چنانکه در این شعر می بینیم *
هان کجاست = - u –
* اخوان ثالث ، مهدی ، نوعی وزن در شعر امروز فارسی ، مجله پیام نو ، شماره های 5 تا 10 سال 1342
پایتخت این کج آئین قرن دیوانه ؟ = - u - - / - u - - /- u - - / -
یا شبان روشنش چون روز = - u - - /- u - - / -
روزهای تنگ و تارش چون شب اندر قعر افسانه
- u - - / - u - - / - u - - / - u - - / - (2)
(اخوان ثالث)
کوتاهی یا بلندی مصرع ها در نوحه ها به صورت های مختلف دیده می شود ولی اغلب به صورت مستزاد یا مستزاد گونه است ، مثل شعر زیر که نظم هجاهای آن به صورت - - ن – است :
ای خفته اندر خاک و خون ، بابا علی اکبر
ای شبه پیغمبر
اندرعزایت نوحه گر نالم برای تو
ای غرقه خون جگر
ای مه لقاء ای غرقه خون ، بهرتو گریانم
آرام جانم ای علی ، با آه و فغان.... (کاروان کربلا) (3)
یا این نوحه :
اصغر ز قربانگه ، خونین بدن آمد
این مرغ خونین پر، اندرچمن آمد
اصغر ز میدان شد روان
مادر بر او سینه زنان
دارد بر او آه و فغان
گرید که واویلا ، گل پیرهن آمد ...(کاروان کربلا)
یانوحه زیر که نظم آن به صورت - - u u است :
حاضر ز پی دادن جان در ره داور
شد حر دلاور
با دیده گریان به برسط پیمبر
شد حر دلاور
گفتا به شه تشنه جگر حر وفادار
با ناله بسیار
، تحقیق در مورد اوزان نوحه ها ، نوحه، مرثیه خوانی
