ارسطو عقیده داشت که یکی از خصایص پدیده های روانی این است که مستقل از اراده هستند و در پهنه ضمیر با هم یکی می شوند. این دانشمند خاطر نشان می ساخت که جستار خاطرات هنگامی راحتتر می شود که با احساسات دیگر همراه شود و در این تناسب ممکن است تقارن، تشابه و تقابل نقش مهمی را ایفا کنند. آزمونهای فرافکن بر این مبنا هستند که هنگامیکه اشخاص می کوشند تا محرک های مبهم را درک کنند، تفسیر آنان از این محرک ها بازتابی از احساسات، نیازها، تجارب، رفتارهای شرطی شده پیشین و فرآیند تفکر آنهاست.
هرگونه رابطه آموخته شده بین دو یا چند جزء را "تداعی" گویند. به عبارت دیگر؛ همخوانی، پیوستگی، عملیات جمع، برقرار ساختن رابطه و ارتباط میان محرک و پاسخ یا دو پاسخ متوالی یا دو طرز تفکر را تداعی می‌نامند. همچنین به یک تجربه روان‌شناختی خاص که توسط محرک یا حادثهای برانگیخته شود، تداعی گفته می‌شود.
یکی از تکنیک‌های روانکاوی برای کشف زندگی روانی ناهشیار مراجع، "تداعی آزاد" است. تداعی آزاد، هر نوع تداعی بدون قید بین عقاید، واژه‌ها، افکار و نظایر آن‌ها را گویند. در تداعی آزاد، در دستورالعمل‌های اصلی که به مراجع داده می‌شود، از او میخواهند که هر آنچه را در طول یک جلسه روانکاوی به ذهنش میآید، بدون توجه به محتوای منطقی، اخلاقی، جنسی یا پرخاشگرانه، به زبان بیاورد. در آزمون تداعی آزاد، کلمهای به آزمودنی گفته شده و از او خواسته می‌شود به نخستین کلمهای که به ذهنش میرسد، واکنش نشان دهد. اساس این آزمون ساده است، به این معنی که ابتدا کلمهای را در برابر آزمودنی تلفظ می نمایند. به این کلمه، در اصطلاح "کلمه کلیدی" گفته می‌شود. سپس از آزمودنی میخواهند با حداکثر سرعت ممکن، اولین کلمهای را که کلمه کلیدی در ذهن او برانگیخته است بر زبان جاری کند. تفسیر آزمون بر این اساس است که، هنگامی که کلمه کلیدی موجب تداعی کلمهای بشود که ارزش عاطفی شدید داشته باشد، آزمودنی کم و بیش، به‌طور ناخودآگاه میکوشد کلمهای را جانشین آن سازد که از لحاظ عاطفی خنثی باشد؛ این نحوه رفتار از تغییری که در پاسخ آزمودنی حاصل می‌شود، آشکار میگردد. بهترین نمودار این حالت، طولانی شدن زمان عکس‌العمل است. با این روش میتوان فهرست کلماتی را درست کرد که از لحاظ آزمودنی دارای بار عاطفی سنگین باشد. بدین ترتیب عملاً آزمودنی که درباره مسائل جنسی اشتغال خاطر دارد، در مورد کلماتی که از نظر او معنی و مفهوم جنسی پیدا میکنند و کسی که مشکلات عاطفی خانوادگی دارد، در مورد کلماتی نظیر پدر، مادر و امثال آن، زمان عکس‌العمل طولانیتری خواهد داشت.
آزمون تداعی کلمات یونگ
